Laparoskopia – na czym polega, wskazania i przebieg

Laparoskopia to nowoczesna metoda umożliwiająca diagnozowanie i leczenie schorzeń w obrębie jamy brzusznej bez konieczności wykonywania tradycyjnego zabiegu chirurgicznego. Jej zaletą jest szybka rekonwalescencja oraz mniejsze ryzyko powikłań. Najczęściej spotykana jest laparoskopia ginekologiczna i pęcherzyka żółciowego.

Co to jest laparoskopia? 

Laparoskopia to zarówno badanie wykorzystywane w diagnostyce schorzeń w obrębie jamy brzusznej jak i metoda, za pomocą której przeprowadza się zabiegi terapeutyczne. Dzięki wykorzystaniu techniki endoskopowej, laparoskopia umożliwia dostęp i wgląd do jamy brzusznej, pobranie wycinków do badania histopatologicznego oraz przeprowadzenie operacji bez konieczności rozcinania powłok brzusznych, które ma miejsce w przypadku klasycznych zabiegów chirurgicznych. Dzięki wykorzystaniu laparoskopii zmniejsza się ryzyko powikłań, a leczenie jest mniej obciążające dla organizmu pacjenta. 

Historia laparoskopii sięga początków XIX wieku, kiedy to Philip Bozzini zbudował pierwszy endoskop, jednak ze względu na ówczesny konserwatyzm jego wynalazek został odrzucony. Tytuł ojca laparoskopii przypadł więc francuskiemu chirurgowi Antoine Jean Desormeaux, który zastosował aparat Bozziniego. W kolejnych latach narzędzia do laparoskopii były stale doskonalone, tak aby w 1910 roku móc przeprowadzić pierwsze zabiegi diagnostyczne u ludzi. Prawdziwy przełom nastąpił w 1985 roku, kiedy wynaleziono laparoskop z kamerą. W Polsce pierwszą operację laparoskopową wykonano w 1991 roku,była to laparoskopia pęcherzyka żółciowego.

Rodzaje laparoskopii

Wyróżnia się kilka rodzajów laparoskopii. Należą do nich: 

Laparoskopia diagnostyczna 

Laparoskopia zwiadowcza, czyli diagnostyczna, pozwala na dokładną ocenę narządów jamy brzusznej bez konieczności rozcinania powłok brzusznych. W jej trakcie możliwe jest również pobranie wycinków, które następnie poddawane są badaniu histopatologicznemu. Zabieg jest wykonywany w znieczuleniu ogólnym.  

Laparoskopia ginekologiczna 

Laparoskopia ginekologiczna służy do badania i leczenia narządów rodnych kobiety. Wykorzystuje się ją w tej dziedzinie medycyny, ponieważ jest mniej obciążająca i niesie mniejsze ryzyko powikłań. Nie pozostają po niej także duże, widoczne blizny. Po zabiegu laparoskopii ginekologicznej pierwszy okres może wystąpić z opóźnieniem bądź być przyspieszony. Laparoskopia czasem zaburza cykl miesiączkowy, ale jest to zjawisko przejściowe. Jeśli po operacji nie wystąpiły żadne powikłania, nie ma przeciwwskazań do wpółżycia. 

Laparoskopia jajowodów to badanie ich drożności, wykonywane w przypadku niepłodności. Niedrożność jest jedną z najczęstszych przyczyn problemów z zajściem w ciążę. Podczas zabiegu możliwe jest usunięcie przeszkód, które uniemożliwiają przemieszczanie się komórki jajowej. Ma to znaczenie terapeutyczne, ponieważ wielu pacjentkom udaje się zajść w ciążę po laparoskopii. 

U kobiet, które chorują na endometriozę, laparoskopię wykonuje się w celu usunięcia nieprawidłowej śluzówki macicy jednocześnie z kilku obszarów narządów rodnych. Po zabiegu konieczne jest stosowanie się do zaleceń lekarskich, wstrzymanie się od ciężkiej aktywności fizycznej i utrzymywanie diety lekkostrawnej. Szwy po laparoskopii usuwane są po około 10 dniach. 

Laparoskopia pęcherzyka żółciowego 

Laparoskopowe usunięcie pęcherzyka żółciowego wykonuje się w przypadku kamicy żółciowej. Ta metoda powoduje mniejszy ból pooperacyjny i umożliwia szybszy powrót do pełnej sprawności. Również czas trwania jest znacznie krótszy. Laparoskopia pęcherzyka żółciowego trwa 40–90 minut. Należy jednak pamiętać, że w trakcie zabiegu z powodu trudności chirurg może zdecydować o rozcięciu powłok brzusznych. 

Rekonwalescencja po laparoskopii pęcherzyka żółciowego trwa około 7–10 dni. W tym czasie należy unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów i intensywnego wysiłku fizycznego. Dieta po laparoskopii woreczka żółciowego polega na ograniczeniu tłuszczu, cukrów prostych. Zalecane jest spożywanie 5 małych posiłków w równych odstępach, picie minimum 2 litrów wody dziennie oraz unikanie smażenia. 

Wskazania do laparoskopii

Laparoskopię diagnostyczną wykorzystuje się w diagnostyce: 

• urazów jamy brzusznej, 
• wodobrzusza, 
• chorób wątroby i przerzutów do wątroby, 
• przewlekłych bólów brzucha o nieznanej przyczynie, 
• chorób nowotworowych i oceny ich zaawansowania 
• niepłodności u kobiet,endometriozy, ciąży pozamacicznej, 
• zapalenia narządów miednicy mniejszej (macicy, jajowodów, jajników). 

Laparoskopię ginekologiczną stosuje się do: usuwania torbieli (laparoskopia jajnika), mięśniaków i guzów macicy (laparoskopia macicy) oraz w terapii chorób nowotworowych narządów miednicy mniejszej. 

Laparoskopia zabiegowa jest stosowana w: 

• chirurgii pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych – w leczeniu kamicy, resekcji polipów pęcherzyka żółciowego i usuwaniu pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia laparoskopowa) 
• chirurgii wątroby – resekcji torbieli, guzów pierwotnych i przerzutowych; 
• chirurgii wyrostka robaczkowego (apendektomia – usunięcie wyrostka robaczkowego), śledziony (splenektomia – usunięcie śledziony); 
• chirurgii żołądka – resekcje guzów łagodnych, nowotworów, wrzodów; 
• chirurgicznym leczeniu otyłości: zakładaniu opasek żołądkowych, operacjach resekcyjnych; 
• chirurgii nadnerczy (adrenalektomia  -usunięcie nadnerczy); 
• chirurgii trzustki – operacje resekcyjne guzów, torbieli; 
• chirurgii jelita grubego; 
• chirurgii układu współczulnego – sympatektomia ;
• leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego .

Jak wygląda zabieg laparoskopowy?

Operację laparoskopową przeprowadza się za pomocą zmodyfikowanych narzędzi chirurgicznych i laparoskopu. Laparoskop jest narzędziem przypominającym rurkę; składa się ze źródła światła, teleskopu oraz kamery transmitującej obraz do monitora. W skład zestawu do laparoskopii wchodzą także: trokary, czyli urządzenia służące do wprowadzenia instrumentów, igły Veressa, insuflator odpowiedzialny za wywoływanie odmy oraz narzędzia operacyjne. 

Instrumenty wprowadza się przez niewielkie nacięcia w powłokach jamy brzusznej. Następnie wytwarza się tzw. odmę otrzewnową poprzez wpuszczenie powietrza. Dzięki temu zwiększa się pole operacyjne i widoczność. Laparoskopia wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Po wykonaniu zabiegu laparoskop wysuwa się przez trokar, następnie spuszcza gaz i wyjmuje trokar. Miejsca, w których została nacięta skóra są zszywane i zabezpieczane jałowym opatrunkiem. 

Przygotowanie do laparoskopii

Na kilka dni przed zabiegiem laparoskopii zalecana jest dieta lekkostrawna, z ograniczeniem słodyczy i napojów gazowanych. Pacjent proszony jest o przyjście na zabieg na czczo. W przypadku laparoskopii ginekologicznej zabieg nie może być przeprowadzony w trakcie miesiączki 

Przed zabiegiem zbierany jest szczegółowy wywiad. Lekarz zapoznaje się z dostarczonymi wynikami badań laboratoryjnych, w tym morfologii krwi, badaniem moczu, EKG, próbami wątrobowymi, stężeniem białka w surowicy oraz wskaźnikami krzepnięcia krwi. Na czas operacji pacjent przebiera się w specjalną koszulę. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Po zabiegu chory pozostaje w szpitalu przez kilkanaście godzin, aby możliwe było monitorowanie jego stanu zdrowia. 

Ile trwa zwolnienie lekarskie po laparoskopii? W przypadku laparoskopii diagnostycznej pacjent wraca do domu tego samego dnia. Zwolnienie przyznawane po laparoskopii terapeutycznej, w tym laparoskopii ginekologicznej jest zależne od rodzaju przeprowadzanego zabiegu. Niektórzy pacjenci otrzymują l4 na okres 2-5 dni, ale zwolnienie lekarskie może też zostać wydane na okres 2-4 tygodni.  

Zalety i wady laparoskopii

Do zalet laparoskopii zalicza się: 

• skrócenie czasu leczenia i rekonwalescencji; 
• konieczność przeprowadzenia jedynie niewielkich nacięć skóry, mniejszych niż po zabiegu chirurgii klasycznej; 
• krótki czas pobytu w szpitalu; 
• mniejsze nasilenie bólu pooperacyjnego;
• ograniczona liczba powikłań, w tym ryzyka zakażeń szpitalnych; 
• niewielki stopień inwazyjności badania; 
• możliwość wykorzystania laparoskopii zarówno do celów diagnostycznych jak i terapeutycznych. 

Laparoskopia ma też swoje wady. Jej przeprowadzenie jest trudne i wymaga specjalistycznego przygotowania. Koszty aparatury są wysokie, co wiąże się również z wysoką ceną zabiegów. Ponadto nie każdy zabieg można przeprowadzić precyzyjnie tą techniką. 

Powikłania po laparoskopii

Powikłania po zabiegu laparoskopii mają związek z wprowadzaniem tokarów, wywoływaniem odmy otrzewnowej oraz działaniami w obrębie jamy brzusznej. U pacjenta może wystąpić odma opłucnowa, podskórna lub śródpiersiowa, krwawienie z powłok brzusznych, zakażenie oraz przerwanie ciągłości narządów wewnętrznych.

Przeciwwskazania do laparoskopii

Bezwzględne przeciwskazania do laparoskopii to: ciężka niewydolność krążeniowo-oddechowa, niedrożność jelit, ostre zespoły wieńcowe, masywne krwotoki, zaburzenia hemostazy, rozlane zapalenie otrzewnej, wstrząs hipowolemiczny oraz brak zgody pacjenta na przeprowadzenie zabiegu. 

Przeciwwskazania względne obejmują: 

• zakażenia w obrębie jamy brzusznej, 
• niewydolność serca, 
• zaburzenia rytmu serca, 
• marskość wątroby, 
• nadciśnienie III i IV stopnia, 
• ciążę powyżej 12 tygodnia, 
• otyłość, 
• podeszły wiek, 
• stan po przebytym zawale serca. 

Aktualizacja: Patrycja Nawojowska 

Bibliografia:

1. Waldemar Kostewicz, Chirurgia laparoskopowa, Warszawa 2002 
2. Tarek Ghobara, Mike Wills and Jenny Abraham , “Laparoscopy and Laparoscopic Surgery”, NHS University Hospitals Covertry and Warwickshire, 2021. 
3. T. E. Udwadia “Diagnostic laparoscopy”, Surg Endosc (2004) 18: 6–10.