Katechiny – działanie, źródła w diecie, właściwości

Katechiny to związki z grupy polifenoli. Można je dostarczyć wraz z dietą, gdyż występują w takich produktach jak czerwone wino, czekolada czy herbaty. Jako związki o aktywności antyoksydacyjnej, katechiny neutralizują wolne rodniki i mogą minimalizować ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, schorzeń neurodegeneracyjnych czy nowotworów. Jednym z najlepiej przebadanych związków z grupy katechin jest EGCG w zielonej herbacie.

Katechiny – co to jest? 

Katechiny są związkami polifenolowymi, a ściślej – zaliczane są do flawonoli. Tego typu związki są jednymi z najsilniejszych antyoksydantów. Oznacza to, że w niezwykle efektywny sposób chronią organizm przed negatywnym oddziaływaniem wolnych rodników. Organizm jest stale narażony na działanie wolnych rodników, które mogą uszkadzać rozmaite struktury komórkowe. Te niezwykle reaktywne cząsteczki odpowiadają m.in. za rozwój miażdżycy, nowotworów, chorób neurodegeneracyjnych, ponadto mogą przyspieszać procesy starzenia się organizmu.  

Pod względem chemicznym katechiny są aglikonami, których szkielet zbudowany jest z 15 atomów węgla. Mogą występować w formie wolnej i związanej. Do katechin wolnych zaliczane są następujące związki: 

• katechina, 
• epikatechina,
• gallokatechina, 
• epigallokatechina. 

Z kolei katechiny związane to m.in. galusan gallokatechiny, galusan epikatechiny, a także galusan epigallokatechiny EGCG.  

Źródła katechin w diecie 

Jednym z najbogatszych źródeł katechin są rozmaite gatunki herbaty. Katechiny w herbacie można znaleźć m.in. w naparze z herbaty czarnej oraz zielonej. Najwięcej tych związków ma herbata zielona – ich zawartość w tym naparze jest dwa razy większa niż w herbacie czarnej. Mniejsza zawartość w takiej herbacie wynika z poddania jej procesowi fermentacji. Kolejnym istotnym źródłem katechin w diecie jest czekolada, a także czerwone wino. Antyoksydanty te można także dostarczyć wraz z warzywami strączkowymi, takimi jak soczewica czy fasola. Nie należy zapominać także o owocach bogatych w katechiny – śliwkach, truskawkach, wiśniach, jabłkach czy morelach. 

Katechiny zielonej herbaty można dostarczyć także w postaci suplementów diety. Najczęściej suplementy zawierają galusan epigallokatechiny, czyli EGCG. Ten antyoksydant może występować w połączeniu z cynkiem, kwercetyną oraz piperyną.  

Właściwości prozdrowotne katechin 

Katechiny wykazują liczne właściwości prozdrowotne. Przede wszystkim – działają przeciwzapalnie i przeciwstarzeniowo. Wynika to z neutralizowania wolnych rodników i zredukowania ich niekorzystnego wpływu na komórki, narządy i cały organizm. Te związki z grupy flawonoidów wykazują aktywność przeciwbakteryjną i przeciwwirusową. Katechiny w herbacie czy kakao wspomagają funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Mogą zmniejszać ryzyko rozwoju miażdżycy, ograniczyć agregację płytek krwi. Takie działanie antyaterogenne i przeciwzakrzepowe może przełożyć się na ograniczenie rozwoju takich powikłań jak zawał serca czy udar mózgu. 

Katechiny mogą wykazywać właściwości antynowotworowe, gdyż neutralizacji wolnych rodników towarzyszy zmniejszenie częstości występowania uszkodzeń DNA. Ponadto katechiny mogą w bezpośredni sposób blokować namnażanie komórek nowotworowych czy powstawanie naczyń krwionośnych w obrębie guza. Działanie ochronne wykazano m.in. w przypadku nowotworów piersi czy skóry. 

Kolejną cenną właściwością katechin jest obniżenie zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie, co odbywa się na drodze zahamowania proliferacji komórek tłuszczowych oraz pobudzenia termogenezy. Co najważniejsze, utrata tkanki tłuszczowej dotyczy także najbardziej niebezpiecznej, trzewnej tkanki tłuszczowej. Ponadto katechiny ułatwiają normalizację poziomu glukozy we krwi, przez co ułatwiają odchudzanie. Mogą wspomagać leczenie insulinooporności czy cukrzycy.  

Zastosowanie katechin w kosmetologii 

Z racji wysokiego potencjału antyoksydacyjnego, katechiny wykorzystywane są w kosmetologii. Wzbogacenie formuły kosmetyku o dodatek tych związków aktywnych zapewnia działanie ochronne i odmładzające. Kosmetyki zawierające katechiny wykazują wiele cennych właściwości, w tym: 

• ochronę przed promieniowaniem słonecznym, co przekłada się na zminimalizowanie ryzyka powstania drobnych zmarszczek, przesuszenia skóry czy przebarwień posłonecznych; 
• łagodzenie stanów zapalnych i alergii; 
• działanie antybakteryjne, przeciwtrądzikowe; 
• pobudzenie procesów regeneracyjnych; 
• spowolnienie procesów starzenia się skóry. 

Kosmetyki tego typu dedykowane są zarówno skórze młodej, trądzikowej, jak i dojrzałej. Szampony zawierające katechiny sprawdzają się w przypadku łamliwych, osłabionych włosów. Mogą ograniczyć nasilone wypadanie włosów, a także podrażnienie skóry głowy. 

Źródła:

1. Karwowska K., Wykorzystanie liści krzewu herbacianego w przemyśle spożywczym i kosmetycznym; Kosmetologia Estetyczna, 5/2016, vol. 5; http://kosmetologiaestetyczna.com/ike/5.2016/files/assets/basic-html/index.html#1 (dostęp online 20.09.2022 r.)
2. Donejko M., Niczyporuk M., Galicka E., Przylipiak A. (2013). Właściwości antynowotworowe galusanu epigallokatechiny zawartego w zielonej herbacie. Postepy Hig Med Dosw, 2013, 67, 26-34; (dostęp online 20.09.2022 r.)
3. Kania M., Baraniak J. (2011). Wybrane właściwości biologiczne i farmakologiczne zielonej herbaty (Camellia sinensis (L.) O. Kuntze). Postępy Fitoterapii, 2011, 1, 34-40; https://www.czytelniamedyczna.pl/3830,wybrane-wlasciwosci-biologiczne-i-farmakologiczne-zielonej-herbaty-camellia-sine.html (dostęp online 20.09.2022 r.)