Konfabulacja – czym jest, jakie są jej przyczyny i jak ją zdiagnozować?

Konfabulacja jest definiowana jako wspomnienia rzekome, czyli opowiadanie o przeżyciach, które w rzeczywistości nie miały miejsca. Nie można jednak stawiać znaku równości między konfabulacją i kłamstwem, ponieważ pierwszy z tych stanów odnosi się do zmian chorobowych w mózgu, a nie celowego wprowadzania w błąd.

Co to jest konfabulacja? 

Konfabulację można opisać jako zaburzenie pamięci, powiązane z uszkodzeniem ośrodków pamięci w mózgu. Pacjent opowiada więc o zmyślonych sprawach i przeżyciach, a jednocześnie wierzy w to, co mówi i utożsamia się ze swoimi wspomnieniami. Często konfabulacja dotyczy tylko zjawisk wewnętrznych, a więc sytuacji, gdy dana osoba opowiada sobie o zmyślonych wspomnieniach, nie angażuje w to osób z zewnątrz. Konfabulacji nie można jednak utożsamiać ze zmyślaniem lub kłamstwami, ponieważ osoba chora w tym wypadku nie mówi o zakłamanych sprawach w sposób celowy, tylko wierzy w to, o czym opowiada.  

Osoba zaburzona może opowiadać zarówno o wspomnieniach z dalekiej przeszłości, jak i ostatnich kilku chwil lub dni. Konfabulacje mogą więc przybierać różne formy. W niektórych przypadkach chodzi o proste wspomnienia, a w innych o długie i poważne historie. Można wyróżnić konfabulacje prowokowane (związane z pytaniami, zadawanymi przez innych ludzi) oraz spontaniczne (gdy chory zaczyna sam opowiadać o wspomnieniach).

Konfabulacja – przyczyny  

Najważniejszą przyczyną konfabulacji jest uszkodzenie ośrodków mózgowych, które są odpowiedzialne za pamięć, kojarzenie i myślenie, a więc różne zdolności poznawcze. Nie można jednak stwierdzić, że konfabulacja to osobna jednostka chorobowa, ponieważ najczęściej zaburzenie to wiąże się z innymi problemami takimi jak schizofrenia, zespół Capgrasa, zespół Korsakowa, czy też zapalenie mózgu. Warto wiedzieć o tym, że konfabulacja w znacznym stopniu może dotyczyć osób, cierpiących na chorobę alkoholową.  

Pierwszy opis konfabulacji został zresztą stworzony przez Wiktora Korsakowa w 1889 roku. W zespole Korsakowa chory może mieć problemy z przypomnieniem sobie różnych wydarzeń, dlatego czasami konfabuluje. Dodatkowo w tej przypadłości pojawiają się inne zaburzenia poznawcze, związane z myśleniem oraz koncentracją. Wydarzenia, przywoływane przez chorego, są chaotyczne, niepełne, nieuporządkowane i niepowiązane ze sobą.

Diagnoza i leczenie konfabulacji 

W przypadku pojawienia się konfabulacji, szczególne znaczenie ma szybka diagnoza i stwierdzenie, jakie jest źródło problemu. Bliskie osoby powinny zauważyć, że chory nie kłamie, tylko jego stan jest spowodowany jakąś chorobą. Konfabulację badają zarówno psychiatrzy, jak i psychologowie, a czasami na leczenie kierują lekarze interniści lub neurolodzy. Z psychiatrycznego punktu widzenia szczególne znaczenie ma stwierdzenie, jaka choroba wywołała konfabulację, ponieważ najpierw konieczne jest wyleczenie podstawowej jednostki chorobowej. Usunięcie przyczyny sprawia, że konfabulacje mogą same zacząć znikać, ponieważ nie ma już problemów z myśleniem i pamięcią.

Psychologowie dodatkowo starają się pomóc pacjentowi i wyeliminować konfabulacje z ośrodków pamięci. Zwykle stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna, w której pojawiają się konkretne metody empiryczne i naukowe, mające na celu zmniejszenie objawów u pacjenta, a także wyleczenie przyczyn problemu. Czasami zdarzają się sytuacje, w których lekarze nie są w stanie odkryć konkretnej przyczyny konfabulacji. W takim wypadku stosowane są zwykle metody rehabilitacji kognitywnej, na przykład w gabinetach psychologicznych. Takie rozwiązanie pomaga w polepszeniu zdolności poznawczych u pacjenta.

Warto wiedzieć, że w przypadku, gdy konfabulacja nie jest powiązana konkretnie z chorobą, a dana osoba popełnia jakieś przestępstwa, konieczna może być obserwacja prowadzona przez osoby z zewnątrz, na przykład przez kuratora.

Konfabulacja – gdzie szukać pomocy? 

Konfabulacja jest w zdecydowanej większości przypadków objawem chorobowym innych zaburzeń. Właśnie dlatego tak ważne jest szybkie spostrzeżenie objawów i szukanie pomocy u specjalistów. W niektórych przypadkach może być to wizyta u neurologa, w innych u psychiatry lub psychologa, a w jeszcze innych chodzi o terapię odwykową, na przykład związaną z uzależnieniem od alkoholu. Dodatkowo w przypadku zespołu Korsakowa, konieczna jest suplementacja witaminą B1 i oczywiście abstynencja. Tylko w ten sposób można zadbać o swoje zdrowie, i to nie tylko psychiczne, ale również somatyczne.  

Źródła:

1. https://philpapers.org/rec/REUKUK [dostęp: 19.02.2023]
2. https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/1675 [dostęp: 19.02.2023]
3. https://www.termedia.pl/Korsakoff-syndrome-as-a-complication-after-bariatric-surgery-neuropsychological-case-analysis,46,42567,0,1.html [dostęp: 19.02.2023]
4. https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/71545  [dostęp: 19.02.2023]