Kardiowersja elektryczna – co to jest, na czym polega, wskazania

Kardiowersja elektryczna jest metodą leczenia zaburzeń rytmu serca. Można przeprowadzać ją w trybie planowym lub pilnym, w stanie zagrożenia życia. Na czym polega kardiowersja elektryczna? Jak wygląda ten zabieg i czy jest niebezpieczny? Jak długo po kardiowersji pacjent musi przebywać w szpitalu?

Co to jest kardiowersja elektryczna?

Kardiowersja elektryczna jest procedurą stosowaną w celu leczenia zaburzeń rytmu serca. Do przeprowadzenia zabiegu wykorzystuje się urządzenie nazywane kardiowerterem, które przesyła impuls elektryczny przez serce, za pośrednictwem elektrod przyczepionych do klatki piersiowej. Kardiowersję elektryczną wykonuje się w trybie planowym, po wcześniejszym przygotowaniu pacjenta, lub w trybie pilnym – w stanach zagrożenia życia.

Na czym polega kardiowersja elektryczna?

Impuls wysyłany do serca podczas kardiowersji powoduje chwilowe zatrzymanie aktywności elektrycznej tego organu. Po tej pauzie serce może zacząć bić w normalnym rytmie. Działanie kardiowersji elektrycznej można więc porównać do „zresetowania” akcji serca, które powoduje, że przywrócona zostaje jego prawidłowa praca.

Wskazania do kardiowersji elektrycznej

Zabieg kardiowersji elektrycznej wykonywany jest u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca – zwykle, gdy nieskuteczna okazuje się terapia farmakologiczna. Wśród najczęstszych wskazań do przeprowadzenia procedury można wymienić:

• migotanie przedsionków,
• trzepotanie przedsionków,
• częstoskurcze komorowe lub nadkomorowe.

Przeciwwskazania do kardiowersji elektrycznej

Znanych jest bardzo niewiele przeciwwskazań do zabiegu kardiowersji elektrycznej. Nie przeprowadza się go u pacjentów w czasie terapii preparatami naparstnicy (należy odstawić lek na przynajmniej dwa dni przed kardiowersją). Przyjmuje się także, że w przypadku zdiagnozowanej nadczynności tarczycy wykonanie zabiegu należy odłożyć do momentu uzyskania prawidłowego stężenia hormonów we krwi.

Przygotowanie do kardiowersji elektrycznej

U części pacjentów, przed kardiowersją elektryczną wskazana jest trwająca co najmniej kilka tygodni terapia środkami przeciwkrzepliwymi. Ma ona na celu rozrzedzenie krwi i zapobiegnięcie powstawaniu zakrzepów, które mogłyby spowodować powikłania zatorowe.

Jeśli chodzi o przygotowanie do kardiowersji elektrycznej w dniu zabiegu, pacjent nie powinien nic jeść ani pić przez około sześć godzin przed rozpoczęciem procedury.

Jak wygląda zabieg kardiowersji elektrycznej?

Pacjentowi przed zabiegiem wykonuje się badania krwi oraz EKG. Kardiowersja elektryczna przeprowadzana jest w krótkotrwałym (trwającym 5-10 minut) znieczuleniu ogólnym, dlatego trzeba również zrobić wkłucie dożylne, przez które podaje się leki usypiające i przeciwbólowe.

Gdy pacjent jest już nieprzytomny, lekarze umieszczają elektrody na jego klatce piersiowej i podłączają je do kardiowertera, czyli urządzenia, która rejestruje akcję serca i umożliwia przeprowadzenie impulsu elektrycznego. Przy użyciu kardiowertera lekarz wyzwala trwające mniej niż jedną sekundę wyładowanie elektryczne. Czasami wymagane jest powtórne przesłanie impulsu. W czasie zabiegu lekarze cały czas monitorują pracę serca i sprawdzają, czy działanie było skuteczne w przywracaniu prawidłowego rytmu.

Po zabiegu pacjent jest wybudzany. Zazwyczaj nie pamięta przeprowadzanej procedury. Cały zabieg kardiowersji elektrycznej jest krótki, trwa zazwyczaj nie więcej niż 15 minut.

Kardiowersja elektryczna serca stanowi procedurę „jednego dnia”, co oznacza, że pacjent nie musi pozostawać na długo w placówce medycznej. Zwykle ze szpitala może wyjść po kilku (dwóch lub czterech) godzinach obserwacji. Do domu powinna zabrać go inna osoba. Przez przynajmniej dobę po zabiegu nie należy prowadzić samochodu.

Czy kardiowersja jest niebezpieczna?

Choć pacjenci słysząc o tym, na czym polega kardiowersja elektryczna często z góry uznają zabieg za groźny dla zdrowia, w praktyce procedura uznawana jest za bezpieczną. Częstość wystąpienia poważnych powikłań ocenia się na maksymalnie jeden lub dwa proc.

Możliwe komplikacje po zabiegu kardiowersji elektrycznej to:

• udar mózgu, zawał serca, zatorowość płucna – najpoważniejsze, lecz bardzo rzadkie powikłania zabiegu,
• groźne dla życia arytmie serca,
• powikłania związane z zastosowaniem znieczulenia ogólnego.

Powszechnie występującym skutkiem ubocznym procedury są powierzchowne oparzenia skóry związane z działaniem energii elektrycznej na tkanki i wydzielaniem ciepła. Na ogół stopień nasilenia uszkodzeń jest niewielki – oparzenia nie wymagają terapii i ulegają całkowitemu zagojeniu w ciągu kilku dni.

Skuteczność zabiegu kardiowersji elektrycznej

Szacuje się, że kardiowersja elektryczna wykonywana w trybie planowym jest skuteczna początkowo w ponad 90 proc. przypadków, jednak efekt przywrócenia prawidłowego rytmu serca nie zawsze ma trwały charakter. U około połowy pacjentów w ciągu sześciu miesięcy powracają zaburzenia pracy narządu.

Szanse na skuteczność kardiowersji elektrycznej zależą od przyczyny wystąpienia zaburzeń pracy serca oraz czasu ich trwania przed zabiegiem (im dłużej u pacjenta występowały nieprawidłowości, tym większe ryzyko, że powrócą po kardiowersji).

Bibliografia:

1. National Institutes of Health (2018), Cardioversion, MedlinePlus.
2. National Heart, Lung, and Blood Institute Cardioversion.
3. National Health Service (2011), Information for patients having electrical cardioversion.
4. Berent D., Ptaszyński P., Ruta J., Goch J. H. (2006), Kardiowersja elektryczna migotania przedsionków – 40 lat od wprowadzenia metody do praktyki klinicznej, Folia Cardiologica Excerpta, 1,9: 473-478.