Kiedy konieczne jest usunięcie jądra? Na czym polega orchidektomia?

Usunięcie jądra, czyli orchidektomia, to zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu jednego lub obu jąder z moszny. Procedura jest kluczowa w leczeniu niektórych typów nowotworów, szczególnie raka jądra. Wczesna interwencja daje dobre rokowania dla większości pacjentów. Dowiedz się, na czym polega usunięcie jądra i jak przebiega rekonwalescencja po orchidektomii.

Czym jest orchidektomia?

Jądra to męskie narządy rozrodcze zawieszone przez powrózek nasienny w worku mosznowym. Znajdują się na zewnątrz jamy brzusznej tuż za penisem. Ich główną rolą jest produkcja plemników oraz męskich hormonów płciowych – głównie testosteronu. Orchidektomia, nazywana także orchiektomią, jest procedurą chirurgiczną, która ma na celu usunięcie jądra bądź jąder wraz z przylegającymi do niego strukturami. Głównym celem operacji jest: 

• zniszczenie komórek nowotworowych w przypadku podejrzenia raka jądra,
• ograniczenie wytwarzania męskich hormonów płciowych przy nowotworze prostaty. 

Warto podkreślić, że usunięcie jednego jądra nie jest równoznaczne z bezpłodnością. Jeśli drugie jądro jest zdrowe i sprawne, nie przekreśla to szansy na ojcostwo w przyszłości.

Rodzaje orchidektomii

Biorąc pod uwagę wskazania medyczne, wyróżnia się kilka metod usunięcia jądra.

1. Orchidektomia prosta – polega na usunięciu jądra wraz z najądrzami, nasieniowodami oraz osłonką białawą poprzez nacięcie skóry moszny lub z cięcia poniżej spojenia łonowego. W mosznie pozostawia się drugie jądro wraz z przylegającymi strukturami. Orchidektomia prosta należy do mniej inwazyjnych procedur.
2. Orchidektomia podtorebkowa – amputacja jądra przebiega z pozostawieniem w mosznie najądrzy, nasieniowodów, osłonki białawej oraz drugiego jądra i jego struktur.
3. Orchidektomia radykalna – operacja polega na usunięciu jądra wraz z powrózkiem nasiennym, w którym znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne. Zabieg wykonuje się przez nacięcie w okolicy pachwiny. Procedura stosowana jest głównie w raku jąder, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się komórek nowotworowych. 
4. Resekcja guza poprzez wyłuszczenie – w trakcie zabiegu wycięty zostaje sam guz, natomiast zarówno jądro, jak i jego struktury pozostają w mosznie.

Kiedy przeprowadza się operację usunięcia jądra?

Główne wskazania do wykonania zabiegu obejmują:

• nowotwór jądra,
• raka prostaty,
• uraz jądra,
• martwicę jądra w wyniku wypadku lub urazu sportowego,
• jeden z etapów korekty płci.

Jak przebiega zabieg usunięcia jądra? Profilaktyka

Przed zabiegiem pacjenci przechodzą niezbędne konsultacje lekarskie oraz badania diagnostyczne. Operacja odbywa się w znieczuleniu ogólnym, bądź podpajęczynówkowym i trwa ok. godziny. Chirurg w zależności od wskazań może wykonać orchidektomię prostą, podtorebkową lub orchidektomię radykalną.

W trakcie operacji dla zachowania symetrii moszny i uzyskania zadowalającego efektu kosmetycznego możliwe jest wszczepienie implantu dopasowanego wielkością do drugiego, przeciwległego jądra. Implant w naturalny sposób imituje prawdziwe jądro. W sytuacji, kiedy usunięcie jądra (lub jąder) wynika z choroby nowotworowej, kolejnym etapem leczenia jest wdrożenie chemioterapii lub innej metody dostosowanej do danego rodzaju oraz stadium raka.

W kontekście profilaktyki bardzo ważne jest regularne samobadanie jąder i szybkie reagowanie w przypadku wykrycia nieprawidłowości. Oto jakie zmiany powinny być niepokojące i skłonić do konsultacji lekarskiej:

• wyczuwalny twardy guzek w obrębie jądra (zwykle nie jest bolesny),
• powiększenie obrysu jądra,
• ból moszny, uczucie rozpychania,
• zaczerwieniona skóra worka mosznowego,
• powiększenie pachwinowych węzłów chłonnych.

Bibliografia: 

1. Dzieszkowska G., Klimaszewska K., Rak jąder – leczenie, profilaktyka, Rola zespołu interdyscyplinarnego w opiece nad pacjentami onkologicznymi Tom IV, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok 2024. 
2. Michalak A., Szwed I. i in. Instrumentarium i techniki zabiegów w urologii i andrologii, Warszawa 2024. 
3. Stelmach A. i in., Nowotwory układu moczowo-płciowego. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych, 2013.