Konikotomia, czyli udrożnienie dróg oddechowych u osób poszkodowanych

Konikotomia to zabieg ratowniczy, który wykonuje się w celu szybkiego udrożnienia dróg oddechowych w stanach nagłych, gdy inne metody nie są skuteczne. Polega na wykonaniu nacięcia więzadła pierścienno-tarczowego, znajdującego się między chrząstkami krtani.

Z powodu wypadków lub niektórych stanów chorobowych u osoby poszkodowanej może dojść do niedrożności dróg oddechowych. Jest to stan, który bezpośrednio zagraża życiu, dlatego ich udrożnienie oraz przywrócenie prawidłowego oddechu stanowią jedne z najważniejszych czynności podejmowanych przez osobę, która udziela pomocy. Niekiedy zdarza się, że w tym celu konieczne jest skorzystanie z inwazyjnych metod. Jedną z nich jest konikotomia ratunkowa.

Co to jest konikotomia?

Konikotomia jest jednym z inwazyjnych zabiegów ratowniczych, który ma na celu szybkie i skuteczne udrożnienie dróg oddechowych u osób, u których doszło do ich zablokowania na wysokości szpary głośni lub powyżej, przez co niemożliwe jest prowadzenie sztucznej wentylacji ani intubacja. Wykonuje się ją doraźnie, na miejscu wypadku. Konikotomia polega na nacięciu więzadła pierścienno-tarczowego, które znajduje się pomiędzy chrząstką tarczowatą a chrząstką pierścieniowatą krtani. Miejsce to można łatwo wyczuć przez skórę, kiedy osoba poszkodowana leży na wznak z głową odchyloną do tyłu. Dzięki temu utworzona zostaje niefizjologiczna droga oddechowa, która umożliwia prowadzenie sztucznej wentylacji i wprowadzanie tlenu do płuc. Do zabiegu wykorzystuje się specjalny zestaw laryngologiczny. Nacięcie wykonuje się za pomocą skalpela lub igły. Zabieg wziął swoją nazwę od łacińskiego określenia stożka sprężystego – conus elasticus. Jest to błona, która pokrywa dolną część krtani. Przecinane podczas konikotomii więzadło pierścienno-tarczowe jest jednym z jego elementów.

Wskazania do wykonania konikotomii ratunkowej

Zabieg konikotomii wykonuje się u osób poszkodowanych, w sytuacji, gdy inne metody udrożnienia dróg oddechowych – odchylenie głowy do tyłu, uniesienie żuchwy, wprowadzenie rurki ustno-gardłowej lub intubacja – okazały się nieskuteczne lub niemożliwe do wykonania. Konikotomia jest zalecana w przypadku:

• obrzęku krtani, który powstaje na skutek oparzenia lub wstrząsu anafilaktycznego (np. po ukąszeniu owada, spożyciu uczulającego pokarmu, zażyciu leku oraz wdychaniu toksycznych substancji),
• ciężkiego urazu szczękowo-twarzowego lub w obrębie szyi,
• szczękościsku,
• obecności ciała obcego w drogach oddechowych,
• krwotoku ustno-gardłowego,
• złamania kręgów szyjnych.

Konikotomię wykonuje się także w sytuacji, kiedy osoba udzielająca pomocy nie posiada przy sobie odpowiedniego sprzętu, np. umożliwiającego intubację. W takim przypadku nacięcie więzadła pierścienno-tarczowego jest najszybszym i najskuteczniejszym sposobem na udrożnienie dróg oddechowych. Zabiegu nie wykonuje się u dzieci poniżej 12 roku życia (ze względu na trudność związaną ze znalezieniem odpowiedniego miejsca) oraz poważne uszkodzenie krtani.

Jak wykonać konikotomię?

W sytuacji nagłej, kiedy u osoby poszkodowanej doszło do zatrzymania oddechu, czynności należy rozpocząć od znanych sposobów na udrożnienie dróg oddechowych: od odchylenia głowy do tyłu i wysunięcia żuchwy oraz zastosowania sprzętu pomocniczego (rurki ustno-gardłowej, worka samorozprężalnego Ambu) lub intubacji. Ratownik podejmuje decyzję o zrobieniu konikotomii ratowniczej w przypadku, gdy powyższe metody są niemożliwe do zastosowania lub nie przynoszą pożądanego efektu. Aby wykonać konikotomię, należy ułożyć pacjenta na płaskim podłożu w pozycji na wznak. Jego głowę trzeba odchylić do tyłu i wyprostować szyję. Za pomocą dłoni należy wymacać chrząstkę tarczowatą oraz znajdującą się poniżej niej chrząstkę pierścieniowatą. W punkcie pomiędzy nimi znajduje się więzadło pierścienno-tarczowe, które jest miejscem nacięcia. Osoba, która wykonuje zabieg, musi naciągnąć w tym miejscu skórę pacjenta i wykonać poprzeczne nacięcie za pomocą skalpela (konikotomia chirurgiczna) lub nakłucie igłą (pod kątem w kierunku doogonowym). Po wykonaniu nacięcia do tchawicy należy wprowadzić rurkę intubacyjną, która umożliwi prowadzenie sztucznej wentylacji płuc. W miarę możliwości, powstałą ranę można zabezpieczyć sterylnym opatrunkiem, który ochroni ją przed infekcją i tamuje krwawienie.

Zestaw do konikotomii

Konikotomię można wykonać za pomocą specjalistycznego zestawu, który zdecydowanie ułatwia przeprowadzenie zabiegu oraz pozwala na zminimalizowanie ewentualnych powikłań. Zestaw może zawierać igłę (ze specjalnym ogranicznikiem zabezpieczającym przed przebiciem ściany tchawicy i przełyku) lub skalpel. W jego skład wchodzi także specjalna prowadnica, która umożliwia szybkie wprowadzenie rurki intubacyjnej do tchawicy.