Kalendarz szczepień w pigułce – o czym trzeba pamiętać?

Zastanawiasz się, jak połapać się w kalendarzu szczepień? Nie wiesz, które szczepienia są obowiązkowe, a które zalecane? Czy istnieje kalendarz szczepień dla dorosłych, czy to schemat, który obowiązuje tylko w przypadku dzieci? Wątpliwości rozwiewa Monika Działowska – lekarz Dziecięcego Szpitala Klinicznego w Warszawie, autorka bloga pediatranazdrowie.pl.

Co to jest kalendarz szczepień?

Kalendarz szczepień inaczej nazywany jest Programem Szczepień Ochronnych. Kalendarz ustalany jest przez Główny Inspektorat Sanitarny. Program szczepień co roku jest aktualizowany, choć nie zawsze oznacza to zmiany w samym schemacie szczepień.

Szczepienia uwzględnione w kalendarzu szczepień dzielimy na:

• obowiązkowe – są bezpłatne,
• zalecane – dodatkowo płatne.

Które szczepienia są obowiązkowe?

W aktualnym kalendarzu szczepień obowiązkowe są szczepienia przeciw:

• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B),
• gruźlicy (BCG),
• błonicy,
• tężcowi,
• krztuścowi,
• Haemophilus influenzae typu B (Hib),
• odrze,
• śwince,
• różyczce,
• polio,
• pneumokokom (PCV),
• ospie wietrznej (w wybranych grupach zwiększonego ryzyka).

Programem Szczepień Ochronnych objęte są dzieci do 19. roku życia oraz dorośli szczególnie narażeni na infekcje (np. studenci medycyny).

Niektóre szczepienia uwzględnione w kalendarzu podaje się w formie szczepionek zawierających pojedynczy patogen (np. BCG – przeciw gruźlicy czy WZW B), a inne w formie szczepionek skojarzonych. Do refundowanych szczepionek skojarzonych należą:

• DTP – przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi,
• MMR – przeciw odrze, śwince i różyczce.

Jeżeli rodzic chce zmniejszyć ilość ukłuć, jakie wiążą się z podawaniem szczepień obowiązkowych zgodnych z kalendarzem szczepień może zdecydować się na szczepienia tzw. wysokoskojarzone typu 5 w 1 lub 6 w 1. Szczepionki te nie są refundowane z budżetu państwa.

• Szczepionka 5 w 1 obejmuje szczepienie przeciw: błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio (IPV), Hib.
• Szczepionka 6 w 1 obejmuje szczepienie przeciw: błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio (IPV), Hib, WZW B.

Które szczepienia są zalecane?

Za szczepienia zalecane trzeba zapłacić z własnej kieszeni. Do szczepień zalecanych dla dzieci należą szczepienia przeciw:

• wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW A),
• rotawirusom,
• grypie,
• meningokokom (MCV),
• ospie wietrznej (VZV),
• HPV

Które szczepienia zalecane są najważniejsze według lekarza Moniki Działowskiej?

– Na pewno meningokoki typu B (najczęstszy typ meningokoków spośród występujących w Polsce). Mogą one być przyczyną zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub piorunującej sepsy meningokokowej, która potrafi doprowadzić do zgonu w ciągu 24 godzin. W drugiej kolejności pomyślałabym o ospie. Ryzyko, że nieszczepione dziecko ją „złapie” jest bardzo wysokie. Wprawdzie ospa wietrzna może przebiegać jedynie z licznymi zmianami skórnymi, jednak powikłania się zdarzają. Po co ryzykować ropowicą skóry czy zapaleniem móżdżku? – stwierdza lekarz Monika Działowska.

W określonych przypadkach zaleca się także szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM). Szczepionkę ta podaje się osobom zamieszkujących tereny o częstym występowaniu tej choroby. Przeciwko cholerze, durowi brzusznemu, wściekliźnie i żółtej gorączce szczepi się przed podróżą w rejony endemicznego występowania tych chorób.

– Rejony endemicznego występowania chorób to obszary, które są typowe dla danego zakażenia, gdzie danych patogenów jest więcej niż w innych rejonach – tłumaczy lekarz Monika Działowska.

Indywidualny kalendarz szczepień

Indywidualny kalendarz szczepień ochronnych ustala się w porozumieniu z lekarzem wtedy, gdy z różnych powodów zaburzony został program szczepień obowiązkowych zgodny z rekomendacją Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Dzieje się tak w przypadku:

• opóźnień w realizacji szczepień wynikających z problemów zdrowotnych,
• opóźnień związanych z brakiem zgody rodziców na szczepienia,
• zaburzeń odporności.

Indywidualny kalendarz szczepień warto także opracować wraz z lekarzem rodzinnym dla każdej osoby dorosłej. Lekarz na podstawie dokumentacji medycznej, stanu zdrowia i historii chorób może zalecić wybrane szczepienia.

Kalendarz szczepień obowiązkowych na 2020 rok

Zobacz, jakie szczepienia i kiedy uwzględniono w kalendarzu szczepień na 2020 rok.

• 24 godziny po narodzinach: gruźlica (BCG, można podać później, ale przed opuszczeniem szpitala), WZW B
• 2. miesiąc życia: WZW B, DTP (błonica, tężec, krztusiec – całokomórkowy), Hib, PCV (pneumokoki)
• 4. miesiąc życia: DTP, IPV (polio), Hib, PCV
• 5-6. miesiąc życia: DTP, IPV, Hib
• 7. miesiąc życia: WZW B
• 13.-15. miesiąc życia: MMR (odra, świnka, różyczka), PCV
• 16.-18. miesiąc życia: DTP, IPV, Hib
• w 6. roku życia: DTaP (błonica, tężec, krztusiec – bezkomórkowy), IPV, MMR
• w 10. roku życia: MMR (jeśli nie było wykonane w 6. roku życia)
• w 14. roku życia: dTaP (błonica – zmniejszona zawartość toksoidu błoniczego, tężec, krztusiec – zmniejszona zawartość toksoidu krztuścowego, bezkomórkowy krztusiec)
• w 19. roku życia: Td (tężec, błonica – zmniejszona zawartość toksoidu błoniczego)

– Rodzice często mają dylemat co to znaczy np. „szczepienie w 13. miesiącu życia”. Oznacza to, że możemy szczepić, gdy dziecko ukończy 12 miesięcy, czyli po 1. urodzinach – wyjaśnia lekarz Monika Działowska z bloga pediatranazdrowie.pl.

W 2020 nie nastąpiły żadne znaczące zmiany w kalendarzu szczepień. Wbrew oczekiwaniom nie wprowadzono obowiązkowych, bezpłatnych szczepień przeciwko rotawirusom.

– Najbardziej wyraźną zmianą jest możliwość szczepienia przeciwko grypie szczepionką donosową, dzięki temu unikamy dodatkowego wkłucia. Jest to szczepionka żywa, nie można więc szczepić nią kobiet w ciąży oraz dzieci poniżej 2. roku życia – tłumaczy lekarz Monika Działowska.

Od 2019 wcześniej, bo w 6. roku życia, a nie w 10. podaje się także drugą dawkę szczepionki MMR. – Niestety liczba zachorowań na odrę w Polsce systematycznie wzrasta. Zdecydowano więc o szczepieniu dzieci przed rozpoczęciem nauki w szkole, gdzie mogą się skumulować osoby nieuodpornione powodując jeszcze więcej zachorowań – mówi lekarz Monika Działowska.