Leki przeciwlękowe, pełna lista. Jak działają poszczególne preparaty?

Szacuje się, że nawet 14% mieszkańców Europy może cierpieć na zaburzenia lękowe – to jedne z najczęściej występujących problemów zdrowia psychicznego. Ich farmakoterapia obejmuje szeroką grupę leków przeciwlękowych. Jak działają poszczególne preparaty stosowane w terapii lęku? Czy któreś z nich są dostępne bez recepty?

Lista leków przeciwlękowych obejmuje środki o różnorodnym działaniu 

Terapię zaburzeń lękowych można podzielić na: 

• stosowane doraźnie, 
• leczenie fazy ostrej – ma na celu złagodzenie objawów lękowych, zazwyczaj trwa do 12. tygodni, 
• leczenie podtrzymujące. 

Leki przeciwlękowe są więc przyjmowane w różnym celu. Niektóre z nich działają od razu, ponieważ mają za zadanie przerwać aktualnie występujący napad lęku. Inne służą do leczenia długofalowego, więc na początek ich działania trzeba trochę poczekać. 

Rodzaje leków przeciwlękowych na receptę 

Większość preparatów stosowanych w terapii zaburzeń zdrowia psychicznego dostępna jest na receptę. Leki przeciwlękowe również można dostać jedynie z przepisu lekarza. Wśród preparatów doraźnych najczęściej stosowane są: 

• benzodiazepiny, np. lorazepam, alprazolam – to szybko działające leki uspokajające i przeciwlękowe. Mogą wpływać na funkcje poznawcze, działać nasennie oraz obniżać sprawność psychomotoryczną, więc nie powinny być przyjmowane przez osoby prowadzące pojazdy. Ponadto mają silny potencjał uzależniający. Mogą być stosowane wyłącznie doraźnie, nie dłużej niż 2-4 tygodnie, 
• beta-blokery, np. propranolol – zmniejszają objawy fizjologiczne lęku, takie jak przyspieszone bicie serca, drżenie czy wzmożona potliwość, 
• hydroksyzyna – zmniejsza napięcie, lęk i niepokój. Należy do niebenzodiazepinowych leków przeciwlękowych, więc nie wywołuje uzależnienia. 

Z kolei w długofalowym leczeniu zaburzeń lękowych wykorzystuje się m.in.: 

• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), np. escitalopram, fluoksetyna, paroksetyna, sertralina – to leki przeciwlękowe pierwszego rzutu, które stosowane są w terapii m.in. fobii, lęku napadowego czy zaburzeń lękowych uogólnionych. Ich działanie polega na zwiększeniu poziomu serotoniny w neuronach, czyli tzw. hormonu szczęścia, który odpowiada za regulację nastroju, 
• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI), np. duloksetyna, wenlafaksyna – oprócz zwiększania poziomu serotoniny dodatkowo podnoszą także stężenie noradrenaliny, która również uczestniczy w regulacji nastroju i lęku. Preparaty z grup SSRI i SNRI to leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne, 
• buspiron – pobudza receptory dla serotoniny, przez co moduluje jej przekaźnictwo w mózgu. Nie wywołuje uzależnienia, a efekty widoczne są po ok. 2. tygodniach terapii, 
• pregabalinę – wykazuje właściwości uspokajające i przeciwlękowe, ponieważ zmniejsza uwalnianie niektórych neuroprzekaźników w mózgu. Często stosowana jest u pacjentów, którzy nie mogą przyjmować leków pierwszego rzutu, 
• opipramol – pobudza receptory sigma w mózgu, które wpływają na regulację emocji, stresu i lęku. Działa przeciwlękowo i uspokajająco, pomaga też na objawy fizjologiczne. 

Czy istnieją naturalne leki przeciwlękowe bez recepty? 

Leki przeciwlękowe bez recepty bazują głównie na surowcach roślinnych, które działają wyciszająco i łagodnie uspokajająco. Są dużo słabsze w porównaniu z preparatami na receptę, jednak mogą pomóc przy łagodnym nasileniu objawów. Składniki roślinne zawarte w naturalnych lekach przeciwlękowych uspokajają, zmniejszają napięcie nerwowe i ułatwiają zasypianie. Należą do nich np.: 

• kozłek lekarski, 
• melisa lekarska, 
• chmiel zwyczajny, 
• lawenda lekarska, 
• szafran uprawny, 
• witania ospała (ashwagandha). 

W krótkotrwałych sytuacjach stresowych, które mogą wywołać zaburzenia lękowe, pomocna bywa też suplementacja magnezu. Pierwiastek ten wspomaga pracę układu nerwowego, m.in. pomaga w stabilizacji neuronów oraz reguluje aktywność neuroprzekaźników, co przyczynia się do redukcji stresu i łagodzenia objawów lęku. 

Leki przeciwlękowe dla dzieci – które są bezpieczne? 

Zaburzenia lęku u dzieci wymagają szczególnej ostrożności, a ich leczenie zaczyna się zwykle od psychoterapii. Czasem jednak konieczne jest podanie leków przeciwlękowych, np. ze względu na ataki paniki czy utrudnione funkcjonowanie malucha. Najczęściej stosowane są wtedy preparaty z grupy SSRI oraz hydroksyzyna. Benzodiazepiny są dopuszczone dla dzieci, ale jedynie w wyjątkowych sytuacjach, np. przy silnym napadzie paniki i wyłącznie po uzgodnieniu z lekarzem prowadzącym. 

Skuteczność leków przeciwlękowych rośnie, jeśli są stosowane w połączeniu z psychoterapią. Czasem dopasowanie odpowiedniego schematu leczenia zajmuje trochę czasu, warto więc regularnie omawiać swoje samopoczucie z lekarzem prowadzącym terapię. 

Bibliografia: 

1. Mosiołek A., Leczenie zaburzeń lękowych – przewodnik, Psychiatria po Dyplomie 2018, 5. 
2. Święcicki Ł., Praktyczne aspekty farmakoterapii lęku – pozycja opipramolu, Psychiatria 2013, 10(2): 63-66. 
3. Tuszyński K. (Red.), Leki 2022. Praktyczny przewodnik po grupach leków dostępnych w Polsce, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2021.