Kilka słów o niedrożności jajowodów – gdy nie spełniają swoich funkcji 

Niedrożność jajowodów to częsta przyczyna niepłodności u kobiet, która może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia reprodukcyjnego. Choć często przebiega bezobjawowo, może znacząco utrudniać zajście w ciążę. W artykule omówię, czym jest niedrożność jajowodów, jakie są jej główne przyczyny, jak przebiega diagnostyka oraz jakie metody leczenia są dostępne w Polsce. 

Czym jest niedrożność jajowodów? 

Niedrożność jajowodów to stan, w którym dochodzi do zablokowania lub zwężenia światła jednego albo obu jajowodów, przez co niemożliwy jest prawidłowy transport uwolnionej w procesie owulacji komórki jajowej z jajnika do jamy macicy. Ponieważ to właśnie w jajowodach dochodzi do zapłodnienia jajeczka przez plemnik, niedrożność narządu jest jedną z głównych przyczyn niepłodności u kobiet. 

Przyczyny niedrożności jajowodów 

Niedrożność jajowodów może mieć różnorodne przyczyny, które najczęściej wynikają z procesów zapalnych, urazów mechanicznych lub wrodzonych wad anatomicznych. Możliwe przyczyny opisałam dokładnie poniżej.  

Infekcje narządów miednicy mniejszej 

Najczęstszą przyczyną niedrożności jajowodów są przebyte infekcje narządów miednicy mniejszej (ang. Pelvic Inflammatory Disease, PID). Najczęstszym winowajcą są bakterie odpowiedzialne za choroby przenoszone drogą płciową – Chlamydia trachomatis i Neisseria gonorrhoeae. Nieleczone infekcje prowadzą do przewlekłych stanów zapalnych, które w konsekwencji powodują powstawanie blizn i zrostów w jajowodach, przez co utrudniają lub całkowicie uniemożliwiają przepływ komórek jajowych. 

Endometrioza w jajowodach 

Endometrioza to stan, w którym tkanka podobna do endometrium, czyli błony śluzowej wyściełającej macicę, rozwija się poza nią, na przykład na jajnikach, w jajowodach oraz innych narządach miednicy. Choroba prowadzi często do powstawania zrostów i blizn, które zamykają światło jajowodu. 

Zabiegi chirurgiczne lub guz w miednicy 

Zabiegi operacyjne w obrębie miednicy mniejszej, a zatem wszelkie operacje na jajnikach, usuwanie torbieli czy jajowodowej ciąży pozamacicznej, mogą prowadzić do powstawania zrostów. Obecność nowotworu w okolicach jajowodów prowadzi z kolei do ich mechanicznego zablokowania poprzez ucisk guza z zewnątrz. 

Jak rozpoznać niedrożność jajowodów? 

Diagnostyka niedrożności jajowodów obejmuje kilka metod, które pozwalają na ocenę narządów i wykrycie ewentualnych blokad w ich świetle. Właściwa diagnostyka jest kluczowa, aby określić przyczynę niepłodności, a następnie podjąć odpowiednie leczenie. Oto znane metody diagnostyczne: 

• histerosalpingografia (HSG) – to podstawowe badanie drożności jajowodów. Polega na wprowadzeniu kontrastu do jamy macicy i jajowodów, a następnie wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich. Kontrast wypełniający jajowody umożliwia lekarzowi ocenę ich kształtu i ewentualnych zwężeń, 
• sonohisterografia, znana również jako ultrasonografia z kontrastem – to badanie, w którym do jamy macicy i jajowodów wprowadza się roztwór soli fizjologicznej lub kontrast. Następnie przeprowadza się badanie ultrasonograficzne, które pozwala na ocenę drożności jajowodów. Sonohisterografia jest mniej inwazyjna niż HSG i nie niesie ze sobą ryzyka narażenia na promieniowanie rentgenowskie, 
• laparoskopia – należy do bardziej inwazyjnych metod diagnostycznych. Polega na wprowadzeniu przez małe nacięcie w jamie brzusznej cienkiej rurki z kamerą (laparoskopu), która pozwala na bezpośrednią ocenę narządów miednicy, w tym jajowodów. Badanie wykonuje się, gdy inne metody diagnostyczne nie przynoszą jednoznacznych wyników. 

Jak leczyć niedrożność jajowodów? 

Leczenie niedrożności jajowodów zależy od przyczyny, stopnia zaawansowania blokady oraz ogólnego stanu zdrowia pacjentki. Poniżej dokładnie opisuję metody terapeutyczne pomocne w przywróceniu drożności jajowodów i zwiększające szanse na zajście w ciążę. 

Przezpochwowe udrożnienie jajowodu 

Jedną z najczęstszych przyczyn problemów z drożnością jajowodu jest obecność czopu śluzowego. W takiej sytuacji wykonuje się przezpochwowe udrożnienie jajowodu, które polega na wprowadzeniu cienkiej rurki (cewnika) do ujścia macicznego jajowodu oraz rozbiciu złogów śluzowych, co w efekcie umożliwia swobodny przepływ komórek jajowych.  

Antybiotykoterapia przy infekcji bakteryjnej 

Jeśli niedrożność jajowodów jest spowodowana infekcją o podłożu bakteryjnym, leczenie rozpoczyna się zazwyczaj od antybiotykoterapii. Wczesne wykrycie i leczenie infekcji bakteryjnych hamuje rozwój zrostów i blizn, które prowadzą do blokady jajowodów.  

Laparoskopia jako metoda lecznicza 

Laparoskopia jest nie tylko metodą diagnostyczną, ale także terapeutyczną. Podczas zabiegu można usunąć zrosty, blizny lub niewielkie torbiele, które blokują światło jajowodu. Laparoskopia pozwala na precyzyjne przeprowadzenie operacji z minimalnym ryzykiem uszkodzenia okolicznych tkanek. Jest to skuteczna metoda przywracania drożności jajowodów, zwłaszcza gdy przyczyną są zrosty.  

Usunięcie jajowodu jako ostateczna metoda 

W sytuacjach, gdy jajowód jest poważnie uszkodzony lub wypełniony płynem, a leczenie naprawcze nie jest możliwe, może być konieczne usunięcie jajowodu (salpingektomia). Choć wydaje się to drastycznym krokiem, usunięcie uszkodzonego jajowodu może zwiększyć szanse na sukces innych metod leczenia niepłodności, np. in vitro. 

Bibliografia: 

1. Allahbadia G. N., Merchant R., Fallopian tube recanalization: lessons learnt and future challenges, Womens Health 2010, 6, 531-548. 
2. Ambildhuke K., Pajai S., Chimegave A., A Review of Tubal Factors Affecting Fertility and its Management, Cureus 2022, 14, 11. 
3. Dun E. C., Nezhat C. H., Tubal factor infertility: diagnosis and management in the era of assisted reproductive technology, Obstetrics and Gynecology Clinics of North America 2012, 39, 551-566.  
4. Panchal S., Nagori C., Imaging techniques for assessment of tubal status, Journal of Human Reproductive Science 2014, 7, 2–12. 
5. Tsevat D. G., Wiesenfeld H. C., Parks C., Peipert J. F., Sexually transmitted diseases and infertility. American Journal of Obstetrics & Gynecology 2017, 216, 1-9.