Krzem – skutki nadmiaru i niedoboru. Gdzie występuje „pierwiastek życia”?

Krzem, nazwany przez Ludwika Pasteura minerałem niezbędnym dla zachowania zdrowia i młodości, odgrywa bardzo ważną rolę w naszym organizmie. Które produkty zawierają go najwięcej? Jak uzupełnić niedobory, czym objawia się nadmiar krzemu? I czy „pierwiastek życia” można przedawkować?

Czym jest krzem i jakie ma właściwości?

Krzem (Si, łac. silicium) jest naturalnie występującym minerałem należącym do grupy półmetali, a zarazem jednym z najbardziej rozpowszechnionych pierwiastków na Ziemi – zajmuje drugie miejsce w „rankingu popularności” (zaraz po tlenie). Krzemionka (tlenek krzemu) i jej pochodne tworzą skały, które budują skorupę ziemską, a sam krzem jest też obecny w większości komórek żywych organizmów – z tego powodu jest niezbędny dla właściwego ich rozwoju i funkcjonowania.

Rola krzemu w organizmie

Krzem uczestniczy w procesach przemiany materii i stanowi jeden z podstawowych składników tkanki łącznej budującej m.in.:

• naczynia krwionośne,
• skórę,
• śluzówkę,
• zastawki serca,
• ścięgna,
• stawy i kości.

„Pierwiastek życia” bierze również udział w syntezie kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego,  jest więc niezbędny dla regeneracji skóry oraz dobrej kondycji włosów i paznokci. Odpowiednia jego ilość w organizmie łagodzi stany zapalne i trądzik, oraz przeciwdziała przedwczesnemu starzeniu się. Dieta obfitująca w produkty bogate w krzem (i cynk oraz siarkę, czyli pierwiastki, które również są konieczne dla prawidłowego wzrostu włosów i paznokci) powinna więc być podstawą w staraniach o piękny, zdrowy wygląd.

Dzienne zapotrzebowanie na krzem u dorosłego: 15–40 mg. Inaczej wygląda zapotrzebowanie na krzem u dzieci, kobiet w ciąży i o osób starszych.

Zwiększone zapotrzebowanie na krzem: występuje w przypadku stosowania diet niskokalorycznych i bazujących na wysoko przetworzonej żywności. Z wiekiem warto pomyśleć o suplementacji krzemu, ponieważ ilość „pierwiastka życia” w organizmie maleje wraz z przybywającymi latami. Zwiększone zapotrzebowanie na krzem mają również osoby po operacjach kości i stawów.

Niedobór krzemu – objawy i skutki

Badania z udziałem zwierząt pokazały, że deficyt krzemu prowadzi u nich do osłabienia szkieletu, spowolnienia wzrostu i deformacji kości.

Inne objawy niedoboru tego pierwiastka to:

• osłabienie skóry i tkanki łącznej,
• powstawanie zmarszczek i cellulitu;
• łamliwość i kruchość paznokci;
• brak połysku i wypadanie włosów;
• deformacja stawów i kości;
• miażdżyca.

Jak uzupełnić krzem w organizmie? Można zastosować suplementację (tabletki), ale często wystarczy po prostu zadbać o to, by w diecie znalazły się produkty bogate w „pierwiastek życia” – bo w takiej, naturalnej formie krzem jest najlepiej przyswajalny.

Przedawkowanie krzemu – czy jest możliwe?

Do tej pory nie zaobserwowano przypadków przedawkowania krzemu w organizmie, ponieważ jego nadwyżki wydalane są wraz z moczem. Z tego powodu jednak nadmiar krzemu może powodować:

• częstomocz,
• obciążenie nerek,
• powstawanie kamieni nerkowych.

Zbyt duże ilości krzemu nie odkładają się we włosach, jak może to się zdarzyć w przypadku innych pierwiastków cenny dla ich wzrostu..

Naturalne źródła krzemu

Krzem występuje powszechnie w:

• warzywach – warzywa z dużą zawartością krzemu to przede wszystkim te korzeniowe (np. marchewka, burak, rzodkiewka) oraz strączkowe (fasola, fasolka szparagowa, kukurydza),
• owocach (np. rodzynki, daktyle),
• produktach zbożowych (płatkach owsianych, otrębach, chlebie razowym),
• produktach pochodzenia roślinnego bogatych w celulozę.

Największe ilości tego minerału znajdują się w ziołach, zwłaszcza w skrzypie polnym (do 60 proc.!)  i pokrzywie. 

Inne cenne źródła krzemu, z których łatwe jest dla organizmu pozyskiwanie tego pierwiastka, to:

• woda źródlana;
• orzechy (np. laskowe, włoskie);
• owoce morza;
• niefiltrowane piwo;
• mleczko pszczele.

Źródła:

• C.R. Hammond, The elements. Silicon, „CRC Handbook of Chemistry and Physics”, David R. Lide (red.), wyd. 88, CRC Press, 2007, s. 4-33;
• Christopher Exley, Silicon in life : A bioinorganic solution to bioorganic essentiality, „Journal of Inorganic Biochemistry”, 69 (3), 1998, s. 139–144,.