Leptospiroza – objawy, diagnostyka, leczenie i powikłania

Leptospiroza to bakteryjna choroba zakaźna wywoływana przez krętki z rodzaju Leptospira. Przenoszą ją głównie szczury, świnie, psy, koty i bydło domowe, których mocz zanieczyszcza wodę, glebę i rośliny. Objawy leptospirozy są nieswoiste – w ostrej fazie pojawia się gorączka i bóle mięśniowe, w przewlekłej – uszkodzenia wielonarządowe. Szybka diagnostyka i wdrożenie leczenia może zapobiec wystąpieniu powikłań leptospirozy.

Co to jest leptospiroza?

Leptospiroza (krętkowica) to choroba odzwierzęca, której przyczyną są krętki z rodzaju Leptospira. Bakterie te żyją w środowisku wilgotnym i ciepłym, w strefie tropikalnej, subtropikalnej i umiarkowanej. Przenoszone są przez szczury, psy, koty, świnie, konie, bydło domowe i dzikie zwierzęta. Istnieje ponad 19 gatunków krętków z rodzaju Leptospira, z których u ludzi najczęściej spotyka się gatunki L.interrogans, L. kirschneri oraz L. borgpeterseni.

Pierwsza wzmianka o leptospirozie pojawiła się w roku 1886. Adolf Weil opisał typowe objawy choroby przebiegającej z żółtaczką, do których należą gorączka oraz niewydolność wielonarządowa (uszkodzenie płuc, nerek i wątroby). Ciężka postać leptospirozy do dziś nazywana jest chorobą Weila.

W Europie leptospiroza występuje stosunkowo rzadko. Zapadalność w ciągu roku szacuje się na 0,01 przypadków na sto tysięcy mieszkańców, jednakże nie wszystkie przypadki choroby są prawidłowo diagnozowane, dlatego rzeczywista częstość występowania leptospirozy może być wyższa.

Kto jest narażony na zachorowanie na leptospirozę?

Rezerwuarem bakterii z rodzaju Leptospira jest mocz zarażonych zwierząt. Zwierzęta mogą być źródłem krętków przez bardzo długi czas, a wydalone bakterie potrafią przeżyć w wilgotnym środowisku i wodzie od kilku tygodni do kilku miesięcy. Człowiek może zakazić się po kontakcie z wodą, glebą oraz roślinami zanieczyszczonymi moczem zwierząt, np. szczura lub psa. Krętki dostają się do organizmu przez uszkodzoną skórę, błony śluzowe i spojówki. Do infekcji drogą pokarmową dochodzi po spożyciu zakażonego mięsa. Zakażenie będące skutkiem pogryzienia przez zwierzę jest stosunkowo rzadkie. Gdy bakterie wnikną do organizmu, szybko rozprzestrzeniają się do wszystkich tkanek.

Zakażenie przenoszone z jednej osoby na drugą możliwe jest tylko w trzech przypadkach: po kontakcie seksualnym, drogą przezłożyskową oraz w trakcie karmienia piersią. Największe ryzyko zarażenia bakteriami Leptospira występuje u osób uprawiających sporty wodne, wędkarstwo i łowiectwo. Narażeni są także pracownicy rzeźni, rolnicy, weterynarze, hodowcy trzody chlewnej, pracownicy kanalizacji, górnicy, rybacy oraz żołnierze. Coraz częściej obserwuje się zakażenie leptospirozą u turystów wyjeżdżających do krajów stref tropikalnych.

Objawy leptospirozy

Leptospiroza psów, świń, szczurów i innych zwierząt może przebiegać bezobjawowo. Gdy zoonoza pojawi się u ludzi, w jej przebiegu obserwuje się dwie fazy choroby o odmiennych objawach. Okres wylęgania bakterii wynosi 7-13 dni, co oznacza, że od momentu zarażenia do pojawienia się pierwszych objawów może minąć 1-2 tygodni.

Faza pierwsza nazywana jest fazą ostrą lub posocznicową. Objawy choroby pojawiają się nagle i są nieswoiste. Głównym symptomem leptospirozy jest gorączka. Ponadto obserwuje się:

• ból mięśni,
• ból głowy,
• ból brzucha,
• ból gardła,
• dreszcze,
• wymioty,
• osłabienie,
• przekrwienie spojówek,
• wysypkę.

W większości przypadków leptospiroza ma łagodny przebieg, a objawy ustępują samoistnie po 5-7 dniach. Jednakże u niektórych osób choroba przechodzi w drugą fazę – tzw. fazę późną/ fazę immunologiczną, która może trwać miesiąc lub dłużej. Towarzyszy jej gorączka i bóle mięśniowe, które są łagodniejsze od tych pojawiających się w pierwszej fazie. Jeśli pojawi się żółtaczka (5-10 proc. przypadków), dochodzi do zaburzeń wieloukładowych:

• zapalenie wątroby,
• ostrej niewydolności nerek,
• krwotoków w płucach,
• zapalenia płuc,
• zapalenia mięśnia sercowego,
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenia mózgu.

Diagnostyka leptospirozy

Podstawą diagnostyki leptospirozy jest wywiad lekarski uwzględniający występujące objawy oraz ryzyko ekspozycji na bakterie. Łagodna postać krętkowicy najczęściej nie jest rozpoznawana bądź zostaje uznana za zakażenie wirusowe. Aby potwierdzić zakażenie krętkami wykonuje się posiewy z krwi i moczu oraz badania serologiczne: test aglutynacji mikroskopowej (MAT), test immunoenzymatyczny ELISA, test immunofluorescencyjny (IFA) oraz metodę PCR.

W diagnostyce różnicowej leptospirozy należy wykluczyć inne zakażenia wirusowe i bakteryjne, w tym grypę, wirusowe zapalenie wątroby oraz mononukleozę zakaźną.

Leptospiroza – leczenie

Leczenie leptospirozy polega na antybiotykoterapii. Stosuje się amoksycylinę, ampicylinę, doksycyklinę lub erytromycynę. Niestety nie istnieje szczepionka chroniąca przed zakażeniem leptospirozą.

Powikłania i profilaktyka leptospirozy

Nieleczona leptospiroza może prowadzić do uszkodzeń wielu narządów – nerek, wątroby, płuc, serca, mózgu i oczu. Szczególnie niebezpieczna jest leptospiroza u kobiet w ciąży. Ostra infekcja krętkami Leptospira może bowiem spowodować wczesny porodu lub poronienie.

Profilaktyka leptospirozy polega na przestrzeganiu higieny osobistej, szczególnie po kontakcie ze zwierzętami, stosowaniu odzieży ochronnej oraz gumowych rękawic, zminimalizowaniu ryzyka skaleczeń oraz odpowiednim odkażaniu i zabezpieczaniu ran. Ponadto należy spożywać mięso przebadane weterynaryjnie i odpowiednio przyrządzone oraz pić wodę zdatną do użytku. U osób podróżujących do obszarów wysokiego ryzyka zachorowania na leptospirozę profilaktycznie stosuje się doksycyklinę.

Bibliografia:

1. Beata Fiecek, Stanisława Tylewska-Wierzbanowska, „Krętki Leptospira SPP. – chorobotwórczość i diagnostyka zakażeń”, POST. MIKROBIOL., 2014, 53, 2, 113–122.
2. Zdzisław Gliński, Krzysztof Kostro, „Leptospiroza – groźna choroba zwierząt i zoonoza”, Życie Weterynaryjne, 2013, 88(10).
3. Bernard Wasiński, „Leptospiroza – aktualne problemy”, PRZEGL EPIDEMIOL 2011; 65: 471 – 476.