Ketokonazol – co to za lek, działanie i przeciwwskazania

Ketokonazol to lek przeciwgrzybiczy wykorzystywany w leczeniu zakażeń grzybiczych. Preparat może być stosowany tylko miejscowo. Leki doustne zostały wycofane z obrotu z uwagi na ich szkodliwy wpływ na wątrobę. Ketokonazol na receptę dostępny był w postaci tabletek doustnych, natomiast szampon z ketokonazolem czy ketokonazol krem dostępne są bez recepty. Efekty działania ketokonazolu są widoczne w ciągu kilku lub kilkunastu dni. Przeciwwskazaniem do stosowania ketokonazolu miejscowo jest nadwrażliwość na składnik kremu czy szamponu.

Ketokonazol – co to za lek?

Ketokonazol to syntetyczny lek przeciwgrzybiczny, będący pochodną imidazolu. Jak działa ketokonazol? Związek ten działa na drodze hamowania syntezy ergosterolu – ważnego składnika błony komórkowej grzybów. Ketokonazol zwiększa przepuszczalność ścian komórkowych, przez co nie pełnią one swojej funkcji ochronnej i dochodzi do obumierania komórki grzyba. W zależności od zastosowanego stężenia, ketokonazol działa grzybostatycznie (hamuje wzrost grzyba) lub grzybobójczo (prowadzi do obumarcia grzyba).

Ketokonazol wyróżnia się bardzo szeroką aktywnością przeciwgrzybiczą, a spektrum działania obejmuje m.in.:

• dermatofity (Microsporum, Trichophyton, Epidermaphyton),
• drożdżaki (Candida, Malassezia, Cryptococcus neoformans),
• grzyby dimorficzne (Coccidioides immitis, Paracoccidioides brasiliensis, Histoplasma capsulatum),
• inne (Sporotrichum schenckii, Blastomyces dermatidis).

Znacznie mniej wrażliwe na działanie ketokonazolu są takie grzyby jak Aspergillus czy Dermaticeae.

Szampon z ketokonazolem – kiedy go stosować?

Szampony zawierające ketokonazol stosowane są do leczenia schorzeń skóry głowy, takich jak łupież, zapalenie mieszków włosowych, łojotokowe zapalenie skóry oraz grzybica owłosionej skóry głowy. Jak jeszcze stosowany jest taki szampon? Ketokonazol na łysienie androgenowe może przynieść pozytywne rezultaty, zwłaszcza u pacjentów z nadmiernym łojotokiem skóry głowy. Do leczenia łojotokowego zapalenia skóry można stosować nie tylko ketokonazol – szampon przeciwłupieżowy z ketokonazolem oraz cyklopiroksyną skutecznie zwalcza łupież, nasilony łojotok oraz stan zapalny.

Szampon z ketokonazolem zazwyczaj zawiera związek aktywny w stężeniu dwóch procent. W leczeniu łupieżu pstrego zaleca się stosować szampon codziennie przez pięć dni, natomiast w przebiegu łojotokowego zapalenia skóry oraz łupieżu zwykłego należy stosować szampon z ketokonazolem dwa razy w tygodniu przez okres od dwóch do czterech tygodni.

Ketokonazol – maść: wskazania do stosowania

W przypadku grzybicy czy łojotoku owłosionej skóry głowy, stosowany jest szampon zawierający ketokonazol. Maść z ketokonazolem stosowana jest natomiast do leczenia infekcji grzybiczych zlokalizowanych na skórze tułowia, rak i stóp oraz pachwin. Ketokonazol krem jest skuteczny wobec takich organizmów grzybiczych jak Microsporum canis, Trichophyton floccosum, Epidermophyton floccosum. Ponadto maść z ketokonazolem jest skuteczna w drożdżycy skóry i łupieżu pstrym, a także łojotokowym zapaleniu skóry.

Jak stosować miejscowo ketokonazol? Maść bez recepty powinna być aplikowana na skórę raz – dwa razy na dobę. Czas leczenia uzależniony jest od przyczyny zmian skórnych i należy pamiętać, aby stosowanie leku kontynuować jeszcze przez kilka dni po ustąpieniu objawów. W przypadku infekcji drożdżakowych i łupieżu pstrego czas leczenia to dwa lub trzy tygodnie, a grzybica pachwin lub tułowia czy łojotokowe zapalenie skóry leczone jest od dwóch do czterech tygodni. Najdłuższej terapii wymaga grzybica stóp – od czterech do sześciu tygodni. Ketokonazol bez recepty nie powinien być stosowany u dzieci bez uprzedniej konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Ile kosztuje ketokonazol maść? Cena preparatu to około 25 złotych.

Ketokonazol – tabletki na grzybice układowe

Tabletki z ketokonazolem zawierają substancję czynną w dawce 200 mg. Tabletki te były dostępne na receptę, a wskazaniem do ich stosowania było:

• przewlekłe drożdżakowe zapalenie skóry i błon śluzowych (pochwy, gardła, jamy ustnej, przewodu pokarmowego),
• powierzchniowe zakażenia skóry, włosów i paznokci wywołane przez dermatofity,
• zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia,
• leczenie infekcji grzybiczych u tych pacjentów, u których nie można zastosować flukonazolu, itrakonazolu oraz terbinafiny.

Dobowe dawkowanie ketokonazolu w tabletkach to 200 – 400 mg, a czas terapii to kilka – kilkanaście dni. Lek należało zażyć podczas posiłku. W związku z tym, że stosowany doustnie ketokonazol może uszkadzać wątrobę, decyzja o zastosowaniu leku musiała być podjęta bardzo rozważnie. Korzyści ze stosowania leku musiały przewyższać potencjalne ryzyko. Obecnie ketokonazol w tabletkach jest wycofany z obrotu, gdyż zalecane jest stosowanie leków przeciwgrzybiczych o znacznie wyższym profilu bezpieczeństwa. Nie został natomiast wycofany ketokonazol w kremie, gdyż ketokonazol stosowany miejscowo praktycznie nie wchłania się do organizmu.

Przeciwwskazania do stosowania ketokonazolu

Gdy stosowany był doustny ketokonazol, szkodliwość tego związku sprowadzała się do zaburzeń pracy wątroby. Możliwe było wystąpienie uszkodzenia wątroby i pojawienie się żółtaczki. Przeciwwskazaniem do stosowania ketokonazolu w tabletkach była zatem niewydolność wątroby. Obecnie dostępne są jedynie preparaty miejscowe z ketokonazolem i przeciwwskazaniem do ich stosowania jest nadwrażliwość na jakikolwiek składnik maści.

Bibliografia:

[1] Ketokonazol. Charakterystyka produktu leczniczego.

[2] Van Cutem J., The antifungal activity of ketoconazole; The American Journal of Medicine, 1983, tom 74, nr 1