Kręgosłup – budowa, funkcje, przyczyny bólu kręgosłupa

Kręgosłup to element układu kostnego odpowiedzialny za utrzymywanie pionowej pozycji. Zbudowany jest z elementów kostnych – kręgów, a także zlokalizowanych między nimi chrzęstnych krążków międzykręgowych. Taka budowa pozwala na zachowanie optymalnej ruchomości kręgosłupa, ponadto amortyzuje wstrząsy i przeciążenia. Siedzący tryb życia, nadwaga czy przebywanie w niewłaściwej pozycji mogą przyczynić się do powstania zwyrodnień kręgosłupa.

Budowa kręgosłupa

Kręgosłup to struktura kostno-chrzęstna, zbudowana z kręgów i dysków międzykręgowych, połączonych więzadłami i poruszanymi przy pomocy mięśni. Ile kręgów ma kręgosłup? Całość zbudowana jest z 33-34 kręgów, a ta zmienna liczba wynika z niestałej liczby kręgów guzicznych. Liczba kręgów w poszczególnych odcinkach kręgosłupa przedstawia się następująco:

• odcinek szyjny – siedem kręgów,
• odcinek piersiowy – dwanaście kręgów,
• odcinek lędźwiowy – pięć kręgów,
• odcinek krzyżowy – pięć kręgów zrośniętych ze sobą,
• odcinek guziczny – od czterech do pięciu kręgów.

Każdy krąg zbudowany jest z takich elementów jak trzon, wyrostki poprzeczne, wyrostek kolczysty, kanał kręgowy oraz wyrostki stawowe. Przez kanał kręgowych przechodzi rdzeń kręgowy, wyrostki poprzeczne są miejscem przyczepu mięśni, a pomiędzy trzonami kręgowymi zlokalizowane są krążki międzykręgowe.

Funkcje kręgosłupa

Kręgosłup stanowi rusztowanie dla ciała, umożliwiając utrzymanie pozycji pionowej. To swoiste rusztowanie stanowi miejsce przyczepu wielu mięśni, które tworzą „gorset mięśniowy” wokół tułowia. Dzięki występowaniu naturalnych krzywizn kręgosłupa, ta struktura kostno – chrzęstna może skutecznie amortyzować upadki. Kręgosłup umożliwia ruchy szyi i głowy, a kręgi piersiowe stanowią miejsce przyczepu 12 par żeber. Niezwykle istotną funkcją kręgosłupa jest ochrona rdzenia kręgowego oraz przebiegających z nim nerwów.

Bóle odcinka szyjnego kręgosłupa

Odcinek szyjny kręgosłupa wykazuje dużą ruchomość, a tym samym podatność na obciążenia. Największym błędem, przyczyniającym się do pogorszenia kondycji tego odcinka kręgosłupa, jest długotrwała pozycja siedząca z pochyleniem głowy do przodu oraz niewłaściwa ergonomia snu (zły dobór materaca czy poduszki). Jaki materac do spania na kręgosłup sprawdzi się najlepiej? Idealny jest materac średniotwardy lub twardy, wykonany z pianki termoelastycznej dopasowującej się do kształtu ciała. Kiedyś zmiany odcinka szyjnego dotykały wyłącznie osoby wykonujące pracę siedzącą, teraz generowane są wpływem rozmaitych aspektów stylu życia, np. długotrwałą jazdą samochodem czy mikrourazami kumulującymi się podczas uprawiania intensywnych sportów.

Znaczne unerwienie okolic szyi oraz obecność tętnicy szyjnej sprawiają, że objawy chorobowe są bardzo różnorodne i mogą sprawiać problemy diagnostyczne. Objawy te mogą występować pojedynczo lub mogą być zgrupowane, dając obraz kliniczny zespołu szyjno- głowowego lub szyjno- ramiennego.

Poza oczywistą manifestacją problemu, jaką jest ból i sztywność szyi, mogą występować:

• bóle głowy– tzw. migrena szyjna (o charakterze jedno- lub obustronnym,
• zawroty głowy, szum/ dzwonienie w uszach,
• nerwobóle twarzy i zaburzenia wzroku,
• mrowienie i drętwienie rąk,
• bóle barków i ramion,
• nocne nerwobóle ramienia.

Tak szeroka gama dolegliwości może w znacznym stopniu upośledzać codzienne funkcjonowanie organizmu.

Bóle odcinka piersiowego kręgosłupa

Odcinek piersiowy jest częścią kręgosłupa charakteryzującą się najmniejszą ruchliwością, tym samym powinien być najmniej narażony na zmiany zwyrodnieniowe. Wykazuje jednak dużą tendencję do zmian zwyrodnieniowych dysków (znacznie cieńszych niż w pozostałych odc. kręgosłupa), dających niepokojące objawy bólowe. I to właśnie zaburzenia w obrębie stawów czy mięśni grzbietowych są najczęstszą przyczyną dolegliwości.

Zaburzenia bólowe tego odc. kręgosłupa są często lekceważone, co wynika po części z niewielkiej liczby badań naukowych, w porównaniu do odc. lędźwiowego czy szyjnego. Ponadto bóle mogą mieć charakter niespecyficzny, naśladując objawy dusznicy bolesnej czy imitując bóle przedzawałowe. Ból może rzutować w obręb szyi lub kończyn górnych, może obejmować także żebra i przestrzenie międzyżebrowe.

Oprócz zwyrodnień krążków międzykręgowych, częstą zmianą patologiczną tego odcinka kręgosłupa jest pogłębienie fizjologicznej krzywizny kręgosłupa – kifozy piersiowej. Zmiany generowane są brakiem ruchu, niewłaściwą pozycją podczas snu i doborem nieodpowiedniego materaca, długotrwałym przebywaniem w pozycji siedzącej. Ta wada postawy jest widoczna gołym okiem- nadmiernemu wygięciu ku tyłowi odcinka lędźwiowego, towarzyszy zaokrąglenie pleców w odc. piersiowym, z wyraźnie odstającymi łopatkami i wysunięciem głowy i barków do przodu. Kifoza może sprzyjać sztywności klatki piersiowej i trudnościom w oddychaniu.

Bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa

Odcinek lędźwiowy kręgosłupa jest najbardziej narażony na przeciążenia i powstawanie zmian zwyrodnieniowych. Do przeciążenia tego odcinka może dojść w efekcie długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej, częstego schylania się i podnoszenia ciężarów, nadwagi lub otyłości, a także osłabienia mięśni brzucha. Ból zazwyczaj jest konsekwencją mikrourazów lub wypadnięcia krążków międzykręgowych, zwanych także dyskami. Degeneracja krążka międzykręgowego prowadzi do wystąpienia bólu i sztywności kręgosłupa. Z kolei wypadnięciu dysku towarzyszyć może ucisk nerwów, objawiający się drętwieniem i mrowieniem, zaburzeniami czucia, osłabieniem kończyn dolnych, a nawet nietrzymaniem moczu i kału.

Zespół bólowy tej okolicy dotyczy głównie kobiet przed 45 r.ż. i powodowany jest wieloma czynnikami: ciążą i porodem, siedzącym trybem życia, nadwagą, stresem czy zaparciami. Ból ma charakter przewlekły i tak jak w przypadku zespołu krzyżowo- biodrowego, może promieniować na kończyny dolne. Nasila się zwłaszcza podczas siedzenia.

Bibliografia:

1. Zawadka M., Fijewski A., Gawda P., Bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa a zmiany zwyrodnieniowe, Geriatria, 2017, 11: 56 – 65