Kobalt – występowanie, właściwości i działanie niezbędnego składnika witaminy B12

Kobalt w pojedynkę nie ma większego znaczenia dla ludzkiego zdrowia. Natomiast jako składnik witaminy B12 (kobalaminy), jest nam niezbędny do funkcjonowania. Co to właściwie jest kobalt? Jakie są skutki jego niedoboru? W czym występuje i jakie ma zastosowanie? 

Co to jest kobalt?

Kobalt, którego skrótowe oznaczenie to CO, to pierwiastek należący do grupy żelazowców. Został odkryty przez szwedzkiego chemika Georga Brandta w 1735 roku.

Kobalt u ludzi występuje w śladowych ilościach. Jego użyteczność związana jest nierozerwalnie z witaminą B12. Duet ten nazywany jest inaczej kobalaminą. Organizm człowieka jest zdolny do wchłonięcia z pokarmu zaledwie 10 proc. kobaltu, który znajduje się w związku kobalaminy. Z tego zdecydowana część przechowywana jest w wątrobie, śledzionie, mięśniach, nerkach, trzustce oraz w kościach. Resztę wydala się wraz z moczem.

Działanie i właściwości kobaltu

Kobalt (do spółki z witaminą B12) pełni istotne funkcje w syntezie komórek szpiku kostnego. Ponadto właściwości kobaltu wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Kobalt i witamina B12 odgrywają rolę w erytropoezie, która polega na namnażaniu i podziale czerwonych krwinek. Ale to nie wszystko. W momencie, kiedy zapotrzebowanie na kobalt i witaminę B12 jest zaspokojone, objawia się to dobrym samopoczuciem i energią do działania. Dodatkowo kobalt metabolizuje białka, ma wpływ na hamowanie nowotworów oraz bierze udział w procesie wytwarzania kwasu foliowego.

Ponieważ kobalt wraz z witaminą B12 są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu (odpowiadają za właściwe działanie układu nerwowego, krwionośnego, a także w pewnym stopniu kostnego, mają ogromne znaczenie w utrzymywaniu równowagi psychicznej i wpływają na koncentrację), należy zadbać o to,  by kobalamina była dostarczana do organizmu w odpowiedniej dawce przez całe życie.

Kobalt – występowanie w codziennej diecie

Za dostarczanie do organizmu kobaltu i witaminy B12 odpowiada dobrze zbilansowana dieta. Powinna być bogata szczególnie w mięso: wołowe, drobiowe, cielęce, wieprzowe, a także owoce morza i ryby. Oprócz tego należy spożywać nabiał, m.in. jajka, mleko, sery.  W czym jeszcze jest kobalt? W niektórych warzywach, ale jeśli nie współwystępuje z kobalaminą (a w tym przypadku nie ma takiej możliwości, bo rośliny nie zawierają  witaminy B12), jest nieistotny naszego zdrowia.

Jeśli diagnozuje się niedobór kobaltu, można suplementować go pod postacią lekarstw. Powinien jednak zalecić i kontrolować to lekarz, ponieważ dla zdrowia niekorzystny jest zarówno jego ubytek, jak i nadmiar. Suplementację farmakologiczną i wchłanianie się kobaltu i witaminy B12 wzmacnia wapń oraz kwas foliowy.

Warto pamiętać, że witamina B12 to jedyna niezbędna do życia witamina, której nie znajdziemy w roślinach. Dlatego powinny ją suplementować wszystkie osoby przebywające na diecie wegańskiej!

Niedobór kobaltu i witaminy B12 – objawy i skutki

Zapotrzebowanie na kobalt jest takie samo jak zapotrzebowanie na kobalaminę. Niezależnie od płci i wieku wynosi 2 mikrogramy (µg). Jedynym wyjątkiem są kobiety spodziewające się dziecka, gdyż w ich przypadku norma ta wzrasta do 2,2 µg, natomiast u kobiet karmiących piersią nawet do 2,6 µg. Trzeba mieć świadomość, że jeśli organizm ma niedobory kobaltu, automatycznie pojawia się także niedobór witaminy B12. Taka sytuacja może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Niedobór kobalaminy może wynikać z:

• niewłaściwej diety,
• zaburzeń odżywiania (anoreksji),
• choroby alkoholowej,
• zaburzeń jej prawidłowego wchłaniania.

Objawy niedoboru kobaltu i witaminy B12 to najczęściej:

• ogólne osłabienie,
• zawroty głowy,
• wahania nastroju,
• stany lękowe,
• depresja,
• problemy ze snem,
• drętwienie kończyn,
• bladość skóry,
• przyspieszona czynność serca,
• zapalenie języka,
• utrata smaku,
• biegunki lub zaparcia,
• utrata masy ciała.

Ubytek kobaltu i witaminy B12 przez dłuższy czas może skończyć się niedokrwistością megaloblastyczną, czyli inaczej anemią złośliwą. Co prawda jest to choroba, którą diagnozuje się stosunkowo rzadko, nie mniej jednak jej skutki potrafią być bardzo uciążliwe dla organizmu.

Nadmiar kobaltu

Podwyższona ilość kobaltu w organizmie jest szkodliwa dla zdrowia. Do przedawkowania tego pierwiastka śladowego może dojść na przykład wtedy, kiedy w naszym organizmie znajdzie się duża ilość kobaltu nieorganicznego, czyli niewchodzącego w skład witaminy B12. Prowadzi to do nadprodukcji erytrocytów i zagraża sercu. Nadmiar kobaltu szkodzi tarczycy (może upośledzić jej pracę) oraz ma negatywny wpływ na syntezę komórek szpiku kostnego.

Zastosowanie kobaltu i uczulenie na kobalt

W środowisku naturalnym kobalt występuje w skorupie ziemskiej w postaci smaltynu i kobaltynu, a także w minerałach tlenkowych żelaza, miedzi i niklu. Uwalniając się z ziemi, przez glebę przenika do roślin, dla których stanowi czynnik wzrostu. W ten sposób dociera do różnych produktów spożywczych, pod postacią których dostarczany jest do organizmu ludzkiego. Uczulenie na kobalt spożywany z pokarmami jest rzadkie, jeśli do niego dochodzi, objawia się najczęściej wysiewem potnicy.

Częściej uczulenie może pojawić się na skutek kontaktu z kobaltem stosowanym w przemyśle. Metal ten jest bowiem wykorzystywany m.in. przy produkcji akumulatorów, elektroniki, jako barwnik, np. przy wytwarzaniu farb (najpopularniejsze barwniki kobaltowe to: fosforan kobaltu, glinian kobaltu i cynkian kobaltu) oraz jako dodatek do nawozów i pasz (chlorek kobaltu). W medycynie zaś kobalt znajduje zastosowanie do sterylizacji sprzętu i odpadów medycznych a także przy radioterapii.

Uczulenie na kobalt objawia się, podobnie jak inne alergie kontaktowe, pojawieniem się na skórze wysypki. Zazwyczaj alergii na kobalt towarzyszy uczulenie na inne metale, takie jak nikiel czy chrom.