Kępki Peyera – grudki chłonne w jelitach. Jak jest ich rola w immunologii człowieka?

Nie bez powodu mawia się, że odporność pochodzi z jelit. Zlokalizowanych jest tam aż 70 proc. wszystkich limfocytów ludzkiego organizmu, które chronią przed infekcjami i pomagają zwalczyć te, które już zdążyły się rozwinąć. Kępki Peyera to mało znany element ludzkiego układu limfatycznego – mało znany, ale bardzo ważny dla immunologii.

Kępki Peyera czy też grudki chłonne zasiedlają układ pokarmowy, a zwłaszcza końcowy odcinek jelita cienkiego, czyli jelito kręte. Po raz pierwszy zostały opisane przez J. C. Peyera (stąd nazwa), który dostrzegł ich ważką rolę w procesie zwalczania antygenów, zanim te zdążą zainfekować organizm.

Czym są kępki Peyera? 

Kępki Peyera, czyli grudki chłonne to jeden z elementów układu limfatycznego. Rozwijają się już na etapie życia płodowego. Mają postać nieotorbionych skupisk białych ciałek krwi. Tworzą one tkankę limfatyczną GALT (ang. gut-associated lymphoid tissue) wraz z m.in. węzłami chłonnymi. Natomiast tkanka limfatyczna GALT jest elementem większego układu – MALT (ang. mucosa-associated lymphoid tissue). 

Grudki chłonne znajdują się zarówno w układzie pokarmowym, jak i oddechowym, a nawet moczowym. Jednak kępki Peyera są szczególnym ich typem – zasiedlają wyłącznie układ pokarmowy. Znajdują się przede wszystkim w końcowym odcinku jelita cienkiego nazywanego jelitem krętym, a także w poprzedzających je: jelicie czczym i dwunastnicy. W przypadku organizmu ludzkiego typowe jest ich skoncentrowanie w jelicie cienkim. U myszy natomiast są one rozsiane równomiernie na całej długości układu pokarmowego. 

Poza układem pokarmowym kępki Peyera nie występują. Jest to bowiem struktura charakterystyczna właśnie dla tej części organizmu. Jeśli dostrzeżesz przerost grudek chłonnych w gardle, jest to najprawdopodobniej znak, że układ odpornościowy angażuje się właśnie w zwalczanie patogenów takich jak wirusy, bakterie czy grzyby. Te powiększone grudki chłonne nie są jednak kępkami Peyera.

Budowa kępek Peyera 

Kępki Peyera są niewielkimi strukturami. Mają średnicę około 1 cm, a niekiedy nawet zaledwie 0,5 cm. Jedną kępkę Peyera tworzy nie więcej niż 20 pojedynczych grudek chłonnych. Są one zbudowane z: 

• limfocytów B, 
• w obszarze międzygrudkowym z limfocytów T, 
• w nabłonku pęcherzykowatym z komórek M, 
• komórek dendrytycznych, które prezentują antygen. 

Jaką funkcję pełnią kępki Peyera? 

Kępki Peyera (grudki chłonne) odpowiadają za wzbudzanie procesu immunologicznego w organizmie. To w nich aktywowane są limfocyty B i T.  

Limfocyty z kępek Peyera są transportowane wraz z chłonką (czyli limfą) do węzłów chłonnych krezkowych (odpowiadają za drenowanie limfy pochodzącej z jelit). Tam dojrzewają. Następnie dzięki krążącej w żyłach krwi przemieszczają się do błon śluzowych i elementów limfatycznych w układzie pokarmowym (tkanka GALT), a także do tkanki MALT (na którą składają się zarówno tkanka limfatyczna, jak i błony śluzowe nie tylko w układzie pokarmowym). Po dotarciu do wymienionych struktur limfocyty aktywizują się, dzięki czemu stają się skutecznym narzędziem w zwalczaniu drobnoustrojów.

Składające się na kępki Peyera komórki M mają charakterystyczną pofałdowaną powierzchnię i kieszonki cytoplazmy, w których znajdują się limfocyty, neutrofile i makrofagi. Dzięki temu komórki M wyłapują antygeny i transportują je do komórek dendrytycznych, które trawią antygeny do rozmiarów mogących wywołać reakcję obronną organizmu. 

Kiedy więc drobnoustroje przedostają się do organizmu, są one niejako rozpoznawane przez kępki Peyera i prezentowane komórkom limfatycznym (głównie T oraz B), aby mogły zostać przez nie dezaktywowane. Antygeny są niszczone, zanim jeszcze zdążą zainfekować organizm. 

Źródła: 

1. J. Działo, P. Niedźwiedzka-Rystwej i in., Charakterystyka tkanki limfatycznej błon śluzowych przewodu pokarmowego i układu oddechowego, „Alergia, Astma, Immunologia” 2010, nr 15 (4), s. 197–202. 
2. B. Tokarz-Deptuła, W. Deptuła, Probiotyki, a układ odpornościowy przewodu pokarmowego ssaków, „Postępy Mikrobiologii” 2017, nr 56 (2), s. 157–162. 
3. B. Sieradzka, Znaczenie układu odpornościowego przewodu pokarmowego dla organizmu, „Medycyna Biologiczna” 2018, z. 2, s. 50–54.