Latające kleszcze w Polsce. Kiedy atakuje strzyżak jeleni?

Wyprawy do lasu to przyjemna, letnia aktywność, która pozwala nacieszyć się otaczającą nas przyrodą. Niestety niektórzy przedstawiciele natury potrafią zakłócić spokój i utrudnić odpoczynek. Mowa tu o kleszczach – nie tylko tych zwykłych, ale też latających. Czym one właściwie są i jakie niebezpieczeństwo stwarzają dla człowieka? Dowiedz się więcej o strzyżaku jelenim. 

Czy kleszcze naprawdę latają? 

Strzyżak jeleni (Lipoptena cervi) bywa określany jako latający owad podobny do kleszcza, jednak tak naprawdę te dwa gatunki nie mają ze sobą nic wspólnego. Chociaż oba są przedstawicielami stawonogów, należą do różnych gromad. Strzyżak jest owadem, a kleszcz pajęczakiem. Z bliska ich wygląd również dość znacząco się różni, zatem zwyczajowe określenie „latający kleszcz” nie ma nic wspólnego z rzeczywistością. 

Prawdziwe kleszcze mają 4 pary odnóży, za to są pozbawione skrzydeł, więc nie latają. Zamiast tego czekają na potencjalnego żywiciela w trawach i na liściach drzew, a kiedy potrąci on roślinę, spadają na skórę czy ubranie. A jak wygląda „latający kleszcz”? Strzyżak ma 3 pary odnóży i skrzydła. Jest wyposażony w płaski odwłok i szeroką głowę, a na ciele ofiary utrzymuje się przy pomocy ostrych pazurków. Co ciekawe, strzyżaki tracą skrzydła chwilę po ugryzieniu żywiciela. 

Najczęściej możesz spotkać latające kleszcze w lesie 

Strzyżaki jelenie powszechnie występują w klimacie umiarkowanym. Możesz je spotkać w Europie, Ameryce Północnej oraz w Chinach. Lubią ciepłą, suchą pogodę, więc zwykle najbardziej aktywne są w miesiącach letnich – od czerwca do września. W przypadku ładnej wiosny i jesieni także wtedy pojawiają się latające kleszcze w lesie. Krótkie i pozbawione mroźnych dni zimy sprzyjają rozmnażaniu strzyżaków, więc w kolejnych latach możemy spotykać ich większą liczbę. 

Strzyżaki jelenie żerują zwykle na leśnych zwierzętach – sarnach, jeleniach czy borsukach. Składają też na nich swoje larwy. Człowiek jest ich żywicielem pośrednim, co oznacza, że nie wykorzystują go do rozmnażania, a jedynie piją jego krew.

Jak groźny jest strzyżak jeleni? Ugryzienie latającego kleszcza 

Strzyżaki jelenie mają kłująco-ssący aparat gębowy, którym przysysają się do skóry żywiciela. Dzięki ostrym pazurkom mocno trzymają się zwłaszcza na owłosionej skórze – ciężko wyplątać je z włosów. Latają zwykle całymi gromadami i mogą dostawać się do wszystkich możliwych zakamarków, np. pod ubranie, do uszu czy nosa. Na dodatek mają twardy, chitynowy pancerz, który utrudnia ich zgniecenie. 

Dotychczas uważano, że ugryzienie latającego kleszcza nie jest tak niebezpiecznie, jak prawdziwego, ponieważ strzyżak jeleni nie przenosi boreliozy. Niestety w ostatnich latach wykryto u tych owadów liczne patogeny wywołujące choroby także u człowieka, w tym bakterię Borrelia burgdorferi, która odpowiada za rozwój boreliozy. Dlatego warto unikać ich tak samo, jak zwykłych kleszczy. 

Po ugryzieniu strzyżaka jeleniego na skórze pojawia się odczyn alergiczny. Początkowo objawia się tylko świądem, ale z czasem dochodzi zaczerwienienie, ból i obrzęk, a w miejscu ukąszenia rozwija się bąbel. Może on utrzymywać się nawet kilka miesięcy. Na ugryzienie strzyżaka jeleniego powinni uważać zwłaszcza alergicy, ponieważ w rzadkich przypadkach może ono wywołać silniejszą reakcję, w tym problemy z oddychaniem.

Jak odstraszyć strzyżaka jeleniego? 

Strzyżaki jelenie bytują głównie na zwierzętach o ciemnej sierści, dlatego uważa się, że jasne tkaniny mogą mniej je przyciągać. Na wycieczkę do lasu wybierz przewiewny strój ze śliskiego materiału, najlepiej taki, który zakryje całe ręce i nogi. Ponadto warto zastosować środki odstraszające owady, które działają uniwersalnie na wiele gatunków. 

Najmocniejsze preparaty zawierają DEET (N,N-dietylo-m-toluamid), który jest skuteczny przeciwko: 

• komarom,  
• meszkom,  
• kleszczom, 
• strzyżakom jelenim.  

Zaburza on zdolność owadów do wyczuwania naszego potu, przez co stajemy się dla nich niewidzialni. Substancja ta dostępna jest w różnych stężeniach. Na polskie lasy w zupełności wystarczą te niższe – wyższe są przeznaczone na wyprawy w tropiki. 

Wybierając preparat z DEET, zwróć uwagę na to, od jakiego wieku jest dopuszczony do użytku. Ponieważ to silny środek, jest przeciwwskazany dla małych dzieci i kobiet w ciąży. Zamiast niego możesz za to skorzystać z łagodniejszych preparatów na bazie olejków eterycznych, np. lawendowego czy goździkowego. 

Kontakt z owadami nie należy do najprzyjemniejszych doświadczeń, a czasem może wiązać się z dodatkowymi problemami zdrowotnymi. Na szczęście istnieją skuteczne metody ich odstraszania. Odpowiednio przygotowana możesz bez obaw cieszyć się spacerami po lesie. 

Bibliografia: 

1. Dibo N., Yang Y., Wu X., Meng, F., A brief review on deer keds of the genus Lipoptena (Diptera: Hippoboscidae), Veterinary Parasitology 2023, 313: 109850. 
2. Kelsey A., Finch J., Deer ked: a Lyme-carrying ectoparasite on the move, Cutis 2018, 102(2): 121-122. 
3. Maślanko W., Bartosik K., Raszewska-Famielec M., Szwaj E., Asman M., Exposure of humans to attacks by deer keds and consequences of their bites – A case report with environmental background, Insects 2020, 11(12): 859.