Koilonychia – przyczyny, objawy i leczenie paznokcia łyżeczkowatego

Choć paznokcie są nie tylko ochroną dla opuszek palców, ale też wizytówką estetyczną całych dłoni, ich schorzenia są przez wiele osób bagatelizowane. To ogromny błąd. Zmiany troficzne paznokci lub dolegliwości bólowe mogą bowiem być wynikiem niedoborów, nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu, a nawet chorób. Tak jest m.in. w przypadku koilonychii. Jak się ona objawia? O czym świadczy paznokieć łyżeczkowaty? Kiedy i jak leczyć koilonychię?

Co to jest koilonychia?

Koilonychia, nazywana także paznokciami łyżeczkowatymi lub wklęsłymi, to stan patologiczny, który polega na deformacji paznokcia przy jednoczesnej nadmiernej jego suchości i łamliwości. Co ciekawe, kolor i gładkość płytki nie ulegają przy tym zmianie. Zmiany chorobowe najczęściej obejmują paznokcie rąk, choć niekiedy zdarzają się także na paznokciach stóp. 

Jak wyglądają łyżeczkowate paznokcie? Charakterystyczne jest zagłębienie płytki do dołu, przy jednoczesnym uniesieniu ku górze brzegów paznokcia, który przybiera kształt łyżeczki – stąd nazwa zmiany chorobowej. Wyróżnić można dwa etapy koilonychii. W pierwszym z nich, czyli etapie wczesnym, można zaobserwować spłaszczenie płytki paznokcia i pojawienie się małego zagłębienia. Zaś w etapie późnym zmienia się także obszar podpaznokciowy, brzegi paznokcia wyraźnie się zaginają, a płytka staje się bardzo delikatna i krucha. 

Koilonychia – rozpoznanie

Rozpoznanie koilonychii wymaga wizyty u specjalisty, czyli dermatologa. Jeśli jednak zaobserwujesz u siebie charakterystyczny łyżeczkowaty kształt paznokcia, możesz wykonać domowy test wody. Umieść kroplę wody na powierzchni paznokcia, koniecznie w jego środkowej części, i obserwuj co będzie się z nią działo. Jeśli woda nie spłynie po płytce, najprawdopodobniej borykasz się z koilonychią.  

Pogłębiona diagnostyka lekarska obejmuje natomiast badanie dermatoskopijne paznokcia lub mikroskopijne zeskrobanie płytki i dalszą analizę laboratoryjną.

Paznokcie łyżeczkowate – przyczyny 

Koilonychia to zmiana chorobowa paznokci, której mechanizm powstawania może być złożony. Wyróżnia się koilonychię dziedziczną, powstającą na skutek mutacji genów. Jej źródłem mogą być także czynniki zewnętrzne, a nierzadko jest ona objawem innych chorób. Niekiedy diagnozuje się także koilonychię, której przyczyn nie da się ustalić jednoznacznie.  

Do zewnętrznych przyczyn paznokci łyżeczkowatych zalicza się: 

• uszkodzenie płytki paznokcia; 
• częsty kontakt z detergentami, produktami naftowymi, a także regularne stosowanie zmywacza acetonowego do usuwania lakieru; 
• intensywną i częstą ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe; 
• nagłe zmiany temperatury; 
• infekcje grzybicze paznokcia. 

Czynniki wewnętrzne, które mogą być źródłem koilonychii, to: 

• niedobory żelaza – koilonychia w anemii jest jednym z najczęściej diagnozowanych efektów niedoborów tego pierwiastka we krwi; choć dokładny związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy żelazem a koilonychią nie jest określony, to jednak jego braki mogą zdeformować zdrową płytkę; co ciekawe, łyżeczkowate paznokcie pojawiają się także u pacjentów borykających się z hemochromatozą, czyli nadmiernym wchłanianiem żelaza; 
• zaburzenia endokrynologiczne, w tym cukrzyca, niedoczynność lub nadczynność tarczycy; 
• choroba Raynauda; 
• łuszczyca; 
• liszaj płaski; 
• toczeń rumieniowy; 
• zaburzenia wchłaniania składników odżywczych; 
• nietolerancja glutenu; 
• przewlekłe zapalenie przełyku; 
• nowotwory żołądka i jelita grubego; 
• choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy; 
• choroby nerek. 

Łyżeczkowate paznokcie mogą pojawić się także w przebiegu chorób genetycznych, wchodząc w skład takich zespołów chorobowych jak paznokieć-rzepka, trichotiodystrofia czy choroba Meleda.

Paznokcie łyżeczkowate u dzieci  

Paznokieć łyżeczkowaty często występuje także u noworodków i niemowląt. Szacuje się, że ponad 30 proc. noworodków rodzi się z koilonychią – na ogół dużego palca. Jeśli zaobserwowałaś łyżeczkowaty paznokieć u swojego malucha, nie musisz się jednak martwić, że jest to objaw choroby. Koilonychia nie jest uważana bowiem za patologię paznokcia u niemowląt, nawet do dziewiątego roku życia. Jeśli zmiana dotyczy stóp, pamiętaj jednak o właściwym doborze obuwia.

Koilonychia – leczenie 

Leczenie koilonychii uzależnione jest od tego, co jest przyczyną zmian płytki paznokcia. Najważniejsza jest zatem dokładna diagnostyka. O wyborze sposobu leczenia dermatolog zdecyduje po konsultacji z odpowiednim specjalistą, np. endokrynologiem, gastrologiem czy nefrologiem. Należy bowiem leczyć przyczynę zmian na paznokciach, a nie jedynie skutek. 

Jeśli jednak przyczyną koilonychii są niedobory żelaza lub innych witamin i minerałów, konieczna jest zmiana diety, a niekiedy także suplementacja indywidualnie dobranych związków. W razie, gdy źródłem problemów z płytką paznokcia jest kontakt z detergentami – konieczne jest ich wyeliminowanie lub choćby stosowanie rękawiczek ochronnych. Jeżeli zaś powodem wklęsłych paznokci jest zbyt częste stosowanie zmywacza acetonowego, zrezygnuj z akrylowego i hybrydowego manicure’u.

Jak dbać o zmienione chorobowo paznokcie? Zwróć uwagę na odpowiednie natłuszczenie paznokci i skóry dłoni. Jeśli koilonychii towarzyszą stany zapalne, konieczne jest także stosowanie środków odkażających.  

Źródła: 

1. Koilonychia, paznokcie łyżeczkowate, mojachoroba.pl (dostęp: 16.07.2022). 
2. S. Gregoriou, G. Argyriou, G. Larios, D. Rigopoulos, Schorzenia paznokci a choroby układowe – o czym mówi nam wygląd paznokci?, Interesujące Przypadki Kliniczne (przedrukowano z „The Journal of Family Practice” 2008). 
3. A. Surma, P. Nockowski, Wpływ stanu zdrowia oraz stylu życia na wygląd paznokci, „Kosmetologia Estetyczna” 2016/1.