Kurzajka – czym jest i jak się jej pozbyć? Jak wygląda leczenie?

Kurzajki to trudne do usunięcia narośla skórne, które nieleczone potrafią latami utrzymywać się na skórze. Łatwo jest się nimi zarazić na basenie czy w saunie, ponieważ wywołuje je powszechny w wilgotnym środowisku wirus HPV. Kurzajki można leczyć domowymi sposobami i preparatami aptecznymi, choć czasem wymagają interwencji lekarza. Niestety, kurzajki mają skłonność do nawrotów.

Co to jest kurzajka? 

Kurzajka to potoczne określenie brodawki wirusowej – grudkowej zmiany skórnej wywołanej przez wirusa brodawczaka ludzkiego HPV (human papilloma virus). Szacuje się że ponad 50 proc. populacji osób ma styczność z tym wirusem chociaż raz w ciągu całego życia.  Kiedy wirus zakazi komórki nabłonka skóry, zostają one pobudzone do szybkiego wzrostu. 

Jak wygląda kurzajka? 

Kurzajka ma postać okrągłej lub nieregularnej grudki o szorstkiej powierzchni. Brodawki mogą występować pojedynczo lub w skupiskach (co jest charakterystyczne zwłaszcza u dzieci), zwykle mają kolor skóry: żółty, popielaty, brązowy lub żółtobrązowy i są wyraźnie od niej odgraniczone. Kurzajki różnią się od odcisków głębokością – są płytsze i brak im ciemnego środka. Średnica brodawek zwykle nie przekracza 10 mm. 

Gdzie może powstać kurzajka? 

Kurzajka może pojawić się w różnych miejscach – dłoniach i stopach (na palcu, pięcie, pod paznokciem albo pomiędzy palcami), nodze, łokciu, plecach, głowie, twarzy (na czole i powiece) oraz na zewnętrznych narządach płciowych tworząc tzw. kłykciny kończyste. Rodzaj, wygląd i lokalizacja brodawek są uzależnione od odmiany wirusa, który go wywołuje. Wirus HPV ma ponad 100 typów. 

Kurzajki najczęściej pojawiają się na palcach rąk i wałach paznokciowych – określane są wtedy jako brodawki zwykłe (wywołuje je wirus HPV typu 2, 4 i 7), natomiast na części podeszwowej stóp i dolnych powierzchniach palców stopy powstają brodawki podeszwowe i mozaikowe (wywołuje je wirus HPV typu 1 i 2).  Kurzajki wywołane wirusem HPV 1 mają postać dużych i głębokich brodawek. Natomiast kurzajki spowodowane wirusem HPV 2 są mniejsze, o średnicy od kilku do kilkunastu milimetrów, mogą występować pojedynczo lub być rozsiane.  

Ponadto wyróżnia się:

• Brodawki płaskie, zwane też brodawkami młodocianych. Pojawiają się na twarzy, czasem w miejscu zadrapania (jest to tzw. objaw Koebnera). Wywołuje je wirus HPV typu 3,10,27 i 28,
• Brodawki przejściowe. Występują przede wszystkim u osób z obniżoną odpornością. Wywołane są przez wirusa HPV typu 10, 27, 28,
• Brodawki płciowe, czyli kłykciny kończyste – spotykane na prąciu, sromie i w okolicy odbytu. Ich przyczyną jest wirus HPV typu 6 i 11. 

Brodawki zazwyczaj nie są bolesne. Wyjątek stanowią kurzajki na stopie, w okolicach paznokci oraz narządów płciowych. 

Przyczyny powstawania kurzajek 

Kurzajką można zakazić się poprzez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą (podanie ręki, kontakt seksualny), używanie wspólnych przedmiotów (ręczniki, akcesoria kosmetyczne), przebywając w miejscach publicznych takich jak basen i sauna (wilgotna powierzchnia sprzyja rozwojowi wirusów) oraz salonach kosmetycznych (niewysterylizowane narzędzia wielokrotnego użytku).  Zakażenie wirusem nie zawsze prowadzi do pojawienia się objawów, wirus może bowiem pozostać w stanie latencji dzięki prawidłowemu funkcjonowaniu układu odpornościowego. Ryzyko zarażenia jest większe u osób z osłabioną odpornością, narażonych na przewlekły stres oraz w miejscach przerwania ciągłości naskórka. 

Najlepszą profilaktyką jest odpowiednia higiena osobista oraz zabezpieczanie stóp klapkami ochronnymi na basenie, w saunie oraz pokojach hotelowych. Należy mieć również własne przybory do pielęgnacji dłoni i stóp, ręczniki i obuwie. Warto także leczyć i zabezpieczać plastrem otarcia naskórka, gdyż to właśnie przez nie najczęściej dochodzi do zarażenia brodawczakiem ludzkim. 

Leczenie kurzajek 

Leczenie kurzajek nie jest przyczynowe, ponieważ do chwili obecnej nie istnieje lek na wirusa HPV. Leczenie polega więc na destrukcji kurzajki. Jest to proces wymagający cierpliwości i regularności. Zabiegi – czy to domowe, czy medyczne – najczęściej trzeba kilkakrotnie powtarzać, aż do pozbycia się wszystkich ognisk wirusa. Nieleczone kurzajki zazwyczaj znikają samoistnie w ciągu kilku miesięcy do dwóch lat. Należy pamiętać, iż kurzajek nie można drapać, usuwać metodami mechanicznymi na własną rękę, a przede wszystkim nie wolno ich odrywać, ponieważ może dojść do autoinfekcji.  

Domowe sposoby na kurzajki 

Domowe sposoby na kurzajki w niektórych przypadkach mogą przynieść bardzo dobre efekty, zwłaszcza gdy są stosowane regularnie, choć niestety żadna z tych metod nie ma potwierdzonej skuteczności. Stosując domowe leczenie, trzeba jednak uzbroić się w cierpliwość, taka kuracja może bowiem potrwać nawet do 6 tygodni. Brodawki można spróbować usunąć poprzez: 

• Kąpiele w roztworze z soli morskiej. Roztwór należy przygotować w proporcji 200 gramów soli na litr wody. Należy w nim moczyć dłonie i stopy z wirusowymi zmianami skórnymi przez ok. 30 minut, codziennie, aż do uzyskania zadowalających efektów, 
• Okłady z plasterka skórki cytrynowej, namoczonej przez 24 godziny w occie. Terapię tę stosuje się przez 3 kolejne noce, a w razie konieczności – powtarza w następnym tygodniu. Okłady można także przygotowywać ze zmiażdżonego ząbka czosnku,
• Sok z łodyg ziela jaskółczego (glistnika) i mniszka lekarskiego. Wyciska się go prosto na kurzajkę, a następnie zakleja plastrem. W przypadku glistnika należy uważać, aby sok nie dostał się do ust, gdyż jest trujący. Na rynku dostępne są także gotowe olejki i ekstrakty z glistnika,
• Smarowanie brodawek olejkiem z drzewa herbacianego, octem jabłkowym, olejkiem rycynowym lub pastą z olejku rycynowego i proszku do pieczenia. Mieszanką trzeba smarować kurzajkę wielokrotnie w ciągu dnia, po każdym posmarowaniu owijając chore miejsce bandażem. Godny polecenia w naturalnym leczeniu kurzajek jest ponadto olej lniany (nakłada się go pod opatrunek, który należy zmieniać co 2–3 dni). 

Preparaty na kurzajki 

 Aby skutecznie usunąć kurzajkę, leczenie warto zacząć od preparatów dostępnych w aptece bez recepty. Popularne preparaty na kurzajki oparte są zazwyczaj na bazie kwasów mlekowego i salicylowego, które działają wysuszająco i złuszczająco. Ich skuteczność jest wysoka, przy założeniu regularnego stosowania zgodnie z instrukcjami zawartymi w ulotce informacyjnej.  

Lek na kurzajki może mieć postać płynu bądź maści. Na ogół stosuje się go na noc. Aby zapobiec wycieraniu, można zastosować opatrunek ochronny z plastra lub bandaża. Na zlokalizowane na twarzy brodawki płaskie pomóc może maść nagietkowa (nie krem). Na kurzajki polecany jest też tzw. diabelski kamień (lapis), czyli sztyft azotanu srebra – można go stosować nie tylko u dorosłych, ale również u dzieci, które ukończyły 4 lata. 

Wymrażanie kurzajek w domu  

Krioterapia to metoda wymrażania brodawek przy użyciu ciekłego azotu. Jest to łatwo dostępny, prosty i efektywny sposób w walce z kurzajkami. Można ją wykonać samodzielnie w domu korzystając z preparatów dostępnych w aptece. Preparat do wymrażania kurzajek to pojemnik z aerozolem, na który zakłada się aplikator piankowy, a następnie przykłada go do brodawki i zamraża jej obszar aż do korzenia. 

Czy wymrażanie kurzajek boli? Powierzchnia poddana zabiegowi może piec, szczypać lub boleć w sposób charakterystyczny dla oparzenia przez kilka godzin od wymrażania. W miejscu aplikacji preparatu powstaje pęcherz, z którego po kilku dniach tworzy się strup. Zamrożona brodawka po około 10-14 dniach odpada odsłaniając zdrowy naskórek, jednak w niektórych przypadkach skóra w tym miejscu może być odbarwiona lub przebarwiona. 

Czas wymrażania jest zależny od położenia i wielkości zmiany: na dłoni wynosi średnio między 10 a 20 sekund, natomiast na stopach między 20 a 40 sekund. Jeśli obok siebie znajduje się kilka brodawek, nie powinno się usuwać ich jednocześnie – po wymrożeniu jednej należy zrobić 2 tygodnie przerwy przed przystąpieniem do wymrażania kolejnej. Wymrażanie kurzajek na stopach może powodować utrudnienia w chodzeniu przez kilka dni. 

Czy wymrażanie kurzajek jest skuteczne? 

 Zazwyczaj już jeden zabieg wymrażania jest skuteczny i eliminuje kurzajkę. Nie oznacza to jednak, że nie pojawi się ona więcej w przyszłości. Jeśli kurzajka nie zostanie usunięta za pierwszym razem, procedurę można zastosować kolejny raz po upływie dwóch tygodni. Stare kurzajki oraz te o dużej powierzchni są trudniejsze w usunięcie i z reguły wymagają powtórzenia zabiegu krioterapii. 

Środków do wymrażania kurzajek nie powinno się stosować u dzieci poniżej 4 roku życia oraz u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Wymrażanie jest też niewskazane u chorych z cukrzycą, ze względu na gorsze gojenie się ran oraz u osób z zaburzeniami krążenia krwi. Krioterapii nie wolno wykonywać na skórze podrażnionej, ze znamionami, przebarwieniami i zmianami barwnikowymi. 

Kurzajki – kiedy udać się do lekarza? 

W przypadku kurzajek opornych lub zlokalizowanych na twarzy czy wokół narządów płciowych należy zasięgnąć porady lekarza, który zaleci odpowiednią terapię. Wizyta lekarska jest też konieczna, jeśli domowe leczenie po upływie 6–8 tygodni nadal nie przyniesie skutku. Kurzajki usuwa się za pomocą metod: 

1. Chemicznych: jest to leczenie keratolityczne przy pomocy kwasu salicylowego, kwasu dwu-, trójchlorooctowego, kwasu mlekowego oraz preparatów złożonych. Przed zastosowaniem kwasu zmiękcza się powierzchnię brodawki np. kremem z mocznikiem i kwasem salicylowym oraz ostrożnie spiłowuje pilnikiem, który po usunięciu brodawek należy wyrzucić. Jeśli brodawka ma dużą powierzchnię, ścina się ją za pomocą skalpela, a krwawienie tamuje przy użyciu elektrokoagulacji w gabinecie lekarskim. Stosowanie preparatu bez spiłowania brodawki uniemożliwia jego wniknięcie, co skutkuje niepowodzeniem leczenia. Kwas salicylowy stosuje się 2 razy na dobę przez kilka tygodni. Terapia uważana jest za skuteczną.
2. Fizycznych, do których należą wycięcie, krioterapia i laseroterapia. Niekiedy przeprowadza się także łyżeczkowanie kurzajki, choć obecnie odchodzi się od tej metody ze względu na ryzyko blizn. W krioterapii lekarz zamraża brodawkę, nakładając na nią ciekły azot i niszczy komórki w górnej warstwie skóry.  Jednym ze sposobów aplikacji jest zanurzenie wacika w ciekłym azocie, a następnie przytrzymanie go na brodawce przez kilka sekund.  Zabieg  powtarza się kilka razy, z przerwami co najmniej jednego tygodnia między każdą sesją. Azot można również rozpylać na brodawkę za pomocą małej dyszy. W laseroterapii brodawka jest podgrzewana i niszczona za pomocą wiązki laserowej. To leczenie może powodować blizny.
3. Cytostatycznych.  Do brodawki można wstrzykiwać różne leki. Należą do nich bleomycyna i 5-fluorouracyl (oba leki hamują wzrost komórek), interferony (leki wpływające na układ odpornościowy) i antygeny (substancje, które, podobnie jak szczepionki, wywołują odpowiedź immunologiczną). 
4. Fotodynamicznych. Na brodawkę nakłada się żel i pozostawia na około trzy godziny. Substancja obecna w żelu jest następnie aktywowana przez światło, aby zniszczyć tkankę brodawki.

Terapię uznaje się za zakończoną, gdy zostaną usunięte wszystkie zakażone wirusem tkanki oraz gdy dojdzie do odnowy prawidłowych warstw naskórka. Koszt zabiegów dermatologicznych, w zależności od wybranej metody, liczby zmian do usunięcia oraz koniecznych powtórzeń, waha się od kilkudziesięciu do kilkuset złotych.

Kurzajki u dzieci

Dzieci są jedną z grup osób najbardziej narażonych na występowanie kurzajek. Najczęściej pojawiają się one u dzieci w przedziale wiekowym 12-16 lat. Powstawaniu kurzajek sprzyja przebywanie w miejscach takich jak basen, dzielenie się wspólnymi przedmiotami czy częste zranienia naskórka.  Leczenie kurzajek u dzieci jest podobne do terapii stosowanych u dorosłych i opiera się na stosowaniu substancji keratolitycznych oraz krioterapii.

Kurzajki w ciąży

Leczenie kurzajek w czasie ciąży jest nie lada wyzwaniem, ponieważ nie można w tym czasie zastosować większości środków dostępnych bez recepty – zwłaszcza tych opartych na kwasach , jak również przeprowadzać zabiegów. Za jedyną bezpieczną metodą leczenia kurzajek w czasie ciąży uznaje się krioterapię. Leczenie powinna poprzedzić konsultacja u dermatologa, który dokona oceny zmian skórnych.

Bibliografia:

1. “What are the treatment options for warts?”, Inst. Qual. Effic. Heal. Care, 2019. 
2. Mądry Edyta i wsp., “HPV – wirus o wielu twarzach”, Fam. Med. Prim. Care Rev., vol. 11, no. 3, pp. 702–704, 2009
3. Goyal Stec Manjari i wsp.,“Treatment of cutaneous warts induced by human papillomaviruses (HPV)”, Post Dermatol Alergol , vol. XXIII, no. 4, pp. 157–160, 2006. 
4. Centers for Disease Control and Prevention. Human Papillomavirus. https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/hpv.html
5. N. Almaani, A.-L. Chew, and J. Mellerio, “Warts in children: diagnosis and current treatment options”, Prescriber, vol. 19, no. 22, pp. 46–50, Nov. 2008, doi: 10.1002/psb.317.