Liszaj twardzinowy sromu to choroba o nieznanym podłożu 

Najtrudniejsze w leczeniu choroby skóry i błon śluzowych to te, które mają niejasne podłoże. Należy do nich liszaj twardzinowy sromu. Schorzenie dotyka przede wszystkim dziewczęta w okresie dojrzewania oraz kobiety po menopauzie. Jakie objawy mu towarzyszą? Na czym polega leczenie? 

Czym jest liszaj twardzinowy sromu? Jak wygląda? 

Liszaj twardzinowy (łac. lichen sclerosus) jest chorobą skóry i błon śluzowych. Choć nie ma złośliwego charakteru, to może przemienić się w nowotworową postać – raka kolczystokomórkowego (ang. squamous cell carcinoma). Przewlekłe stany zapalne naskórka i skóry właściwej, które towarzyszą liszajowi twardzinowemu sromu, poważnie zaburzają codzienne funkcjonowanie.  

Jeśli spojrzysz na zdjęcia liszaja twardzinowego sromu, zauważysz hipopigmentacyjne (odbarwione lub wręcz białe) grudki na tle niezbyt mocno zaczerwienionej, objętej stanem zapalnym tkanki. W przypadku starszych kobiet grudki mogą przybierać niebiesko-białe odcienie. Zwykle zmiany pojawiają się najpierw na sromie, a z czasem przechodzą na odbyt. Tam ogniska zapalne przybierają zwykle kształt ósemki. Towarzyszą im nadżerki, blizny i szczeliny odbytu. 

Zmiany rozrastają się, a powierzchnia skóry zaczyna przypominać pergamin. Zanikają na niej wówczas włosy, co sprzyja powstawaniu defektów pęcherzowych i krwotocznych. Przeważnie obejmują wargi sromowe wewnętrzne i zewnętrzne, a niekiedy także łechtaczkę. Wraz z czasem, bez wdrożonego leczenia, zmianom zaczynają towarzyszyć teleangiektazje, czyli rozszerzone, drobne naczynia krwionośne (tzw. pajączki) oraz czopy keratynowe, które zatykają ujścia mieszków włosowych. 

Liszaj twardzinowy okolic intymnych jest najczęściej spotykanym przejawem tej dermatozy. Przypadki, gdy dodatkowo zajmuje on inne partie ciała, obejmują grupę 15-20 proc. pacjentów. A sytuacje, kiedy diagnozuje się wyłącznie pozagenitalne zmiany, obejmują grupę zaledwie 2,5-6 proc. Innymi słowy, jeśli wystąpi u ciebie liszaj twardzinowy sromu, mogą pojawić się też zmiany na innych partiach ciała. Pojawienie się ich tylko na skórze rąk czy nóg to rzadkość. 

Czym jest spowodowany liszaj twardzinowy sromu? 

Przyczyny liszaja twardzinowego sromu wciąż nie są do końca poznane. Pod uwagę brane są: 

• choroby autoimmunologiczne, np. zapalenie tarczycy, bielactwo nabyte (liszaj współwystępuje z zaburzeniami z autoagresji u jednej na pięć kobiet), 
• uwarunkowania genetyczne (dotyczy ok. 12 proc. pacjentów), 
• infekcje (np. zakażenie krętkami Borrelia burgdorferi), 
• zaburzenia hormonalne, 
• wpływ czynników zewnętrznych (np. tarcie, uraz). 

Kto jest szczególnie narażony na liszaj twardzinowy sromu? 

Liszaj twardzinowy okolic genitalnych występuje zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Jednak to właśnie kobiety stanowią 85 proc. pacjentów zgłaszających ten problem. Co ciekawe, z niewiadomych przyczyn zmiany występują głównie u dziewcząt w wieku między 8-13 lat oraz u kobiet między 50. a 60. rokiem życia, po menopauzie. 

Jaka jest różnica między liszajcem, liszajem twardzinowym i liszajem zanikowym sromu? 

Liszaj zanikowy to dawniej stosowana nazwa liszaja twardzinowego. Mowa jest więc o tej samej jednostce chorobowej. Nie należy jednak tego zaburzenia utożsamiać z liszajcem. Ostatnia z wymienionych patologii, to bakteryjne zakażenie naskórka, które diagnozowane jest przede wszystkim u małych dzieci. Pojawiają się wówczas nadżerki i owrzodzenia. W większości przypadków za zakażenia odpowiada gronkowiec złocisty (łac. Staphylococcus aureus), który naturalnie zasiedla ludzką skórę. 

Jakie są objawy liszaja twardzinowego sromu? 

O ile liszaj twardzinowy pozagenitalny może nie wywoływać żadnych przykrych symptomów poza widocznymi zmianami dermatologicznymi, o tyle ten w okolicy sromu potrafi poważnie wpłynąć na codzienne funkcjonowanie. To dlatego, że towarzyszy mu silny świąd i pieczenie.  

Objawy są tak nasilone, że uniemożliwiają spokojny sen. Kobiety opisują to, co czują, jako niemożliwe do opanowania swędzenie, które doprowadza do rozdrapywania tkanki. W przypadku skierowania strumienia ciepłej wody na chorą skórę, przykre uczucie jeszcze bardziej się nasila.  

Na czym polega leczenie liszaja twardzinowego sromu? 

Leczenie liszaja twardzinowego sromu jest skomplikowane, a stosowane leki zwykle nie przynoszą natychmiastowej ulgi – na efekty trzeba poczekać. Do tego choroba ma tendencję nawrotową. Nierzadko więc po wykurowaniu zmienionej tkanki, nowe defekty (a z nimi przykre objawy) pojawiają się czasami już po kilku tygodniach, choć mogą nawrócić dopiero po roku czy nawet kilku latach. Nie ma tu reguły. 

W leczeniu zwykle wykorzystuje się glikokortykosteroidy do miejscowego stosowania (np. klobetazol) w postaci maści lub kremu. Są to silne preparaty. Nie należy ich nadużywać, ponieważ skutkiem ubocznym jest ścieczenie skóry. W żadnym wypadku nie należy rezygnować z leczenia, nawet mając świadomość, że dolegliwości mogą nawracać.  

Dzięki dopasowanej terapii można zapobiec powstawaniu blizn, które niekiedy zaburzają funkcje narządów płciowych, np. przez zwężenie wejścia do pochwy. Natomiast blizny w okolicy odbytu mogą utrudniać wypróżnianie – czynią je bolesnym i doprowadzają do nawykowych zaparć. 

Bibliografia: 

1. Bencal-Kusińska M., Mędrek K., Reich A., Liszaj twardzinowy – postać hiperkeratotyczna, Forum Dermatologiczne 2015, t. 1, nr 1, s. 28-31. 
2. Geria A. N., Schwartz R. A., Aktualne informacje dotyczące liszajca: nowe wyzwanie w erze metycylinooporności, Dermatologia po Dyplomie 2010, t. 1, nr 6, s. 42-49. 
3. Pniewski T., Smolarczyk K., Sałkowska-Wanat J. M., Majewski S., Przegląd Dermatologiczny 2016, nr 103, s. 491-497.