Kość promieniowa – budowa, rodzaje złamań, rehabilitacja

Kość promieniowa to struktura anatomiczna tworząca szkielet przedramienia. W jej budowie wyróżniamy trzy główne elementy: koniec bliższy (nasadę bliższą) z głową i szyją, trzon oraz koniec dalszy (nasadę dalszą) z wyrostkiem rylcowatym. Złamanie kości promieniowej jest często występującym rodzajem uszkodzenia kończyny górnej. Jakie są charakterystyczne typy złamań tej struktury? Jak długo zrasta się kość promieniowa?

Co to jest kość promieniowa?

Kość promieniowa jest strukturą anatomiczną tworzącą – razem z kością łokciową – szkielet przedramienia. Leży po stronie kciuka. Zaliczamy ją do kości długich.

Budowa kości promieniowej

W budowie anatomicznej kości promieniowej wyróżniamy koniec bliższy, trzon i koniec dalszy.

Istotnymi elementami nasady bliższej kości promieniowej są:

• głowa – struktura w kształcie zbliżonym do dysku, na powierzchni górnej ma dołek, który jest miejscem połączenia z główką kości ramiennej,
• szyja – zwężenie kości, które znajduje się pomiędzy głową i guzowatością,
• guzowatość – część kości służąca za przyczep dla mięśnia dwugłowego ramienia.

Trzon kości promieniowej ma kształt zbliżony do trójkątnego. Posiada trzy powierzchnie (boczną, przednią, tylną) oraz trzy brzegi (przedni, tylny i międzykostny). Średnica trzonu zwiększa się w dolnej części.

Koniec dalszy kości promieniowej ma dwie powierzchnie stawowe. Jedna z nich łączy się z kośćmi nadgarstka (łódeczkowatą i księżycowatą), a druga (wcięcie łokciowe) – z głową kości łokciowej. Na bocznej powierzchni końca dalszego znajduje się wyrostek rylcowaty kości promieniowej.

Złamanie kości promieniowej

Złamanie kości promieniowej jest jednym z bardzo często występujących uszkodzeń w obrębie kończyny górnej. Można wyróżnić następujące złamania tej kości:

Złamanie nasady bliższej kości promieniowej

Do złamania nasady bliższej kości promieniowej najczęściej dochodzi na skutek upadku na wyprostowaną kończynę. Wśród rodzajów tego złamania możemy wyróżnić:

• złamanie brzeżne głowy kości promieniowej (z przemieszczeniem lub bez),
• złamanie szyjki,
• złuszczenie nasady kości promieniowej (ten typ złamania najczęściej występuje u dzieci w wieku 8-12 lat),
• wielofragmentowe złamanie głowy z rozkawałkowaniem i przemieszczeniem odłamów.

Jak leczyć złamanie głowy kości promieniowej? Najczęściej dokonuje się unieruchomienia poprzez założenie opatrunku gipsowego na okres od jednego do trzech tygodni. W przypadku złamań przemieszczonych konieczne jest wcześniejsze nastawienie. Złamanie z rozkawałkowaniem u osoby dorosłej lub dziecka od 14. roku życia stanowi wskazanie do leczenia operacyjnego.

Złamanie trzonu kości promieniowej

Złamania trzonu kości promieniowej zazwyczaj są przemieszczone. Ten rodzaj uszkodzenia często wymaga leczenia operacyjnego, w którym odłamy są nastawiane i zespalane płytkami lub gwoździem śródszpikowym.

Złamanie nasady dalszej kości promieniowej

Złamanie nasady dalszej kości promieniowej powstaje zwykle na skutek upadku z podparciem się ręką. Starszy wiek i obecność osteoporozy zwiększają ryzyko tego uszkodzenia.

Wśród typów złamań nasady dalszej kości promieniowej można wyróżnić m.in.:

• złamanie z przemieszczeniem grzbietowym (nazywane także złamaniem w miejscu typowym) – najczęstsze,
• złamanie z przemieszczeniem dłoniowym.

Zazwyczaj złamania są nastawiane i unieruchamiane w opatrunku gipsowym. Leczenia operacyjnego wymagają urazy ze znacznym przemieszczeniem, złamania wielofragmentowe i stawowe.

Inne rodzaje złamań kości promieniowej

Wśród innych typów złamania kości promieniowej wymienić można:

• złamanie Galeazziego – złamanie trzonu kości promieniowej w 1/3 dalszej, w połączeniu ze zwichnięciem stawu promieniowo-łokciowego; ten rodzaj złamania jest bardzo niestabilny i w związku z tym często wymaga leczenia operacyjnego przed unieruchomieniem,
• złamanie Essexa-Loprestiego – złamanie głowy kości promieniowej ze zwichnięciem stawu promieniowo-łokciowego i przerwaniem dystalnej części błony międzykostnej; również wymaga zwykle leczenia operacyjnego.

Diagnostyka złamań kości promieniowej

Spośród badań obrazowych, do diagnostyki złamań kości promieniowej najczęściej wykorzystuje się rentgen. Rzadziej – głównie w sytuacjach wątpliwych lub przy obecności skomplikowanych urazów kostnych – przeprowadza się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Rehabilitacja po złamaniu kości promieniowej

Bardzo ważnym elementem rehabilitacji po złamaniu kości promieniowej jest regularne wykonywanie ćwiczeń kończyny górnej. Powinny być one dostosowane indywidualnie przez specjalistę w zależności do czasu od urazu i rodzaju złamania.

Jak długo zrasta się kość promieniowa?

Gojenie się złamania kości promieniowej typowo trwa około pięć lub sześć tygodni (choć czas zrastania może być bardzo zróżnicowany z zależności typu uszkodzenia). Ból przy wykonywaniu czynności silnie angażujących kończynę górną utrzymuje się zazwyczaj przez kilka miesięcy po urazie.

Inne nieprawidłowości w obrębie kości promieniowej

Do innych uszkodzeń związanych z funkcjami kości promieniowej zalicza się m.in.:

• złamanie Monteggia – złamanie kości łokciowej, któremu towarzyszy zwichnięcie głowy kości promieniowej; wymaga długiego unieruchomienia w opatrunku gipsowym – przez 10-12 tygodni u dorosłych i 6-8 tygodni u dzieci,
• zespół de Quervaina – zapalenie pochewek ścięgien nadgarstka, powstające najczęściej na skutek przeciążenia; objawia się obrzękiem oraz bólem w okolicy wyrostka rylcowatego kości promieniowej, który odczuwany jest przy ruchach kciuka, przywodzeniu ręki, chwytaniu; może promieniować do przedramienia.

Bibliografia:

1. Sokołowska-Pituchowa J. (red.) (2011) Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
2. Bochenek A., Reicher M. (red.) (2010) Anatomia człowieka. Tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
3. Gaździk T. S. (red.) (2010) Ortopedia i traumatologia. Tom 1 i 2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
4. Kruczyński J. (red.) (2019) Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
5. National Health Service Distal Radius (Wrist) Fracture (Adults).