Leczenie biologiczne – gdy „zwykłe” leki nie działają. Na co pomaga? Komu przysługuje?

Leczenie biologiczne jest nowoczesną formą terapii i dużą szansą na poprawę stanu zdrowia u chorych na wiele chorób przewlekłych.

Czym jest leczenie biologiczne i kto może z niego skorzystać?

Zadaniem leków biologicznych jest naśladowanie prawidłowych białek występujących w organizmie, wpływanie na reakcje naturalnie w nim występujące. Wpływają one także na działanie receptorów, zwiększając bądź zmniejszając ich wrażliwość. Leki biologiczne mają możliwość hamowania nieprawidłowych reakcji immunologicznych, co jest niezwykle istotne w przypadku chorób autoimmunologicznych, w przebiegu których układ odpornościowy człowieka atakuje własne komórki. Leki biologiczne mogą być pochodzenia naturalnego (jak np. erytropoetyna czy czynniki wzrostu), lub syntetycznego. Leki tworzone są za pomocą metod inżynierii genetycznej.

Jakie choroby leczone są za pomocą leków biologicznych?

Leczenie biologiczne jest szansą dla pacjentów chorych na wiele chorób o podłożu autoimmunologicznym, a także chorych na choroby nowotworowe.

Leki biologicznie najszerzej stosowane są w przypadku:

• chorób reumatycznych – reumatoidalnego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa ;
• nieswoistego zapalenia jelit – choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• niektórych nowotworów – układu chłonnego, raka jelita grubego, raka piersi, raka nerki i czerniaka złośliwego;
• astmy,
• łuszczycy,
• hemofilii,
• mukowiscydozy.

Niestety, w Polsce dostępność leczenia jest bardzo ograniczona, a kryteria włączenia terapii biologicznej bardzo restrykcyjne. Z powodu bardzo wysokiej ceny preparatów biologicznych terapia w Polsce włączana jest tylko w ramach programów lekowych, do których mogą zostać zakwalifikowani pacjenci spełniający kryteria określone przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Do ogólnych kryteriów wyłączenia z programów leczenia biologicznego należą:

• aktywna choroba zakaźna o średnim lub ciężkim nasileniu,
• gruźlica,
• ciężka choroba układu sercowo-naczyniowego,
• niewydolność nerek,
• niewydolność wątroby,
• choroba nowotworowa, z wyjątkiem wskazań rejestracyjnych leku biologicznego;
• choroby neurologiczne, z wyjątkiem wskazań rejestracyjnych leku biologicznego;
• zapalenie nerwu wzrokowego.

Leki biologiczne pozwalają na złagodzenie objawów choroby, a nawet całkowite ich zniwelowanie. Przyjmuje się, że konwencjonalna terapia reumatoidalnego zapalenia stawów pozwala na osiągnięcie remisji, czyli ustąpienia objawów choroby, na okres ok. 2 lat. W przypadku leczenia biologicznego stan remisji może trwać aż 10 lat.

Skutki uboczne leczenia biologicznego

Leki biologiczne mogą wywoływać skutki uboczne. Nie można określić tych samych skutków ubocznych dla całego leczenia biologicznego, ponieważ ich rodzaj i stopień nasilenia zależą od stosowanej substancji leczniczej. Do najczęściej występujących można zaliczyć obniżenie odporności i większą podatność na infekcje, niewydolność serca, ujawnienie utajonej gruźlicy płuc, a niektóre leki mogą wywołać miejscowy odczyn w miejscu podania leku.

Jak przebiega leczenie biologiczne?

Leki biologiczne muszą być podawane w warunkach szpitalnych. Przed każdym podaniem leku pacjent jest badany przez lekarza i kwalifikowany do podania leku, jeśli jego stan zdrowia na to pozwala. Leki podawane są w formie iniekcji domięśniowych lub podskórnych albo dożylnie. Schemat leczenia uzależniony jest od podawanej substancji.

Jak otrzymać leczenie biologiczne?

Leczenie biologiczne można otrzymać spełniając kryteria NFZ do włączenia do programu lekowego.

Początkową kwalifikację przeprowadza lekarz prowadzący, który wypełnia wniosek i kieruje go do Zespołu Koordynującego złożonego z przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia, NFZ oraz lekarzy specjalistów w danej dziedzinie. Wniosek wówczas jest weryfikowany i podejmowana jest decyzja o włączeniu leczenia biologicznego. Obrady zespołu koordynującego są tajne, a prawo do odmowy ma lekarz prowadzący składający wniosek.

Bibliografia:

1. Interna Szczeklika 2019. Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski. Wyd. Medycyna Praktyczna
2. Terapia biologiczna nieswoistych zapaleń jelit u dzieci, Marek Kurnatowski Joanna Kudzin Krystyna Wąsowska-Królikowska, Pediatria Polska
3. Biopodobne leki biologiczne w reumatologii Eugeniusz Józef Kucharz, Marcin Stajszczyk, Bogdan Batko, Marek Brzosko, Sławomir Jeka, Anna Kotulska, Maria Majdan, Włodzimierz Samborski, Jerzy Świerkot, Piotr Wiland, Zbigniew Żuber, Forum Reumatologiczne