Kalcytriol i jego znaczenie. Co ma wspólnego z witaminą D? 

Kalcytriol jest metabolitem witaminy D3 i jej postacią aktywną hormonalnie. Paradoksalnie to jednak nie on, lecz drugi z metabolitów – kalcydiol – oznaczany jest laboratoryjnie, aby rutynowo ocenić poziom witaminy D w organizmie. Jakie są funkcje kalcytriolu? Kiedy wskazane jest przyjmowanie leków z tym związkiem?

Czym jest kalcytriol? 

Kalcytriol to 1alfa,25-dihydroksycholecalciferol, czyli metabolit witaminy D3 i jednocześnie forma aktywna hormonalnie. Powstaje w szeregu następujących po sobie przemian chemicznych. Najpierw prowitamina D3 w skórze (po jej wystawieniu na działanie promieniowania słonecznego) przekształca się w prewitaminę D3. Następnie w wątrobie powstaje z niej kalcydiol (zwany też cholekalcyferolem) pod wpływem 25-hydroksylazy. Potem w nerkach kalcydiol jest przekształcany do postaci kalcytriolu z wykorzystaniem 1-alfa-hydroksylany.  

Witamina D3 a kalcytriol 

Witamina D3 to nie to samo to kalcytriol. Kalcytriol jest końcowym produktem przemian metabolicznych cholesterolu (prowitamina D3 to 7-dehydrocholesterol) pod wpływem działania fal UVB. Związek powstaje w nerkach i zgodnie z nazewnictwem chemicznym jest to 1alfa,25-dihydroksycholekalcyferol (1alfa,25(OH)2D). 

Gdy jednak zdecydujesz się sprawdzić poziom witaminy D w organizmie, z pewnością zauważysz, że w laboratorium badany 25(OH)D. Chodzi tu o kalcydiol, który oznaczany jest przy rutynowej diagnostyce. Poziom kalcytriolu, czyli 1,25(OH)2, może również być zbadany na zlecenie lekarza w niektórych przypadkach. 

Kalcydiol a kalcytriol 

Kalcydiol powstaje jako pierwszy w wątrobie. Jego pełna nazwa chemiczna to 25-hydroksycholekalcyferol – 25(OH)D-kalcydiol. Kacytriol powstaje z kalcydiolu w nerkach. Jego pełna nazwa chemiczna to 1alfa,25-dihydroksycholekalcyferolu – 1alfa,25(OH)2D. Oba omawiane związki są metabolitami witaminy D. 

Kalcytriol jest aktywną postacią witaminy D3 i końcowym metabolitem. To jednak kalcydiol traktowany jest jako marker poziomu witaminy D3 w organizmie ze względu na znacznie dłuższy okres półtrwania (około trzech tygodni, podczas gdy kalcytriol około sześciu godzin).

Kiedy lekarz może zlecić zbadania poziomu kalcytriolu? 

Lekarz może zalecić ci oznaczenie poziomu kalcytriolu przede wszystkim w celu monitorowania postępów terapii: 

• krzywicy I i II typu, 
• nadmiernego poziomu wapnia w organizmie i jego zwiększonego wydalania wraz z moczem (hiperkalcemia i hiperkalciuria), 
• chorób metabolicznych kości, 
• zaburzeń mineralnych, 
• gruźlicy, 
• sarkoidozy. 

Jakie są funkcje kalcytriolu? 

Kalcytriol ma ogromne znaczenie dla syntezy i różnicowania tkanki kostnej. Dlatego też preparaty z kalcytriolem wykorzystywane są w terapii chorób metabolicznych kości takich jak osteoporoza czy osteomalacja, a także w leczeniu krzywicy. Miej jednak na uwadze, że suplementy i leki z witaminą D3 dostępne w aptekach są preparatami zawierającymi cholekalcyferol, czyli kalcydiol, a nie kalcytriol. Leki z kalcytriolem wydawane są na receptę.  

Rola kalcytriolu nie ogranicza się wyłącznie do utrzymania zdrowych i mocnych kości. Poza regulowaniem gospodarki wapniowo-fosforanowej jest on też istotny dla zachowania równowagi między proliferacją (namnażaniem), różnicowaniem i apoptozą (zaprogramowaną śmiercią) komórkową. Dlatego wykorzystywany jest m.in. w terapii łuszczycy. Wciąż też analizowana jest możliwość wykorzystania kalcytriolu w leczeniu chorób z autoagresji, a nawet nowotworów ze względu na antyproliferacyjne działanie wobec nieprawidłowych komórek. 

Bibliografia: 

1. Kaźmierska B., Witamina D – rola i znaczenie dla organizmu, Wielkopolska Okręgowa Izba Aptekarska. 
2. Mess E., Pająk W., Ornat M., Spojrzenie na witaminę D w aspekcie chorób nowotworowych, Medycyna Paliatywna 2019, nr 11(1), s. 21-26. 
3. Pełczyńska M., Jaroszewicz I., Świtalska M., Opolski A., Właściwości biologiczne kalcytriolu i jego nowych analogów – potencjalne zastosowania terapeutyczne, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2005, nr 59, s. 129-139.