Kryteria diagnostyczne ADHD u dzieci i dorosłych. Kto stawia rozpoznanie?

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi, to choroba, którą rozpoznaje się nie tylko u dzieci, ale też i w wieku dorosłym. Aby ją zdiagnozować, należy udać się do psychologa, u którego przeprowadzone zostaną odpowiednie testy diagnostyczne. Kolejnym krokiem jest konsultacja psychiatryczna. Sprawdź, jakie są kryteria diagnostyczne ADHD. 

Jakie objawy mogą wskazywać na ADHD? 

Choć ADHD to zaburzenie, które najczęściej kojarzy się z nadpobudliwymi dziećmi przeszkadzającymi na lekcji i nieumiejącymi usiedzieć w jednym miejscu, objawy bardzo często występują także w wieku dorosłym. Dane dotyczące epidemiologii ADHD nie są spójne, można jednak uznać, że częstotliwość rozpoznawania ADHD u dzieci i młodzieży wynosi średnio 4-6%, natomiast u dorosłych 3-5%. Są to osoby, które zostały niezdiagnozowane w dzieciństwie, mimo że występowały u nich charakterystyczne symptomy, takie jak zaburzenia koncentracji i impulsywność. 

U dzieci z ADHD występują typowe objawy, takie jak nadmierna ruchliwość, zaburzenia koncentracji i impulsywność. Osoby zmagające się z ADHD w wieku dorosłym doświadczają także różnych innych trudności spowodowanych deficytem uwagi i słabszymi możliwościami organizacyjnymi, natomiast objawy nadpobudliwości ruchowej są u nich już mniej wyraźne.  

Na to, że zmagasz się z ADHD, mogą wskazywać następujące symptomy: 

• szybko tracisz zainteresowanie wykonywaniem zadań, które są monotonne, złożone lub powtarzalne, 
• nie jesteś punktualna, 
• zapominasz o zaplanowanych spotkaniach i obowiązkach, 
• nie potrafisz utrzymać porządku, 
• odczuwasz wewnętrzny niepokój, jest ci trudno się zrelaksować, 
• masz bardzo dużo pomysłów i planów, ale ich nie realizujesz, 
• jesteś niecierpliwa, działasz pochopnie, 
• masz wahania nastroju. 

Kto stawia diagnozę ADHD? 

Pierwszym krokiem w kierunku rozpoznawania ADHD jest zwykle konsultacja psychologiczna. Psycholog, do którego trafi dziecko lub dorosły, przeprowadza różne testy pomocne w stawianiu diagnozy, a także sprawdza, czy nie cierpisz na inne zaburzenia, które często obserwuje się w przebiegu zespołu nadpobudliwości ruchowej. Jak można wyczytać na łamach magazynu European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience aż u 77% osób z ADHD współwystępują zaburzenia psychiczne. Wymienia się tu: 

• zaburzenia depresyjne, 
• zaburzenia afektywne dwubiegunowe, 
• zaburzenia ze spektrum autyzmu, 
• zaburzenia nastroju, 
• zaburzenia snu, 
• zaburzenia odżywiania. 

Podczas procesu diagnostycznego niezwykle ważna jest rozmowa zarówno z samym dzieckiem, jak i jego rodzicami. Ważną rolę odgrywa także analiza dokumentacji ze szkoły. ADHD u dorosłych rozpoznaje się z kolei, jeśli objawy występowały już w dzieciństwie, a następnie utrzymywały się w wieku nastoletnim, aż do dorosłości, dlatego przydatne mogą być wszelkie informacje z czasów szkolnych: 

• opinie wydane przez wychowawców (np. na świadectwach wczesnoszkolnych), 
• dokumenty medyczne z poradni zdrowia psychicznego. 

W gabinecie z pacjentem przeprowadzany jest wywiad w oparciu o rozbudowany kwestionariusz diagnostyczny DIVA, w którym znajdują się pytania opracowane na podstawie kryteriów dla ADHD zawartych w DSM-V. Wykorzystywane są też inne teksty, np. test ciągłego wykonywania zadań MOXO czy testy funkcji wykonawczych. Ostateczną diagnozę stawia zazwyczaj psychiatra. Wizyta u tego specjalisty jest również niezbędna, jeśli konieczne okaże się leczenie farmakologiczne ADHD. 

Kryteria diagnostyczne ADHD u dzieci i dorosłych różnią się od siebie 

Diagnostykę ADHD przeprowadza się w oparciu o kryteria zawarte w DSM-5 oraz ICD-11. Różnice w diagnostyce ADHD między dorosłymi a dziećmi są dość istotne. Klasyfikacja DSM-5 zastąpiła w 2013 roku wersję DSM-4, uwzględniając różnice w objawach ADHD między dziećmi a dorosłymi. Przede wszystkim wzięto pod uwagę, iż nadruchliwość typowa dla dzieci z ADHD, u dorosłych objawia się: 

• nadmiernym niepokojem, 
• trudnością z długotrwałym pozostawaniem w pozycji siedzącej. 

U dorosłych zachowania impulsywne charakteryzują się: 

• zniecierpliwieniem, 
• pochopnymi działaniami, np. częstym zmienianiem partnerów lub pracy, nieuzasadnionym wydawaniem pieniędzy. 

W przypadku dzieci impulsywność przejawia się np. nieumiejętnością czekania na swoją kolej oraz w wyrywaniu się do odpowiedzi, nim zostanie do końca sformułowane pytanie. Kolejnym inaczej interpretowanym objawem są zaburzenia uwagi. U dzieci jest to brak koncentracji na lekcjach, np. podczas dłuższego czytania oraz zaczynanie zadań i niekończenie ich. W kontekście osób dorosłych dysfunkcje uwagi wiążą się z: 

• łatwym rozpraszaniem się, 
• spóźnianiem się na umówione spotkania, 
• problemami z podejmowaniem decyzji, 
• znudzeniem podczas wykonywania monotonnych czynności. 

Ponadto dorośli z ADHD wykazują chwiejność emocjonalną. W kryteriach DSM-5 został podniesiony wiek, od którego mogą pojawić się objawy deficytu uwagi, nadpobudliwości i impulsywności z 7. do 12. roku życia. 

Dokładne kryteria rozpoznawania ADHD u dzieci i dorosłych 

ADHD stwierdza się u osób, u których utrzymuje się wzorzec dysfunkcji uwagi lub nadruchliwości-impulsywności, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie i rozwój osoby. Przejawia się to objawami przedstawionymi w poniższej tabeli. Stwierdzonych musi być co najmniej 6 objawów utrzymujących się przynajmniej przez 6 miesięcy. 

Bibliografia: 

1. Nowogrodzka A., ADHD – co w dorosłości? Opis objawów i wybranych obszarów funkcjonowania osób dorosłych z deficytem uwagi i nadaktywnością, Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2023, vol. 18, 3-4. 
2. Puto K., Wolańczyk T., Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) – jak diagnozować i leczyć, Pediatria po Dyplomie 2022, 06. 
3. Szewczuk-Bogusławska M., Flisiak-Antonijczuk H., Czy zmiana kryteriów diagnostycznych ułatwi rozpoznanie ADHD u dorosłych? Psychiatria Polska 2013, t. XLVII, nr 2, s. 293-302. 
4. Sobanski E., Brüggemann D.,Alm B.,,Kern S., Deschner M., Schubert T., Philipsen A., Rietschel M, Psychiatric comorbidity and functional impairment in a clinically referred sample of adults with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD), European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience 2006, 371-7.  
5. https://add.org/adhd-symptoms/ [dostęp 20.03.2025].