Konflikt serologiczny, przebiegający w sposób bezobjawowo u matki, może być szkodliwy dla płodu.

Konflikt serologiczny dotyczy płodu, przy czym jest zupełnie obojętny dla matki. Dochodzi do niego w czasie porodu, gdy ma miejsce kontakt krwi dziecka z krwią matki.

Konflikt serologiczny zachodzi, jeśli dziecko dziedziczy po swoim biologicznym ojcu krew z czynnikiem Rh, a biologiczna matka tego czynnika nie posiada. Kiedy podczas porodu krew obojga się styka, organizm kobiety rozpoczyna produkcję przeciwciał skierowanych przeciwko płodowi. Proces ten nazywa się immunizacją. Konsekwencją konfliktu serologicznego może być ciężka choroba hemolityczna u niemowlęcia.

Na czym polega konflikt serologiczny?

Za powstanie konfliktu serologicznego odpowiedzialny jest antygen D, określany również jako antygen RH (rhesus). Znajduje się on w krwinkach czerwonych, czyli erytrocytach 85% społeczeństwa i taką krew oznacza się jako Rh+. Pozostali ludzie pozbawieni są tego antygenu, a ich grupę krwi określa się jako Rh-. Do konfliktu serologicznego dochodzi, gdy dziecko dziedziczy po ojcu grupę z Rh+, a jego matka posiada grupę Rh-. Jakie są skutki konfliktu serologicznego? Kiedy dojdzie do kontaktu krwi matki i dziecka, organizm matki uruchamia w sobie obronę immunologiczną i rozpoczyna się wzmożona produkcja przeciwciał wytwarzanych przeciwko „obcej” substancji w celu jej zniszczenia. W pierwszej ciąży istnieje niewielkie zagrożenie dla dziecka, gdyż wyprodukowane przeciwciała nie zdążą zaatakować przychodzącego na świat niemowlęcia. Konflikt serologiczny w drugiej ciąży stanowi już większe zagrożenie, ponieważ w organizmie matki pozostaną przeciwciała po pierwszej ciąży. Będą już na tyle silne, aby przedostać się przez łożysko. Stanowi to poważne zagrożenie dla płodu, ponieważ przeciwciała matki zaczną atakować czerwone krwinki dziecka.

Objawy konfliktu serologicznego

Konflikt serologiczny może mieć różne postaci i przebieg. Najłagodniejszą formą konfliktu serologicznego jest anemia. Ta forma występuje najczęściej. Dziecko po urodzeniu cechuje się bladą skórą, ma powiększoną śledzionę i wątrobę. Pojawiają się u niego także objawy duszności. Inną możliwą konsekwencją konfliktu serologicznego jest ciężka żółtaczka hemolityczna, która uwidacznia się już w pierwszej dobie życia noworodka. Istotne jest wówczas niedopuszczenie do nadmiernego wzrostu stężenia bilirubiny we krwi, ponieważ grozi to uszkodzeniem układu nerwowego dziecka. Ciężka żółtaczka hemolityczna pojawia się stosunkowo rzadko. Do najcięższego przebiegu zalicza się uogólniony obrzęk płodu, objawiający się obrzękiem zarówno skóry, jak i tkanki podskórnej. Obrzęk ten może być tragiczny w skutkach i skończyć się śmiercią dziecka w macicy kobiety.

Jak rozpoznaje się konflikt serologiczny?

Każda kobieta w I trymestrze ciąży powinna pamiętać o wykonaniu badania określającego trzy parametry: rodzaj grupy krwi, czynnika Rh i poziom przeciwciał. Dodatkowo kobiety w ciąży, mające grupę krwi Rh-, muszą powtórzyć badanie poziomu przeciwciał pod koniec II trymestru ciąży, aby uniknąć serokonwersji, czyli sytuacji, gdy organizm matki zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciwko dziecku. Aby wykluczyć pojawienie się objawów konfliktu serologicznego w macicy matki, lekarz powinien zalecić kilkukrotne wykonanie badań ultrasonograficznych (USG), żeby zdiagnozować zmiany i w miarę konieczności jak najszybciej podjąć odpowiednie kroki. Czasami zaleca się pobranie krwi z żyły pępowinowej i ocenę próbki pod względem czynnika Rh.

Profilaktyka i leczenie konfliktu serologicznego

W początkowych tygodniach ciąży każda przyszła matka powinna mieć oznaczoną grupę krwi, wraz z podaniem czynnika Rh. To samo powinien wykonać biologiczny ojciec dziecka. Wynik tych badań pozwala na wstępną ocenę ryzyka pojawienia się konfliktu serologicznego. Jeśli jednak dojdzie do takiej sytuacji, po urodzeniu noworodka z krwią Rh+ standardowo jego matka otrzymuje w ciągu 3 dób po porodzie immunoglobulinę anty-D. Ma to na celu zniszczenie krwinek płodu, które mogły przedostać się do organizmu matki. Jeśli matka nie otrzyma immunoglobuliny anty-D, dojdzie do produkcji dużej ilości przeciwciał i uruchomienia mechanizmu pamięci immunologicznej. Zabieg pozwoli uniknąć pojawienia się tego problemu przy kolejnej ciąży z tym samym partnerem. Leczenie opiera się na kontroli i wyrównaniu parametrów morfologicznych. Dąży się do usunięcia nadmiernej ilości bilirubiny, która jest produktem powstałym podczas niszczenia czerwonych krwinek. Jeśli doszło do przedostania się przeciwciał przez łożysko, lekarze muszą kontrolować ich poziom. Jeżeli poziom przeciwciał jest niski, zaleca się jedynie regularną kontrolę. Zbyt duża ilość przeciwciał może być wskazaniem do szybszego rozwiązania ciąży i wykonania transfuzji krwi u dziecka.