Krwawienie z przewodu pokarmowego – przyczyny i postępowanie

Krwawienie do światła przewodu pokarmowego może mieć wiele przyczyn. Dlaczego jest traktowane jako bezpośrednie zagrożenie życia i jakie są szanse przeżycia chorego po incydencie takiego krwawienia? Jak uchronić się przed ponownym krwawieniem? 

Krwawienie z przewodu pokarmowego – podstawowe informacje 

Przewód pokarmowy obejmuje drogi pokarmowe od jamy ustnej po odbytnicę. Krwawienie z przewodu pokarmowego, czyli przedostanie się krwi do światła przewodu pokarmowego, może nastąpić na każdym poziomie. Umownie dzieli się te krwawienia na: 

• GOPP, czyli krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, rozpoznawane u zdecydowanej większości chorych; 

• DOPP, czyli krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego występujące zdecydowanie rzadziej. 

Umowną granicą pomiędzy górnym a dolnym odcinkiem przewodu pokarmowego jest więzadło Treitza, czyli więzadło znajdujące się na wysokości zagięcia dwunastniczo-czczego.

Dlaczego dochodzi do krwawienia z przewodu pokarmowego? 

Przyczyn krwawienia z przewodu pokarmowego jest bardzo dużo, lecz poniżej wymieniono najważniejsze i zarazem najczęstsze przyczyny. Podłożem krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego są: 

• wrzody żołądka lub dwunastnicy; 
• żylaki przełyku, będące konsekwencją marskości wątroby; 
• owrzodzenia przełyku; 
• zaburzenia krzepnięcia, w tym skutek uboczny leków przeciwkrwotocznych. 

Do przyczyn krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego zalicza się: 

• guzki krwawnicze, czyli tzw. hemoroidy; 
• ostre zapalenia jelit na tle infekcyjnym; 
• nieswoiste choroby zapalne jelit, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Crohna; 
• nowotwory; 
• polipy jelita grubego.

Jak rozróżnić, czy krwawienie jest z dolnego, czy górnego odcinka przewodu pokarmowego? 

W przypadku krwawienia z przewodu pokarmowego, na podstawie objawów klinicznych można wnioskować o tym, czy krwawienie pochodzi z górnego, czy dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Nie jest to jednak reguła w przypadku masywnych krwawień.  

Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego charakteryzuje się głównie fusowatymi wymiotami, jednocześnie smolistymi stolcami. W masywnych krwawieniach wymioty oraz stolec mogą mieć również domieszkę świeżej krwi. Im wyżej znajduje się źródło krwawienia, tym stolec jest bardziej smolisty.  

Krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego charakteryzują się natomiast obecnością świeżej krwi w kale. Należy pamiętać, że pacjent w przebiegu krwawienia do światła przewodu pokarmowego staje się blady, wpada w tzw. wstrząs krwotoczny i hipowolemiczny, stąd dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego, wzrostu tętna i zaburzeń świadomości.

Jakie badania wykonuje lekarz przy podejrzeniu krwawienia z przewodu pokarmowego? 

Podstawowym badaniem wykonywanym przez lekarza jest badanie przedmiotowe. Objawy prezentowane przez chorego już sugerują wstępną diagnozę, jednak zazwyczaj lekarz bada pacjenta per rectum, czyli przez odbyt. Badanie polega na wsunięciu palca (najlepiej w białej rękawiczce) do bańki odbytnicy i ocenie śladu stolca na rękawiczce.  

Badaniem potwierdzającym, a zarazem terapeutycznym, bo pozwalającym na zatamowanie krwawienia np. z wrzodu żołądka, jest badanie endoskopowe. W związku z tym, że najczęściej do masywnego krwawienia dochodzi z górnego odcinka przewodu pokarmowego, priorytetowo w stanach nagłych wykonuje się najpierw gastroskopię. 

Oczywiście jednocześnie konieczne wykonanie jest szeregu badań laboratoryjnych, pozwalających m.in. określić konieczność pilnego przetaczania krwi czy współistniejących zaburzeń krzepnięcia. Niektórych pacjentów kwalifikuje się do badań obrazowych tomografii komputerowej. 

Jakie są metody leczenia krwawienia z przewodu pokarmowego? 

Leczenie krwawienia z przewodu pokarmowego obejmuje działania w szpitalu. Nie da leczyć się krwawienia z przewodu pokarmowego w warunkach domowych. W przypadku znacznej utraty krwi niejednokrotnie konieczne bywa przetoczenie preparatów krwiopochodnych, w tym koncentratu krwinek czerwonych i osocza świeżo mrożonego.  

Pacjent z krwawieniem z przewodu pokarmowego wymaga stałej kontroli podstawowych parametrów życiowych oraz stosowania leków utrzymujących właściwe ciśnienie tętnicze krwi, celem uniknięcia zaburzeń przepływu krwi przez ważne dla życia narządy. Ponadto konieczne jest włączenie leków wspomagających procesy hemostatyczne, czyli wspomagające hamowanie krwawienia z przewodu pokarmowego. 

Bibliografia: 

1. Dziki A., Dąbrowski A., Walner G., Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego, wyd. Czelej, 2018. 
2. Marek T., Nowakowska-Duława E., Reguła J., Ostre krwawienie do dolnego odcinka przewodu pokarmowego – rozpoznanie i leczenie. Omówienie wytycznych British Society of Gastroenterology 2019, Medycyna Praktyczna: Chirurgia 2020, nr 5, str. 13-24. 
3. Noszczyk T., Chirurgia tom 2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2022.