Kolonoskopia – jakie są wskazania, jak przygotować się do badania?

Kolonoskopia jest badaniem pozwalającym na obejrzenie dolnego odcinka przewodu pokarmowego (jelita grubego i odbytu) od wewnątrz. Zabieg wykonuje się najczęściej jako badanie przesiewowe w kierunku nowotworów jelita grubego. Kolonoskopię przeprowadza się także w celu określenia przyczyn objawów ze strony przewodu pokarmowego. Sprawdź, na czym polega to badanie i jak się do niego przygotować.

Kolonoskopia – na czym polega?

Kolonoskopia to jedno z badań endoskopowych. Umożliwia wykonanie kompleksowej analizy wyglądu końcowego odcinka jelita cienkiego oraz całego jelita grubego i odbytu pod kątem obecności zmian chorobowych (w tym nowotworowych). Wykonywana jest za pomocą kolonoskopu (długiej, elastycznej rurki z umocowaną kamerą), wprowadzanego przez odbyt do jelita grubego.

Kolonoskopia pozwala na zidentyfikowanie przyczyn objawów ze strony jelit, takich jak: krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, nawracające zaparcia lub biegunki. Lekarz może zasugerować wykonanie badania także w przypadku występowania niedokrwistości, niezamierzonej utraty masy ciała lub przewlekłego uczucia zmęczenia odczuwanego bez wyraźniej przyczyny.

Czasami kolonoskopię przeprowadza się, gdy występuje podejrzenie określonej choroby i lekarz chce potwierdzić te przypuszczenia. Badanie wykonuje się w diagnostyce:

• chorób zapalnych jelit: choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
• uchyłkowatości jelit,
• nowotworów jelit,
• polipów (występowanie polipów jest częste i nie musi prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych, jednak w niektórych przypadkach przekształcają się one w zmiany o charakterze nowotworowym, dlatego lekarz może zalecić ich usunięcie).

Kolonoskopia – jak często należy wykonywać badanie profilaktyczne?

Kolonoskopia jest podstawowym badaniem przesiewowym stosowanym w profilaktyce nowotworów jelita grubego i odbytu. Zaleca się, by zabieg został przeprowadzony u każdej osoby w wieku 50 lat i następnie powtarzany co 10 lat. Wskazania do kolonoskopii u pacjentów we wcześniejszym wieku to podwyższone ryzyko nowotworów jelita grubego (m.in. z obciążeniem rodzinnym, zdiagnozowanymi chorobami zapalnymi jelit). U pacjentów z grupy ryzyka badanie powtarza się w krótszych odstępach czasowych.

Przeciwwskazania do kolonoskopii

Przeprowadzenie kolonoskopii może być przeciwwskazane w następujących sytuacjach:

• obecność potwierdzonej perforacji (przedziurawienia) ściany jelita lub podejrzewanie takiego stanu,
• udokumentowana ostre zapalenie uchyłka,
• zapalenie jelit o piorunującym przebiegu,
• stany, które zwiększają ryzyko powikłań (np. brak tolerancji środków znieczulających, niektóre choroby układu krążenia i układu oddechowego),
• w niektórych przypadkach: wiek powyżej 75 lat.

Przygotowanie do kolonoskopii

Pacjenci przed zabiegiem kolonoskopii w placówce medycznej powinni otrzymać odpowiednie informacje o sposobie przygotowania do badania. Kolonoskopia wymaga wcześniejszego oczyszczenia jelit z treści pokarmowej przez zastosowanie określonej diety i środków przeczyszczających. W niektórych przypadkach przygotowanie do kolonoskopii wymaga także zmian w sposobie przyjmowania leków.

Przyjmowanie każdego leku w czasie przed kolonoskopią należy wcześniej skonsultować z lekarzem. W szczególności dotyczy to środków takich jak:

• aspiryna,
• leki stosowane w terapii cukrzycy,
• niesterydowe leki przeciwzapalne,
• leki wykorzystywane do terapii zapalenia stawów,
• suplementy żelaza.

W placówce, w której wykonywanie będzie badanie otrzymasz szczegółowe instrukcje postępowania w domu przed zabiegiem w celu oczyszczenia jelit z treści pokarmowej. Ich przestrzeganie jest konieczne, żeby lekarz w czasie badania mógł dokładnie obejrzeć ścianę jelit od środka.

Dieta przed kolonoskopią

Przygotowanie do kolonoskopii wymaga zastosowania diety eliminującej produkty, które mogą zalegać w jelicie.  Przez 3 dni przed badaniem nie spożywaj produktów takich jak nasiona (np. siemienia lnianego, maku, sezamu, słonecznika), pieczywo z ziarnami/pieczywo razowe, inne produkty o bardzo wysokiej zawartości błonnika (m.in. orzechy, gruboziarniste kasze), owoce pestkowe (np. truskawki, kiwi, pomidory). Przez około 1 dzień przed zabiegiem wymagane jest zastosowanie diety wykluczającej pokarmy stałe (dieta płynna przed kolonoskopią powinna być utrzymywana przez czas określony w szczegółowych instrukcjach z ośrodka medycznego).

Na diecie płynnej spożywać możesz:

• kawę lub herbatę (bez dodatku mleka i śmietanki),
• klarowne wywary bez tłuszczu,
• galaretki w smakach takich jak cytryna lub pomarańcza (niedozwolone są te w kolorach czerwonym i fioletowym),
• soki owocowe bez miąższu (poza sokami o czerwonej i fioletowej barwie, unikaj także soku pomarańczowego),
• wodę.

Na około dobę przed badaniem trzeba zacząć przyjmowanie środków przeczyszczających zaleconych przez lekarza. Mogą mieć one postać tabletek lub proszków rozpuszczanych w wodzie. Liczba środków, która powinna zostać przyjęta i czas, w którym należy to zrobić należą do informacji określanych w instrukcji otrzymanej w placówce medycznej (sposób postępowania może różnić się w zależności od preparatu przepisanego przez lekarza).

Na czas przygotowania do badania dobrze jest zarezerwować sobie dzień wolnego, ponieważ działanie środków przeczyszczających jest dość silne i wymaga częstych wizyt w toalecie. Po zastosowaniu preparatów wystąpią liczne biegunki, pod koniec stosowania samą treścią płynną (wodą).

W dniu badania trzeba być na czczo. Przez 6-8 godzin przed zabiegiem nie należy żuć gumy ani palić papierosów. Do czasu około 2 godzin przed badaniem można pić wodę, później nie powinno się przyjmować nic doustnie.

Kolonoskopia – jak wygląda badanie?

W czasie kolonoskopii pacjent zachowuje pozycję leżącą – układany jest na lewym boku z podkurczonymi kolanami. Na początku lekarz ogląda odbyt pacjenta, żeby sprawdzić, czy chory nie ma guzków krwawniczych lub ropni. Następnie umieszcza w nim kolonoskop – giętką rurkę zakończoną niewielką kamerą, umożliwiającą dokładną ocenę wnętrza dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Do jelita wtłacza się powietrze, dzięki czemu jego ściany są lepiej widoczne. Lekarz przeprowadza kolonoskop przez jelito grube, oglądając jego powierzchnię na monitorze. W czasie badania mogą zostać pobrane wycinki tkanki jelita do badania. Przeprowadzający badanie może także usunąć występujące w dolnym odcinku przewodu pokarmowego polipy. Czas trwania kolonoskopii waha się od kilkunastu do kilkudziesięciu minut.

Czy kolonoskopia boli?

Przed kolonoskopią lekarz podaje leki znieczulające, dzięki czemu w pacjent czasie zabiegu nie odczuwa bólu niezależnie od tego, czy zastosowane zostanie znieczulenie ogólne (potocznie nazywane narkozą), czy miejscowe.

W czasie kolonoskopii ze znieczuleniem ogólnym pacjent otrzymuje środek dożylnie i budzi się po zakończonym badaniu. W czasie kolonoskopii ze znieczuleniem miejscowym badany jest świadomy i może odczuwać pewien dyskomfort.

Kolonoskopia – po badaniu

Sposób postępowania po badaniu zależy od tego, czy zastosowano koloskopię ze znieczuleniem ogólnym czy bez. Jeśli u pacjenta przeprowadzano kolonoskopię w znieczuleniu ogólnym, musi on pozostać w placówce co najmniej godzinę po zakończeniu badania. Po tym czasie badany może wrócić do domu, ale ze względów bezpieczeństwa nie powinien prowadzić pojazdów mechanicznych przez co najmniej 12 godzin.

Wyniki kolonoskopii często dostępne są od ręki (jeśli podczas zabiegu nie były pobierane wycinki do badania). W przypadku konieczności zbadania pobranych tkanek, czas oczekiwania na wyniki to kilka – kilkanaście dni.

Co można jeść po kolonoskopii? Dieta po kolonoskopii nie musi być restrykcyjna tak jak przed zabiegiem. Bezpośrednio po badaniu pacjenci odczuwają zwykle dyskomfort w jamie brzusznej i nagromadzenie gazów, dlatego zalecane jest unikanie pokarmów wzdymających i ciężkostrawnych (m.in. nasion roślin strączkowych, warzyw kapustnych, cebulowych, potraw tłustych, smażonych). Następnego dnia po kolonoskopii pacjent może powrócić do zwyczajowego sposobu żywienia.

Kolonoskopia – powikłania

Powikłania po kolonoskopii są rzadkością. Badanie częstości ich wystąpienia wykazało, że poważne komplikacje w przypadku przesiewowej kolonoskopii zdarzają się w zaledwie 0,04-0,08 proc. przypadków.

Do możliwych powikłań należą:

• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• przedziurawienie jelita,
• nieprawidłowa reakcja na środki znieczulające (trudności z oddychaniem, zaburzenia pracy serca).

W przypadku wystąpienia poniższych objawów po kolonoskopii należy skonsultować się z lekarzem:

• ostry ból brzucha,
• gorączka,
• krwawienie z odbytu, które nie ustępuje,
• oddawanie stolców z krwią przez dłuższy czas po badaniu (nieznaczne krwawienie w niedługim czasie po badaniu jest spodziewanym rezultatem pobrania wycinka tkanki jelita).

Kolonoskopia – ile kosztuje badanie?

Koszt kolonoskopii wykonywanej prywatnie jest uzależniony od placówki i waha się między kwotą 300 a 700 zł. W prywatnych klinikach wykonanie kolonoskopii w znieczuleniu ogólnym jest płatne dodatkowo i wiąże się z dodatkowym kosztem w wysokości około 200 zł.

Kolonoskopia wirtualna

Wirtualna kolonoskopia (kolonografia) jest metodą alternatywną dla tradycyjnej kolonoskopii. Badanie umożliwia trójwymiarowe odwzorowanie ścian i wnętrza jelita grubego przy zastosowaniu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

Do zalet badania zaliczyć można:

• brak konieczności stosowania środków znieczulających,
• krótszy czas trwania,
• większa akceptacja badania przez pacjentów,
• mniejsze ryzyko przerwania ściany jelita,
• możliwość przeprowadzenia badania pacjentów, którzy nie kwalifikują się do tradycyjnej kolonoskopii ze względu na choroby układu krążenia lub układu oddechowego,
• możliwość badania osób, których jelito posiada zwężenia nieprzepuszczające kolonoskopu.

Wykonanie wirtualnej kolonoskopii ma jednak także pewne minusy, m.in.:

• narażenie pacjenta na promieniowanie jonizujące,
• brak możliwości pobrania wycinka do badania.

Przygotowanie do kolonoskopii wirtualnej przeprowadzane jest w taki sam sposób jak w przypadku klasycznej kolonoskopii.

Powyższy artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji z lekarzem.

Źródła:

1. National Health Service (2019) Colonoscopy.
2. The National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (2017) Colonoscopy.
3. Lebda-Wyborny T., Barczyk A., Plich-Kowalczyk J. (2008) Wirtualna kolonoskopia CT – nowa metoda oceny patologii jelita grubego, Chirurgia Polska, 10(2): 88-100.