Kamica żółciowa – przyczyny, objawy leczenie

Kamica żółciowa to powszechna choroba układu pokarmowego. Znacznie częściej chorują na nią kobiety i osoby po 50. roku życia. Spożywanie posiłków bogatych w tłuszcze sprzyja tworzeniu się złogów w drogach żółciowych, które mogą powodować wystąpienie bolesnego ataku kolki żółciowej. Jak boli woreczek żółciowy i jakie objawy dają kamienie w woreczku żółciowym? Wyjaśniamy, na czym polega leczenie kamicy żółciowej. 

Kamica żółciowa – co to za choroba? 

Kamica żółciowa (łac. cholelithiasis, choledocholithiasis) to choroba, w której w przewodach wewnątrz- i zewnątrzwątrpobowych oraz w pęcherzyku żółciowym gromadzą się kamienie zbudowane są ze składników żółci. W prawidłowych warunkach złogi te są rozpuszczane i zostają usunięte drogą przewodu pokarmowego. Jeśli żółć ulega nadmiernemu zagęszczeniu, w pęcherzyku żółciowym i drogach żółciowych powstają kamienie. Ich głównymi składnikami są: cholesterol, jony nieorganiczne, białka czy barwniki żółciowe. Skład złogów jest zmienny. Mogą być wyłącznie cholesterolowe, ale też mieszane.  

W klasyfikacji ICD-10 kamica żółciowa oznaczana jest symbolem K80. Ze względu na umiejscowienie złogów, wyróżnia się kamicę pęcherzyka żółciowego oraz kamicę przewodową. Kamienie w drogach żółciowych najczęściej są efektem przedostania się ich z pęcherzyka żółciowego, czyli niewielkiego narządu przypominającego worek, pełniącego funkcję magazynu żółci. Woreczek żółciowy znajduje się pod wątrobą. Dzięki żółci możliwe jest emulgowanie tłuszczów i ich łatwiejsze trawienie. 

Kamicę żółciową opisano po raz pierwszy w 1507 roku, ale wzmianki o chorobie pojawiały się już dużo wcześniej. Dopiero w XIX wieku zaczęto przeprowadzać cholecystektomię, czyli zabieg usunięcia pęcherzyka żółciowego oraz prowadzono próby leczenia kamicy żółciowej za pomocą środków farmakologicznych. Prawdziwym przełomem w leczeniu okazała się cholecystektomia laparoskopowa wykonana po raz pierwszy w 1987 roku. 

Częstotliwość występowania kamicy żółciowej 

Kamica żółciowa występuje powszechnie, szczególnie w krajach rozwiniętych. Dużo częściej kamienie żółciowe dotykają kobiety, a ryzyko pojawienia się ich wzrasta z wiekiem. Szacuje się, że kamica żółciowa dotyczy 10-20% Polaków i stwierdza się ją średnio u ok. 8% u mężczyzn i 16,5% u kobiet. Najwięcej przypadków stanowią osoby po 50. roku życia. 

Kamica żółciowa – przyczyny

Wiek i płeć stanowią niemodyfikowalne czynniki ryzyka powstawania kamicy żółciowej Inne przyczyny bądź czynniki ryzyka wystąpienia kamieni w woreczku żółciowym to: 

• predyspozycje genetyczne,
• otyłość,
• wysoki poziom triglicerydów we krwi,
• liczne ciąże,
• czynniki hormonalne (wpływ estrogenów),
• mukowiscydoza,
• głodzenie i szybka utrata masy ciała,
• zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej.

Objawy kamicy żółciowej

Sama obecność kamieni nie generuje zazwyczaj żadnych objawów klinicznych. Czasami zdarza się, że niewłaściwa dieta czy niektóre leki powodują objawy kamicy żółciowej. Są one jednak często dość niecharakterystyczne. Mogą pojawić się zaburzenia w rytmie wypróżniania, nudności, pobolewania w okolicy prawego podżebrza, jednak są to objawy nieswoiste. Dopiero w momencie, gdy kamień z pęcherzyka żółciowego przedostanie się do dróg żółciowych i dojdzie do częściowego czy też całkowitego zamknięcia jego światła, następuje atak tzw. kolki żółciowej.  

Do objawów kolki żółciowej zalicza się: 

• silny ból w nadbrzuszu, promieniujący do okolicy międzyłopatkowej, czasem również do klatki piersiowej, obojczyków i szyi; ból utrzymuje się przez 1-3 godziny 
• nudności,
• wymioty; 
• wzdęcia 
• zapalenie pęcherzyka żółciowego; wskazuje na nie atak woreczka żółciowego trwający kilka-kilkanaście godzin; zapalenie spowodowane jest zatkanym przewodem żółciowym, a najczęstsze objawy zapalenia woreczka żółciowego to: gorączka, dreszcze, niekiedy zażółcenie powłok skórnych.

Objawy woreczka żółciowego najczęściej pojawiają się po spożyciu bardzo tłustego i obfitego posiłku. Atak woreczka żółciowego może ustąpić samoistnie, ale czasem wymaga konsultacji lekarskiej. Należy pamiętać, że obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym przyczynia się również do powstania przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego. 

Kamica żółciowa – leczenie

Co robić przy ataku woreczka żółciowego? W sytuacji pojawienia się silnego bólu można początkowo zastosować leczenie domowe (nie dotyczy to dzieci, kobiet w ciąży czy osób w podeszłym wieku). Polega ono na podaniu leków rozkurczowych na bazie drotaweryny czy hioscyny oraz leków przeciwbólowych. Należy powstrzymać się od zjedzenia posiłku oraz uzupełnić elektrolity zaopatrując się w preparat dostępny w aptece. Łagodny atak kamicy żółciowej niejednokrotnie mija samoistnie. Przy nasileniu dolegliwości, wystąpieniu gorączki czy wymiotów konieczna jest konsultacja lekarska. Silne bóle i inne objawy obecności kamieni żółciowych wymagają przeprowadzenia badań diagnostycznych, takich jak USG jamy brzusznej czy tomografia komputerowa.  

Leki w kamicy żółciowej 

Leki rozkurczowe stosowane w zapaleniu woreczka żółciowego zawierają takie substancje jak: hymekromon, terpeny roślinne (m.in. pinen lub cyneon) oraz wyciągi roślinne z liści mięty pieprzowej, kurkumy, karczocha i czarnej rzepy. Lekarze przepisują także leki rozpuszczające kamienie żółciowe. Do skutecznych preparatów służących farmakologicznemu rozpuszczaniu kamieni żółciowych należy np. kwas ursodeoksycholowy, który pomaga ewakuować żółć z pęcherzyka. Warto wiedzieć o tym, że nie można stosować go w ostrym ataku kolki. Leki o działaniu żółciopędnym i żółciotwórczym (oprócz kwasu ursodeoksycholowego także środki z hymekromonem dostępne także bez recepty) nie mogą być stosowane podczas ataku kolki, gdyż mogą dodatkowo nasilić objawy. Brak poprawy po zastosowaniu farmakoterapii jest wskazaniem do konsultacji chirurgicznej. 

Leczenie operacyjne kamicy żółciowej 

Jeśli objawy pęcherzyka żółciowego występują przewlekle, zalecana jest operacja. U chorych przeprowadza się zabieg cholecystektomii, czyli wycięcie woreczka żółciowego. W przypadku braku przeciwwskazań, resekcję narzadu wykonuje się metodą laparoskopową. Jak wygląda zabieg? Lekarz wykonuje niewielkie nacięcia powłok jamy brzusznej, a następnie wywoływana jest odma polegająca na wtłoczeniu do jamy brzusznej określonej ilości dwutlenku węgla. W dalszej kolejności chirurg usuwa pęcherzyk żólciowy i zakłada szwy na naciętą skórę. Operacja woreczka żółciowego trwa od 30 minut do 1,5 godziny. 

Kamica żółciowa – powikłania

Długotrwałe zaleganie kamieni żółciowych może prowadzić do: 

• cholestazy,
• zwężenia dróg żółciowych,  
• zapalenia dróg żółciowych, 
• marskości pęcherzyka żółciowego, 
• marskości żółciowej wątroby.

Zioła i dieta w kamicy żółciowej

Zioła i dieta wspomagają leczenie kamicy żółciowej i zapobiegają atakom kolki żółciowej. Jaka jest dieta przy kamieniach w woreczku żółciowym? Jadłospis opiera się na ubogotłuszczowych posiłkach, przyjmowanych w niewielkiej objętości 5 razy na dobę. Warzywa i owoce powinny być podawane w postaci ugotowanej i rozdrobnionej (soki, przeciery). Nie można jeść warzyw cebulowych oraz warzyw strączkowych, a z owoców należy wykluczyć gruszki, daktyle i czereśnie. Zupy należy przygotowywać na bulionie warzywnym, absolutnie należy unikać wywarów mięsnych i kostnych, a także grzybów. Nie należy też zagęszczać zup śmietaną czy zasmażkami. Warto zrezygnować z sosów, tłuszczów i ograniczyć spożywanie jaj (najlepiej jeść samo białko). Mitem jest, że cola jest dobra na kamienie żółciowe. Przykładowy jadłospis po usunięciu woreczka żółciowego może wyglądać następująco: 

• I śniadanie: kanapki z chudym serem twarogowym;  
• II śniadanie: serek homogenizowany; 
• obiad: gotowany indyk z ziemniakami puree i cukinią; 
• podwieczorek: galaretka owocowa; 
• kolacja: ryż z kurczakiem.  

Ile trwa dieta po usunięciu woreczka żółciowego? Restrykcje żywieniowe powinny być stosowane przez co najmniej miesiąc. Niemniej jednak po tym czasie pacjent nie powinien wrócić do swoich nawyków żywieniowych, gdyż jedzenie tłustych potraw spowoduje w przyszłości nawrót choroby. Zioła na woreczek żółciowy, które sprawdzą się w leczeniu np. karczochy, ostropest plamisty, mniszek lekarski, owoc jałowca, ziele dziurawca.

Aktualizacja: Patrycja Nawojowska

Bibliografia:

1. Jan Dzieniszewski i wsp., „Kolka żółciowa – banalny problem czy poważna choroba?”, MEDYCYNA I PASJE CZERWIEC 2009.
2. Grzegorz opielak i wsp., „Kolka żółciowa jako problem w szpitalnym oddziale ratunkowym”, Hygeia Public Health 2012, 47(2): 236-237.