Kołatanie serca i niepokój w okresie menopauzy. To objawy stresu czy poważnej choroby?

Ucisk w klatce piersiowej, uczucie drżenia serca i niepokoju. Menopauza przychodzi wraz z zaskakującymi objawami, na które zwykle kobiety nie są przygotowane. Wśród nich wymienić należy dolegliwości sercowo-naczyniowe. Jakie przyczyny mają kołatanie i szybsze bicie serca w czasie klimakterium? Kiedy warto skonsultować się z lekarzem?

Menopauza a choroby układu krążenia – jak duże jest ryzyko?

Menopauza to czas, kiedy ustaje miesiączkowanie, a jajniki przestają pełnić swoje funkcje rozrodcze. Fizjologia tego okresu jest jednak o wiele bardziej skomplikowana, więc jeżeli chcesz dowiedzieć się na ten temat więcej, koniecznie przeczytaj Krótką Instrukcję. O Menopauzie, w której zamknęłyśmy wszystkie najważniejsze informacje, przedstawione przez ekspertki w przystępnej, kompleksowej postaci.

Niedobór estrogenów po wygaśnięciu czynności wspomnianych struktur może powodować szereg subiektywnie odczuwanych dolegliwości, jak i poważne problemy zdrowotne. Jeśli chodzi o układ krążenia, klimakterium wiąże się nie tylko ze wzrostem ciśnienia tętniczego, lecz jest także czynnikiem ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych, zwłaszcza udaru mózgu.

W Polsce kobiety umierają prawie 6-krotnie częściej z powodu chorób układu krążenia aniżeli na raka piersi – tak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Co więcej, połowa dorosłego życia Polek przypada statystycznie na czas po menopauzie, a więc coraz więcej pań znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia patologii wspomnianego układu. Zaliczyć do nich można m.in.:

• miażdżycę,
• chorobę niedokrwienną serca,
• zaburzenia rytmu serca,
• nadciśnienie tętnicze i płucne,
• choroby aorty i żył,
• niewydolność serca,
• zawał serca,
• chorobę wieńcową.

Aby zrozumieć, jak ogromne znaczenie ma klimakterium w zwiększeniu ryzyka wymienionych wyżej chorób, warto zapoznać się z następującymi danymi. Według szacunków każdy rok opóźnienia wystąpienia menopauzy zmniejsza ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych o ok. 2 proc. Dla przykładu kobieta miesiączkująca po raz ostatni w 40. roku życia jest obarczona ryzykiem problemów sercowo-naczyniowych o ok. 20 proc. bardziej niż ta, która w okres menopauzy wejdzie w wieku 50. lat.

Jakie mogą być przyczyny kołatania serca?

Istnieje kilka możliwych czynników, które zakłócają fizjologiczną pracę serca i tym samym wywołują kołatanie serca. Zaliczyć do nich można m.in. wysiłek fizyczny, arytmię serca, stres czy przyjmowanie niektórych leków. Symptom może pojawić się po spożyciu kofeiny czy teiny, alkoholu, substancji psychoaktywnych albo wypaleniu papierosa. Niektórzy odczuwają go np. przy napadzie paniki, stanach lękowych, depresji, a nawet nerwicy. Do zaburzeń hormonalnych, z powodu których pacjenci skarżą się na niemiarowe bicie serca, zaliczyć można nadczynność tarczycy czy zespół Cushinga.

Kołatanie serca a menopauza – to fizjologia, czy patologia?

Menopauza najczęściej kojarzona jest z uderzeniami gorąca, które kobiety odczuwają w różny sposób. U niektórych utrzymują się one okresowo, u innych pozostają na dłużej, z czasem stając się mniej dotkliwe. Często jednak uderzeniom gorąca towarzyszą inne objawy, takie jak bezsenność, wahania nastroju, trudności w koncentracji, rozdrażnienie czy kołatanie serca i uczucie niepokoju.

Kołatanie serca (tzw. palpitacje) objawiają się nieprzyjemnym uczuciem szybko lub nierówno bijącego mięśnia sercowego. Kobiety w okresie menopauzy mówią o uczuciu drżenia serca, chaotycznym przeskakiwaniu i zatrzymywaniu się jego rytmu. Zgodnie podkreślają, że jest ono nie tyle nieprzyjemne, ile niepokojące i szukają przyczyn tego zjawiska. Dlaczego ono występuje?

U młodych kobiet estrogeny zwiększają elastyczność ścian tętnic oraz zapobiegają zakrzepom i zatorom krwi. Gdy ich produkcja wygasa, układ krążenia zaczyna niedomagać. Pacjentki nie są jednak świadome zagrożenia i często przegapiają pierwsze symptomy. To przekłada się na późną diagnostykę i opóźnione wdrożenie odpowiedniego leczenia. To tłumaczy również, dlaczego co piąty pacjent z zawałem przed 55. rokiem życia to kobieta.

Prawidłowy rytm serca w czasie spoczynku w przypadku osób dorosłych wynosi ok. 70 uderzeń na minutę. Nie jest to oczywiście regułą, a wpływ na tempo pracy mięśnia ma wiele czynników. Jednak zmieniający się poziom hormonów w okresie menopauzy może zwiększać częstotliwość skurczu przedsionków i występującego tuż po nim skurczu komór, czyli właśnie prowadzić palpitacji.

Nigdy nie jest to normalny stan i chociaż nie zawsze oznacza poważne dolegliwości, wymaga konsultacji z lekarzem. Zanim jednak udasz się na wizytę, zastanów się, kiedy dolegliwości występują. Czy niemiarowe bicie serca pojawia się sporadycznie i ustępuje np. po odstawieniu kawy? Czy palpitacje są wynikiem stresu? To będą ważne wskazówki dla specjalisty.

Menopauza a nadciśnienie

W okresie menopauzy niedobór żeńskich hormonów płciowych prowadzi do zaburzeń elastyczności ścian naczyń krwionośnych, które stają się bardziej podatne na gromadzenie się wyściełającej je płytki tłuszczowej, co przyczynia się do wzrostu oporu naczyniowego i skoków ciśnienia. Nieleczone nadciśnienie tętnicze prowadzić może do wystąpienia:

• choroby niedokrwiennej serca,
• zawału,
• niewydolności serca,
• udaru mózgu.

Według badań częstotliwość występowania nadciśnienia u kobiet w Polsce rośnie wraz z wiekiem. I tak, w grupie 55-64 lata na nadciśnienie choruje tyle samo kobiet co mężczyzn (50 proc. badanych), natomiast w grupie 65-74 lata ryzyko nieznacznie wzrasta u kobiet (58 proc. u kobiet; 56 proc. u mężczyzn). Obserwuje się zatem wzrost wartości ciśnienia tętniczego po przekwitaniu.

Należy zauważyć, że badania kliniczne, które były wykonywane ok. 30 lat temu, nie uwzględniały różnic płciowych w kontekście leczenia nadciśnienia. Między innymi dlatego skuteczność niektórych leków jest niższa u kobiet niż u mężczyzn. Dopiero w 2000 r. Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła, by rozdzielić terapie pod kątem różnic wynikających z płci. Zasadność tych zmian tłumaczyłyby dane statystyczne, z których wynika, że w Polsce na ok. 8 mln osób chorujących na nadciśnienie, ponad 5 mln stanowią kobiety.

Kołatanie serca w okresie menopauzy – jak sobie pomóc?

Jeśli kołatanie serca w okresie menopauzy pojawia się regularnie, a do tego w towarzystwie innych symptomów (duszności, bólu klatki piersiowej, zawrotów głowy), bezwzględnie wymaga konsultacji z lekarzem. Jak sama widzisz, zdarza się, że kołatanie serca i uczucie niepokoju są objawami poważnych schorzeń, dlatego nie wolno ich lekceważyć. Warto podkreślić, że kołatanie serca może być jednym z objawów takich chorób serca jak:

• częstoskurcz komorowy lub nadkomorowy,
• zapalenie osierdzia,
• migotanie lub trzepotanie przedsionków,
• niewydolność serca.

Aby stwierdzić, czy odczuwane kołatanie serca związane jest z jego nieprawidłową pracą, należy wykonać badanie elektrokardiografii (EKG) oraz monitorowanie holterowskie.

Bibliografia:

1. Augustyn-Protas A., Oleszczuk T., O menopauzie. Czego ginekolog ci nie powie, Wydawnictwo Pascal, 2023.
2. Bień A., Rzońca E., Pańczyk-Szeptuch M., Życie i funkcjonowanie kobiet w okresie przekwitania, Gerontologia Polska 2017, nr 25, s. 12-19.
3. McCall D., Menopauzing, czyli nowy początek, Wydawnictwo Buchmann, 2023.
4. Posadzy-Małaczyńska A., Menopauza jako czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego – implikacje terapeutyczne nadciśnienia tętniczego, Przegląd Menopauzalny 2011, nr 1, s. 40-44.