Czym jest jonogram? Co oznaczają jego wyniki? 

Zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu może być zarówno objawem schorzenia, jak i przyczyną wielu chorób. W żadnym wypadku nie należy go bagatelizować. Już nieznaczne przekroczenie poziomu elektrolitów lub spadek poniżej granicy wywołują poważne powikłania. Kiedy wykonać jonogram – badanie poziomu elektrolitów we krwi? Jak interpretować wyniki? 

Co to jest jonogram? 

Jonogramem nazywa się kilka badań poziomu elektrolitów w organizmie: 

• sodu 
• potasu, 
• wapnia, 
• magnezu, 
• chlorków, 
• fosforanów. 

Utrzymanie homeostazy elektrolitowej jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Już nieznaczny wzrost lub spadek stężenia jonów któregoś z pierwiastków doprowadza do poważnych zaburzeń. Organizm wyposażony jest w mechanizmy korygujące, z których pomocą jest w stanie zapanować nad drobnymi odchyleniami. Jeśli jednak sobie z tym nie radzi, może być to znak, że rozwijają się poważne schorzenia wymagające konsultacji z lekarzem. Wskazaniem do wykonania jonogramu są m.in.: 

• zawroty głowy i zaburzenia równowagi, 
• osłabienie bez wyraźnej przyczyny, 
• problemy z pamięcią i koncentracją, 
• drżenie i bóle mięśni, 
• nieprawidłowa praca serca, 
• wymioty i biegunki, 
• wzmożone pragnienie, 
• nieprawidłowe ciśnienie krwi.

Na czym polega badanie jonogram? 

Do wykonania jonogramu pobierana jest próbka krwi z żyły łokciowej. Następnie poddawana jest ona analizie pod kątem stężenia poszczególnych jonów. Na gotowym wyniku będą zaprezentowane zarówno parametry twojej krwi, jak i wartości referencyjne. To pozwoli sprawdzić, czy poziom elektrolitów jest prawidłowy. 

Jak się przygotować do badania jonogram? 

Pomiar elektrolitów, podobnie jak morfologię czy pomiar glukozy, wykonuje się na czczo. Ostatni posiłek zjedz około godz. 18:00 poprzedniego dnia i zachowaj post trwający 12-14 godzin. W dniu badania możesz napić się odrobiny wody (nie więcej niż szklankę), aby rozrzedzić nieco krew i ułatwić jej pobór.

Jonogram – cena

Cena oznaczenia stężenia sześciu jonów wynosi ok. 30 zł. Niektóre laboratoria wykonują jonogramy podstawowe, które obejmują wyłącznie sód, potas i chlorki. Wówczas cena diagnostyki wynosi ok. 10 zł. Ze skierowaniem od lekarza, badanie może być także refundowane przez NFZ. 

Jakie są normy jonogramu? 

Po otrzymaniu wyniku jonogramu, skonsultuj się z lekarzem, który zlecił ci badanie. Jeśli któraś z wartości okaże się daleka od normy, konieczna będzie dalsza diagnostyka służąca rozpoznaniu przyczyny nieprawidłowości i rozpoczęciu jej leczenia. 

Normy sodu 

Prawidłowy poziom sodu wynosi 135-145 mmol/l. Gdy spadnie poniżej 135 mmol/l, jest to hiponatremia. Gdy wzrośnie powyżej 145 mmol/l, mówi się o hipernatremii. W poniższej tabeli przedstawiono objawy obu stanów, a także najczęstsze możliwe przyczyny ich wystąpienia: 

Normy potasu 

Prawidłowy poziom potasu wynosi 3,5-5,5 mmol/l. Gdy spadnie poniżej 3,5 mmol/l, jest to hipokaliemia. Gdy wzrośnie powyżej 5,5 mmol/l, mówi się o hiperkaliemii. Oto objawy omawianej patologii, a także niektóre przyczyny jej występowania: 

Normy wapnia 

Prawidłowy poziom wapnia wynosi 2,1-2,6 mmol/l. Gdy spadnie poniżej 2,1 mmol/l, jest to hipokalcemia. Gdy wzrośnie powyżej 2,6 mmol/l, mówi się o hiperkalcemii. Jakie są objawy nadmiaru i niedoboru wapnia? 

Normy magnezu 

Prawidłowy poziom magnezu wynosi 0,7-1,05 mmol/l. Gdy spadnie poniżej 0,7 mmol/l, jest to hipomagnezemia. Gdy wzrośnie powyżej 1,05 mmol/l, mówi się o hipermagnezemii. Poniżej znajdują się objawy oraz przyczyny niedoboru i nadmiaru magnezu:

 Normy chlorków 

Prawidłowy poziom chlorków wynosi 95-105 mmol/l. Gdy spadnie poniżej 95 mmol/l, jest to hipochloremia. Gdy wzrośnie powyżej 105 mmol/l, mówi się o hiperchloremii. 

Normy fosforanów 

Prawidłowy poziom fosforanów wynosi 0,9-1,6 mmol/l. Gdy spadnie poniżej 0,9 mmol/l, jest to hipofosfatemia. Gdy wzrośnie powyżej 1,6 mmol/l, mówi się o hiperfosfatemii. Jakie mogą być przyczyny nadmiaru oraz niedoboru fosforanów?

Bibliografia: 

1. Ciechanowski K., Hipo- i hipernatremia – przyczyny i zasady terapii, Forum Nefrologiczne 2011, t. 4, nr 4, s. 362-366. 
2. https://szp.uwm.edu.pl/sites/default/files/download/202003/diagnostyka_laboraotryjna_zaburzen_gospodarki_wodno-elektrolitowej.pdf [dostęp 24.08.2023]. 
3. Manitius J., Hiperkaliemia i hipokaliemia, Forum Nefrologiczne 2011, tom 4, nr 4, 367-372.
4. Gellert R., Hipo- i hiperkalcemia – patogeneza i problemy terapeutyczne, Forum Nefrologiczne 2011, t. 4, nr 4, s. 373-382.