Kortykosteroidy – czym są, jak działają oraz jakie mają zastosowanie i skutki uboczne?

Kortykosteroidy to hormony, które znajdują zastosowanie w wielu sytuacjach. Jak działają na ludzki organizm, jakie mają zastosowania oraz kiedy nie powinniśmy ich używać?

Kortykosteroidy – czym są?

Kortykosteroidy to hormony steroidowe. Są one produkowane w warstwach – głównie pasmowatej i (rzadziej) siatkowatej kory nadnerczy. Ich produkcja odbywa się dzięki hormonowi adrenokortykotropowego — ACTH. Do hormonów steroidowych zalicza się kortyzol i kortykosteron. Grupa tych hormonów ma różne funkcje biologiczne, jednak ich działanie jest niezwykle silne. Kortykosteroidy to również nazwa grupy leków — wytwarzanych syntetycznie, naśladująca naturalne hormony.

Kortykosteroidy – działanie

Działanie kortykosteroidów rozpoczyna się od dostarczenia ich cząsteczek do organizmu. Następnie, cząsteczki te są transportowane przez białko SBP do jądra komórkowego. Gdy już się tam znajdą, mają wpływ na syntezę białek. Mogą ją zatrzymywać lub zwiększać, wywołując odpowiednie reakcje. Kortykosteroidy mają działanie przeciwobrzękowe, przeciwalergiczne, przeciwzapalne i immunosupresyjne. Regulują także przemiany węglowodanów, tłuszczowe i białkowe. Kortykosteroidy mają zdolność do wpływania na przebieg reakcji odpornościowych oraz podnoszenia glukozy we krwi.

Kortykosteroidy – zastosowanie

Kortykosteroidy mają szerokie zastosowanie – podaje się je podczas niedoboru naturalnych hormonów, aby uzupełnić ich braki. Kortykosteroidy wykorzystuje się często jako leki przeciwzapalne. Są podawane podczas wstrząsu anafilaktycznego oraz chorób autoimmunologicznych (takich jak: niedokrwistość hemolityczna, toczeń rumieniowaty, atopowe zapalenie skóry). Hormony znajdują zastosowanie w dermatologii przy problemach skórnych oraz służą do zapobiegania odrzucenia przeszczepu. Kolejnym zastosowaniem kortykosteroidów są choroby nowotworowe, które wymagają zmniejszenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego i obrzęków mózgu. Kortykosteroidy są stosowane przy chorobach nowotworowych (między innymi podczas białaczki limfocytarnej). Poszczególne hormony różnią się właściwościami, przez co mogą być stosowane szeroko w medycynie.

Kortykosteroidy – skutki uboczne i przeciwwskazania

Kortykosteroidy pomimo szerokiego zastosowania mogą również wywoływać skutki uboczne. Występują one szczególnie przy stosowaniu długotrwałym substancji. Pierwszym z nich jest zaburzenie gospodarki węglowodanowej. Kortykosteroidy mogą powodować cukrzycę, otyłość typu centralnego czy rozstępy na skórze. Poważnymi skutkami ubocznymi są zaburzenie metabolizmu białek i lipidów oraz zanik mięśni (osłabienie siły mięśniowej). Osoby zażywające kortykosteroidy mogą doświadczać ciężkich zakażeń, osłabienia odporności, utraty wapnia z kości oraz wtórnej osteoporozy. Kolejnymi działaniami niepożądanymi będą obniżenie sprawności pracy nadnerczy, zahamowanie wzrostu u dzieci oraz obrzęki. Kortykosteroidy mogą powodować również otyłość. Będzie polegała ona na utracie masy mięśniowej, a wzroście tkanki tłuszczowej. Dzieje się tak ze względu na zwiększony apetyt i zmiany w metabolizmie glukozy. Kortykosteroidy mogą powodować również skutki neurologiczno – psychiatryczne takie jak napady szału, depresja czy koszmary. Ostatecznie istnieje duża ilość skutków ubocznych, które są charakterystyczne dla danego rodzaju hormonu.

Przeciwwskazaniem do stosowania kortykosteroidów są choroby, które wywołują wyżej wymienione skutki uboczne — cukrzyca, czy nadciśnienie. Oznacza to, że kortykosteroidów nie można używać przy takich samych dolegliwościach jak ewentualne skutki uboczne hormonów.