Kompleks Elektry – na czym polega i jak objawia się w dorosłym życiu?

Kompleks Elektry to zjawisko analogiczne do kompleksu Edypa. W obydwu przypadkach polega na pojawianiu się podświadomego pociągu płciowego do rodzica przeciwnej płci przy jednoczesnej wrogości do drugiego rodzica. W przypadku kompleksu Elektry dziewczynki w wieku 3–6 lat mogą kierować swoje zainteresowania seksualne w kierunku ojca, odczuwając jednocześnie strach przed gniewem matki oraz zazdrość o względy, jakimi darzy ją partner.

Carl Gustav Jung jako pierwszy użył terminu „kompleks Elektry”, posługując się imieniem postaci mitologicznej, do opisania zaburzeń psychologicznych. W przypadku poprawnego rozwoju psychoseksualnego dziecka kompleks ten ustępuje, a dziewczynka w naturalny sposób kieruje swoje zainteresowanie na chłopców w jej wieku. Istnieją jednak przypadki, kiedy problem nie ustępuje i kompleks Elektry w dorosłym życiu może rodzić wiele problemów.

Kompleks Elektry a psychoanaliza

Zygmunt Freud, ojciec psychoanalizy, ogromną ilość czasu poświęcił na zgłębianie kwestii rozwoju psychoseksualnego u dzieci oraz tego, w jaki sposób wpływa on na dorosłe życie. To właśnie Freud zapoczątkował teorię, według której dzieci posiadają seksualność. Co więcej, uważał, że prawidłowe zarządzanie seksualnym rozwojem dziecka wpływa na to, czy może ono dojrzewać w sposób zrównoważony i wejść w dorosłe życie z pełną równowagą psychiczną. Według Freuda utrzymanie pewnych zaburzeń w wieku dziecięcym prowadzi do zaburzeń psychicznych w dorosłości. Carl Gustav Jung był godnym następcą i kontynuatorem myśli freudowskiej, jednak jednocześnie stworzył wiele własnych teorii, które stały się podstawą dzisiejszej psychoanalizy. Według Junga Freud skupiał się wyłącznie na chłopcach i mężczyznach, co prowadziło do powstania ogromnej próżni teoretycznej. W 1912 roku pierwszy raz opracował teorię kompleksu Elektry jako zjawiska adekwatnego do kompleksu Edypa.

Na czym polega kompleks Elektry?

Według teorii Junga kompleks Elektry składa się z dwóch etapów. Pierwszy z nich trwa przez trzy pierwsze lata życia. Objawia się naturalnym, silnym przywiązaniem do matki. Według psychoanalityka dziewczynki w naturalny sposób odczuwają o wiele większą więź z matką niż z ojcem. W wieku około 3 lat u dziewczynek pojawia się kompleks Elektry – obserwują wyjątkowy sposób traktowania i uczucie, jakim ojciec darzy matkę. W efekcie zaczynają odczuwać zazdrość i chcą zająć miejsce matki, stając się najważniejsze dla ojca. Kompleks Elektry objawia się przede wszystkim tłumionym, podświadomym pociągiem fizycznym do ojca oraz rosnącą niechęcią i wrogością w stosunku do matki, która zaczyna być traktowana przez dziewczynkę jako rywalka. Trzyletnia dziewczynka odczuwa naturalną potrzebę utożsamiania się z matką i bycia taka jak ona. Rodzice dziewczynek powinni mieć świadomość tego, że kompleks Elektry jest zjawiskiem naturalnym i z reguły przebiega bardzo łagodnie – dziewczynka staje się bardziej zaborcza, stara się skupić uwagę ojca i dba o jego względy. Z reguły kompleks Elektry mija w wieku sześciu lat. Matka wygrywa rywalizację o względy ojca, a dziewczynka przenosi swoje zainteresowanie na rówieśników. Należy pamiętać, że kompleks Elektry jest naturalnym etapem w rozwoju psychoseksualnym dziecka i nie należy nadmiernie go karać ani ganić. Może to prowadzić do zaburzeń w relacjach z mężczyznami w dorosłym życiu, między innymi z powodu podświadomego tłumienia własnej seksualności. O wiele lepszym rozwiązaniem jest stawianie jasnych granic, takich jak zakaz spania z rodzicami w łóżku czy zajęcie się sobą w czasie, kiedy rodzice chcą spędzić chwilę sami. Takie postępowanie sprawi, że dziewczynka szybciej uświadomi sobie własną rolę. Warto również wyjaśnić dziecku, że rodziców łączy inny rodzaj uczucia, jednak oboje kochają córkę równie mocno.

Kompleks Elektry w dorosłym życiu

Nieprzepracowany kompleks Elektry w dzieciństwie może powodować szereg zaburzeń w dorosłości. W wielu przypadkach dziecko nie ma szans, aby prawidłowo przejść ten etap rozwoju. Powodem mogą być kłótnie rodziców, rozstanie, rozwód, a także postawa ojca, który pozwalał na wygrywanie przez córkę rywalizacji z matką. Dziewczynki, które wychowywane są bez ojca, często idealizują jego obraz, co również może nieść negatywne konsekwencje w dorosłym życiu. Kobiety, które cierpią na kompleks Elektry w dorosłym życiu, mogą mieć ogromne problemy ze znalezieniem partnera i stworzeniem zdrowego związku. Objawy nieprzepracowanego kompleksu mogą pozostać niezauważone – stawianie własnych potrzeb na pierwszym miejscu, częste szantażowanie partnera czy nieustannie wysokie oczekiwania powinny jednak być dla kobiety sygnałem, że coś jest nie tak. Wyidealizowany obraz ojca może również skutkować tym, że żaden z rówieśników nie będzie w stanie sprostać oczekiwaniom kobiety. W efekcie może ona szukać znacznie starszego partnera – jest to jeden z objawów kompleksu Elektry w dorosłym życiu.

Kobiety, które dostrzegły u siebie ten problem, powinny rozpocząć terapię psychologiczną. W większości przypadków stosowana jest specjalna terapia psychodynamiczna, która pozwala na odnalezienie przyczyn problemów oraz ponowne przepracowanie pewnych sytuacji, a w efekcie stworzenie nowych, prawidłowych mechanizmów zachowań.

Kompleks Elektry – podsumowanie

Kompleks Elektry, pojawiający się u dziewczynek w wieku 3–6 lat, jest zjawiskiem w pełni naturalnym. Prawidłowa postawa rodziców ma istotny wpływ na zdrowy rozwój psychoseksualny dziecka. Kobiety, zmagające się z kompleksem Elektry w dorosłym życiu, powinny czym prędzej rozważyć terapię, aby ułatwić życie nie tylko sobie, ale także swojemu obecnemu lub przyszłemu partnerowi.