Kapnometria i kapnografia – wskazania, normy, wyniki

Kapnometria jest jednym z podstawowych badań służących do monitorowania wymiany gazowej poprzez pomiar stężenia dwutlenku węgla. Wykorzystuje się ją także do sprawdzenia prawidłowości przeprowadzonej intubacji i skuteczności resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Badanie polegające na graficznym odwzorowaniu wyników ciągłego pomiaru stężenia dwutlenku węgla nazywamy natomiast kapnografią. Na czym polegają kapnometria i kapnografia? Jaka może być przyczyna uzyskania odbiegających od normy wyników tych badań?

Czym są kapnometria i kapnografia?

Kapnometria jest nieinwazyjnym, prostym badaniem pozwalającym na określenie stężenia dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu. W teście oznacza się poziom końcowowydechowego CO₂ oznaczanego najczęściej symbolem EtCO₂.

Kapnografia stanowi metodę pozwalającą na ciągłą prezentację graficzną pomiaru stężenia dwutlenku węgla w całym cyklu oddechowym. Z reguły wyniki przedstawiane są wraz z wartościami liczbowymi dla mierzonego parametru.

Wskazania do przeprowadzenia kapnometrii i kapnografii

Kapnometrię i kapnografię przeprowadza się w celu oceny wentylacji płuc na podstawie próbki powietrza wydychanego. Badania wykorzystuje się do:

• potwierdzenia intubacji drzewa oskrzelowego lub tchawicy,
• kontrolowania procesu wentylacji mechanicznej,
• oceny przebiegu resuscytacji krążeniowo-oddechowej (kapnometria stanowi wskaźnik skuteczności uciśnięć klatki piersiowej oraz pozwala na wczesną ocenę powrotu krążenia podczas resuscytacji),
• diagnostyki zastoinowej niewydolności krążenia oraz skurczu oskrzeli (jako badanie dodatkowe).

Przeciwwskazania do wykonania kapnometrii i kapnografii

Kapnometria i kapnografia są badaniami prostymi i nieinwazyjnymi. Można je wykonać u każdego pacjenta, o ile ma to uzasadnienie kliniczne.

Jak wygląda badanie kapnometrii i kapnografii?

W celu wykonania kapnometrii lub kapnografii urządzenie do pomiaru podłącza się do rurki dotchawiczej lub respiratora. Wynik badania wyświetlany jest w postaci pojedynczej wartości liczbowej (końcowowydechowy CO₂) lub kapnogramu, czyli prezentacji zmieniających się w czasie kolejnych pełnych cyklów oddechowych wartości pomiarów stężenia dwutlenku węgla.

Norma wyniku kapnometrii

Norma dla pomiaru kapnometrii to przedział 35-45 mm Hg. Zarówno wartości stężenia dwutlenku węgla poniżej tego zakresu, jak i poziom zbyt wysoki w stosunku do prawidłowego świadczą o występowaniu zaburzeń wymiany gazowej.

Za niskie stężenie dwutlenku węgla w kapnometrii

Wyniki kapnometrii poniżej poziomu normy może świadczyć o:

• przecieku wokół mankietu rurki dotchawiczej w czasie intubacji,
• obniżeniu temperatury ciała (hipotermii),
• zmniejszenie objętości płynu w łożysku naczyniowym (hipowolemii),
• wstrząsie,
• skrajnej niedoczynności tarczycy,
• zatorowości płucnej,
• hiperwentylacji,
• niedrożności dróg oddechowych,
• bezdechu,
• niskiej skuteczności uciśnięć w czasie resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Zbyt wysoki poziom dwutlenku węgla w kapnometrii

Poziom dwutlenku węgla mierzonego w kapnometrii może wzrosnąć powyżej zakresu normy w następujących sytuacjach:

• w czasie gorączki lub na skutek przegrzania,
• w czasie podaży dożylnej wodorowęglanu sodu,
• na skutek zwolnienia opaski uciskowej,
• przy wzroście ciśnienia tętniczego krwi,
• przy wzroście rzutu serca,
• podczas hipowentylacji,
• przy częściowej niedrożności dróg oddechowych,
• na skutek absorpcji dwutlenku węgla u pacjenta z odmą brzuszną.

Wartość dwutlenku węgla w kapnometrii równa zero

Do możliwych przyczyn uzyskania wyniku kapnografii na poziomie zerowym zalicza się:

• problemy ze sprzętem (respiratorem lub kapnometrem),
• nieprawidłowe przyłączenie rurki dotchawiczej w czasie intubacji,
• zator płucny.

Wyniki kapnografii

Wyniki kapnografii mają postać wykresu, na którym można wyróżnić następujące fazy odwzorowujące pojedynczy oddech:

• linię zerową (kapnogram kończy się i zaczyna na wartości zero),
• faza bardzo szybkiego, a następnie wolnego wzrostu stężenia dwutlenku węgla (wydech),
• punkt końcowowydechowy – najwyższe stężenie dwutlenku węgla (tą wartość mierzy kapnometria),
• gwałtowny spadek poziomu dwutlenku węgla, który następuje od razu po rozpoczęciu wdechu.

Bibliografia:

1. Stępka A. [red], Stany zagrożenia życia w chorobach układu krążenia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2019.
2. Dyk D., Gutysz-Wojnicka A. [red.], Pielęgniarstwo anestezjologiczne i intensywnej opieki, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2018.