Klatka piersiowa – budowa, funkcje i choroby w jej obrębie

Klatka piersiowa zbudowana jest z żeber oraz mostka, które tworzą rusztowanie chroniące narządy wewnętrzne (serce i płuca). Dzięki odpowiednim mięśniom, klatka piersiowa może się rozszerzać i zwężać podczas oddychania, tym samym umożliwiając wymianę gazową. Ból w obrębie klatki piersiowej jest objawem nieswoistym, dlatego jego pojawienie się wymaga dalszej diagnostyki.

Klatka piersiowa – budowa

Co znajduje się w klatce piersiowej? Anatomiczna budowa klatki piersiowej obejmuje szkielet kostny, na który składają się żebra, mostek i kręgi piersiowe oraz przymocowane do nich mięśnie.

Żebra

Żebra to struktury kostne, które zaginają się ku dołowi i kierują w stronę przedniej powierzchni ciała. Ile żeber ma człowiek? Człowiek ma 12 par żeber połączonych z kręgami kręgosłupa piersiowego. Wyróżnia się:

• żebra prawdziwe – należy do nich siedem górnych par żeber łączących się z mostkiem,
• żebra rzekome – to pięć dolnych par żeber, które połączone są z mostkiem za pomocą wspólnej chrząstki żebrowej. Żebra jedenaste i dwunaste określa się jako żebra wolne, ponieważ ich końce nie łączą się z chrząstką, tylko leżą wolno wewnątrz mięśni bocznej ściany brzucha.

Typowo zbudowane żebro zawiera głowę żebra, szyję żebra oraz trzon żebra. Głowa żebra łączy się z odpowiednim kręgiem piersiowym i przechodzi w szyję żebra. Guzek żebra stanowi połączenie między szyją a trzonem. Trzon to zakrzywiona część żebra, która otacza klatkę piersiową.

Żebra od trzeciego do dziesiątego są do siebie bardzo podobne, natomiast pierwsze żebro jest najszersze, najkrótsze i najbardziej spłaszczone, a na jego górnej powierzchni znajduje się  guzek mięśnia pochyłego przedniego. Drugie żebro jest nieco cieńsze niż żebro pierwsze. Posiada wyniosłość będącą miejscem przyczepu mięśnia zębatego przedniego. Z kolei żebra wolne (jedenaste i dwunaste) zakończone są chrząstką.

Mostek

Mostek to płaska kość umiejscowiona na środku przedniej ściany klatki piersiowej. Składa się z trzech części:

• rękojeści mostka – to najwyżej położona część mostka, łączy się z obojczykiem i chrząstką pierwszego żebra, zawiera wcięcie szyjne,
• trzonu mostka- jest to najdłuższy element mostka połączony ruchomo z rękojeścią mostka, tworzy z nią tzw. kąt mostka; na jego bokach znajdują się wcięcia żebrowe, czyli miejsca przyczepu chrząstek żebrowych, które z kolei łączą żebra z mostkiem,
• wyrostka mieczykowatego – struktury chrzęstnej, która po 40. bądź 50. roku życia ulega skostnieniu; można ją wyczuć jako twardy guzek.

Mięśnie klatki piersiowej

W klatce piersiowej znajdują się właściwe oraz dodatkowe mięśnie oddechowe. Właściwe mięśnie oddechowe wzmacniają ścianę klatki piersiowej, wykonują ruchy oddechowe oraz chronią znajdujące się w klatce piersiowej narządy. Wyróżnia się:

• mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne i zewnętrzne – wspomagają wdech,
• mięśnie podżebrowe  – wspierają oddychanie oraz ruchomość żeber,
• mięsień poprzeczny klatki piersiowej – działa wydechowo,
• mięsień zębaty tylny – jego górna część unosi w trakcie wdechu górne żebra, natomiast dolna utrzymuje żebra na miejscu w czasie oddychania.

Mięśnie oddechowe dodatkowe wykorzystywane są w przypadku, gdy organizmowi potrzebna jest większa ilość powietrza, na przykład po wysiłku lub w chorobach płuc. Ponadto mięśnie oddechowe umożliwiają poruszanie głową, szyją praz kończynami górnymi. Do mięśni oddechowych dodatkowych należy: mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, mięsień pochyły, mięsień piersiowy mniejszy, mięsień piersiowy większy oraz mięsień prosty brzucha.

Klatka piersiowa – funkcje

Klatka piersiowa pełni następujące funkcje:

• ochrania narządy znajdujących się wewnątrz niej – serce oraz płuca,
• tworzy miejsca przyczepu dla mięśni grzbietu, klatki piersiowej i barku,
• rozszerzanie i zwężanie się klatki podczas oddychania umożliwia dostawanie się powietrza do jej środka oraz wypuszczanie go na zewnątrz.

W czasie wdechu dochodzi do uniesienia żeber i mostka oraz rozszerzenia klatki piersiowej. Dolne żebra rozsuwają się na boki, natomiast mostek przesuwa się do góry i nieznacznie obraca, co prowadzi do zwiększenia głębokości klatki piersiowej. Kiedy wdech się kończy, mięśnie międzyżebrowe rozluźniają się, a klatka piersiowa zapada.

Schorzenia klatki piersiowej

Na pojawienie się nieprawidłowości w obrębie klatki piersiowej wskazuje ból, którego źródłem może być toczący się proces chorobowy w obrębie serca, przełyku, tchawicy, mięśni klatki piersiowej czy skóry. Ból w klatce piersiowej jest objawem niecharakterystycznym, dlatego na jego podstawie nie jest możliwe jednoznaczne wskazanie przyczyny dolegliwości. Chory powinien zgłosić się do lekarza w celu zidentyfikowania symptomów chorobowych oraz podjęcia leczenia.

Do chorób, w których pojawiają się odczucia bólowe należy m.in. dławica piersiowa, zapalenie opłucnej czy zawał mięśnia sercowego. Piekący lub gniotący ból zlokalizowany za mostkiem, promieniujący do okolicy międzyłopatkowej może wskazywać na refluks żołądkowo-przełykowy. Z kolei nerwoból umiejscowiony jest w miejscu przebiegu danego nerwu, ból może więc być odczuwany na dużym obszarze ciała. Ból kostno-stawowy nasila się podczas wdechu oraz odruchu kaszlowego.

Wady klatki piersiowej

Do patologicznych wad klatki piersiowej zalicza się klatkę piersiową lejkowatą (szewską) oraz klatkę piersiową kurzą. W klatce piersiowej kurzej obserwuje się zniekształcenie i  uwypuklenie mostka oraz przylegających do niego części żeber. Dzieci z tą nieprawidłowością mają problemy z oddychaniem, często są zmęczone i apatyczne. Ponadto pojawiają się zaburzenia w układzie krążenia oraz wzrasta ryzyko infekcji.

Klatka piersiowa szewska to deformacja polegająca na zapadnięciu się mostka oraz połączonych z nim żeber. Spowodowana jest przede wszystkim krzywicą oraz zaburzeniami w rozwoju przepony. Dzieci z wadami w obrębie klatki piersiowej kieruje się na zajęcia rehabilitacyjne, w czasie których wykonuje się ćwiczenia oddechowe, wzmacnia mięśnie oraz koryguje postawę ciała. Niektóre wady wymagają leczenia operacyjnego, szczególnie w przypadku pogłębienia objawów ze strony układu oddechowego i układu krążenia.

Bibliografia:

1. Marta Szczerbińska, „Wady klatki piersiowej” online:https://www.profesor.pl/mat/pd6/pd6_m_szczerbinska_20060526_1.pdf
2. Białas, Adam J.; Jabłoński, Janusz, „Lejkowata klatka piersiowa u dzieci”, Przeglad Pediatryczny . 2010, Vol. 40 Issue 2, p112-117.
3. „Diagnostyka różnicowa bólu w klatce piersiowej”, II katedra Kardiologii CM UMK, 2014, online: http://kardiologia.biziel.pl/5f3.pdf