Kreatynina – norma, niska i podwyższona kreatynina

Kreatynina należy do substancji, które wydalane są przez nerki, i w związku z tym poziom kreatyniny jest markerem pracy tego organu. Wytwarzana jest przede wszystkim w mięśniach, a wahania jej stężenia mogą świadczyć o chorobie.

Co to jest kreatynina?

Kreatynina jest zaliczana do organicznych związków chemicznych wydalanych przez nerki, a jej poziom uzależniony jest od stosunku produkcji do wydalania w wyniku przesączania kłębuszkowego w nerkach. Badanie kreatyniny pozwala na ocenę stanu nerek i często jest wskazaniem w celu wykrycia ich niewydolności. Kreatynina razem z moczem stanowi główny związek azotowy. Średnia ilość dziennego wydalania tej substancji oscyluje pomiędzy 14 a 26 mg na 1 kg masy ciała.

Kreatynina – norma

Norma kreatyniny wynosi 0,6–1,3 mg/dl. Warto jednak zaznaczyć, że każde laboratorium ma swoje normy i nieco inne metody pomiaru.

Badanie kreatyniny – wskazania

Badanie kreatyniny w surowicy wykonywane jest, gdy istnieje podejrzenie zatrucia toksynami lub przewlekłej choroby nerek. Innymi słowy, poziom kreatyniny jest markerem niewydolności nerek, polegającej na nadmiernym gromadzeniu się tego związku w osoczu (nerki tracą wówczas funkcję filtracyjną). Stężenie kreatyniny we krwi i moczu zależy od wielu czynników, w tym od płci (zazwyczaj jest większy u mężczyzn), ilości spożywanego mięsa (im więcej, tym więcej kreatyniny) oraz masy ciała. Szczegółowa analiza ilości kreatyniny okazuje się pomocna w podejrzeniu zatrucia lekami i toksynami. Może to w konsekwencji doprowadzić do marskości wątroby, wstrząsu czy też niewydolności serca lub trzustki.

Wskazania do badania kreatyniny z krwi są często wynikiem tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, koronarografii czy arteriografii. Materiał biologiczny pobiera się z krwi żylnej, najlepiej na czczo (minimum 8 godzin po ostatnim posiłku). W innym przypadku wynik może być fałszywy. Nie należy dzień wcześniej wykonywać intensywnych ćwiczeń fizycznych i spożywać alkoholu.

Podwyższona kreatynina – przyczyny

Podwyższona kreatynina może wynikać z ostrej niewydolności nerek, nadmiernego wysiłku fizycznego, zatrucia związkami nieorganicznymi i organicznymi, długotrwałego przyjmowania leków z grupy cefalosporyn i tetracyklin. Nadmierna jej ilość obserwowana jest także w gigantyzmie.

Przy ostrej niewydolności nerek następuje dynamiczny wzrost stężenia kreatyniny w moczu i krwi. W tym przypadku lekarz zwyczajowo zaleca wykonanie analizy wartości GFR, ponieważ choroby nerek dzielą się na kilka faz, w zależności od poziomu GFR. Aby zdiagnozować ostrą niewydolność nerek, nieprawidłowe parametry muszą utrzymywać się dłużej niż 3 miesiące.

Jak obniżyć poziom kreatyniny?

Kiedy wynik badań biochemicznych wskaże na zawyżony poziom kreatyniny, pierwszym krokiem jest ustalenie przyczyny takiego zjawiska. Kluczowym sposobem na obniżenie poziomu kreatyniny jest odpowiednia dieta, co wiąże się głównie z obniżeniem ilości spożywanego mięsa. Pozwoli to na odciążenie nerek. Zaleca się sięganie po pokarmy roślinne, świeże owoce i warzywa oraz produkty bogate w żelazo (w tym banany, figi, pomidory oraz zielone warzywa).

Niska kreatynina – przyczyny

Niska kreatynina wskazuje na fizjologiczne, tj. prawidłowe, funkcjonowanie nerek. Jeśli jednak poziom ten jest niższy niż norma, może to świadczyć o zaniku mięśni lub niedożywieniu. Dlatego też zbyt małe stężenie kreatyniny obserwuje się u osób będących na dietach głodowych. Często występuje ono również u kobiet w ciąży lub długo stosujących leki sterydowe, w tym preparaty moczopędne i przeciwzapalne.

Należy pamiętać o tym, że biochemiczne badania muszą być wykonywane zarówno z krwi, jak i z moczu. Ma to uzasadnienie. Stężenie kreatyniny w surowicy krwi jest wartością stałą, co oznacza, że nie jest ona ani zwrotnie wchłaniana, ani wydzielana dalej przez cewki nerkowe. Ilość kreatyniny w moczu zależy przede wszystkim od właściwości filtracyjnych nerek.

Współczynnik przesączania kłębuszkowego

Wskaźnik filtracji kłębuszkowej (GFR), inaczej współczynnik przesączania kłębuszkowego, mówi o ilości osocza, która zostaje przefiltrowana przez 1 min w kłębuszkach nerkowych. Ustalenie jego wielkości pomaga w określeniu stopnia wydolności nerek. Fizjologiczna norma GFR powinna być większa bądź równa 90 ml/min/1,73 m².

Faza niewydolności nerek a GFR

Wartość współczynnika przesączania kłębuszkowego jest dobrym wskaźnikiem oceniającym funkcje nerek:

• Faza 1: GFR ≥ 90 ml/min: choroba nerek z prawidłowym GFR,
• Faza 2: GFR 60–89 ml/min: przewlekła choroba nerek wczesna,
• Faza 3: GFR 30–59 ml/min: przewlekła choroba nerek w stopniu umiarkowanym,
• Faza 4: GFR 15–29 ml/min: ciężka postać przewlekłej choroby nerek,
• Faza 5: GFR ≤ 15 ml/min: schyłkowa postać przewlekłej choroby nerek.