Koślawość kolan u dzieci i dorosłych – jakie ćwiczenia pomagają w rehabilitacji?

Do pewnego etapu życia człowieka obserwuje się fizjologiczną koślawość kolan, która nie świadczy o żadnych zaburzeniach rozwojowych. Jednak występowanie układu nóg, który kształtem przypomina znak „X”, w okresie dorastania lub w dorosłości powinno już być powodem do niepokoju, gdyż świadczy o wadzie postawy bądź innych patologiach organizmu.

Koślawość kolan u dzieci to powszechnie obserwowana wada kończyn dolnych, która powinna zostać poddana rehabilitacji. Koślawość kolan u dorosłych to z kolei efekt nieleczonej wady z dzieciństwa bądź następstwo przewlekłych chorób. Jedną z metod prostowania nóg i zapobiegania powikłaniom wynikającym ze schorzenia są ćwiczenia na koślawość kolan.

Fizjologiczna koślawość kolan u dzieci

Koślawość kolan kształtuje się u człowieka w trakcie nauki chodzenia, w drugim roku życia. Do tego czasu kończyny dolne ustawione są szpotawo. Biodynamika tego zjawiska ma na celu utrzymanie równowagi i pionowej pozycji ciała. Koślawość kolan u 2-latka to naturalny proces, który może utrzymać się nawet do 6. roku życia. Za naturalną koślawość kolan przyjmuje się odległość nie większą niż 5–6 cm pomiędzy kostkami przyśrodkowymi przy postawie wyprostowanej i złączonych kolanach. Takie ustawienie nóg nie wymaga leczenia, jednak utrzymujące się powyżej 6. roku życia stanowi przesłankę do konsultacji lekarskiej i wdrożenia odpowiedniej rehabilitacji koślawości kolan.

Czym jest koślawość kolan?

Koślawość kolan to stan, w którym obserwuje się odchylenie osi podudzia względem osi uda na zewnątrz, co oznacza odstęp między przyśrodkowymi kostkami większy niż 4–5 cm podczas pomiaru przy postawie wyprostowanej i złączonych kolanach. Obraz schorzenia charakteryzuje się dotykaniem lub zachodzeniem na siebie przyśrodkowych powierzchni kolan i rozchodzeniem w bok stopy lub obu stóp podczas chodzenia, bądź też rozsunięciem ich względem siebie na zewnątrz podczas stania.

Przyczyny i objawy koślawości kolan

Koślawość kolan może być wynikiem wad wrodzonych związanych z osłabieniem mięśni, więzadeł i tkanki kostnej lub uwarunkowań genetycznych. W grupie nabytych przyczyn koślawości kolan wymienia się m.in. krzywicę, urazy stawu kolanowego, porażenia mięśni, otyłość, skoki wzrostowe w okresie dojrzewania (zaburzają one równowagę długości kończyn dolnych, co skutkuje nierównomiernym rozłożeniem ciężaru ciała), choroby zwyrodnieniowe i reumatoidalne stawów lub następstwo innych wad postawy, takich jak np. stopa płasko-koślawa. Koślawość kolan częściej występuje u kobiet ze względu na specyficzną budowę miednicy. Oprócz charakterystycznego obrazu stykania się przyśrodkowych powierzchni kolan zmienia się chód, który staje się bardziej chwiejny i niezgrabny, a ślady stóp na podłożu są od siebie wyraźnie oddalone na zewnątrz. Koślawość może wywoływać dolegliwości bólowe kolan i okolic stawów skokowych oraz powodować szybsze męczenie się podczas wysiłku fizycznego.

Koślawość kolan – leczenie

Leczenie koślawości kolan polega głównie na rehabilitacji i postępowaniu zachowawczym.

• Stosowanie butów ortopedycznych z obcasem Thomasa, czyli profilowaną podeszwą buta, koryguje koślawość stóp i kolan poprzez zmianę sposobu obciążania stref wzrostowych kończyny dolnej, wsparcie sklepień podeszwy i hamowanie wzrostu siły tkanek miękkich po stronie przyśrodkowej. W tym celu wykorzystuje się również wkładki ortopedyczne do butów na koślawość kolan, które wspierają korekcję odchylenia osi podudzia na zewnątrz od osi środkowej uda.
• Ćwiczenia na koślawość kolan nie powinny obciążać kolan, ale jednocześnie muszą wywierać na nie wpływ. Zakres ćwiczeń uwzględnia głównie gimnastykę korekcyjną, w przebiegu której rozciąga się przykurczone tkanki od strony bocznej kolana, a wzmacnia przyśrodkowe powierzchnie stawów (np. ćwiczenia w pozycji siadu skrzyżnego, czyli tzw. „po turecku”). Zalecane jest pływanie i jazda na rowerze. Należy z kolei unikać długiego stania i chodzenia oraz siadu klęcznego, czyli na piętach bądź ze stopami i podudziami skierowanymi na zewnątrz.
• Rehabilitacja koślawości kolan uwzględnia również zabiegi fizykoterapeutyczne o działaniu rozgrzewającym i rozluźniającym napięte struktury stawowe (np. nagrzewanie promieniami IR czy masaże wirowe podudzia). Zabiegi tego typu poleca się stosować przed ćwiczeniami, jako przygotowanie tkanek do wysiłku fizycznego.
• Osteotomia korekcyjna koślawości kolana, czyli operacja chirurgiczna polegająca na rekonstrukcji struktur stawu do prawidłowego ustawienia, to forma leczenia koślawości kolan w zaawansowanych stadiach, które znacznie upośledzają funkcjonowanie.
• Dieta bogata w wapń i witaminę D.
• Kinesiotaping, czyli dynamiczne plastrowanie koślawych kolan.