Na czym polega łokieć tenisisty? Kto jest na niego narażony? 

Jeśli nie ulegniesz wypadkowi, nie uderzysz się rękę ani nie dźwigasz ciężarów, z pewnością ciężko ci zrozumieć, skąd bierze się dokuczliwy ból łokcia. Jeśli jednak wykonujesz pracę biurową albo grasz na pianinie – może być to łokieć tenisisty. Z chorobą tą zmaga się 1-3 proc. populacji. Na szczęście można skutecznie walczyć z objawami i leczyć schorzenie. Jak rozpoznać łokieć tenisisty? Jak uśmierzyć ból domowymi sposobami? Czy fizjoterapia jest konieczna?

Co to jest łokieć tenisisty? 

Łokieć tenisisty jest schorzeniem, które rozwija się w obrębie ścięgien przyczepiających do kości mięśnie prostowników nadgarstka, a więc: 

• prostownik promieniowy krótki nadgarstka – jego głównym zadaniem jest prostowanie ręki, 
• prostownik promieniowy długi nadgarstka – jego głównym zadaniem jest zginanie ręki w łokciu, 
• prostownik łokciowy nadgarstka – jego głównym zadaniem jest odwodzenie ręki w stronę łokciową, a jego ruchy współpracują z mięśniami odwodzącymi kciuk (połóż rękę na przedramieniu i poruszaj kciukiem, a z pewnością to poczujesz), 
• prostownik wspólny palców – jego głównym zadaniem jest prostowanie palców. 

Schorzenie wiąże się z bólem przy nadłykciu bocznym kości ramiennej – miejsce to znajduje się mniej więcej na szerokości dwóch palców w dół od łokcia (patrząc od zewnętrznej strony ręki). Choć sam stan zapalny nie jest zwykle bardzo duży, to ból jest intensywny. Towarzyszy mu spadek siły i ograniczenie ruchomości ręki – nie można swobodnie nią operować bez odczuwanego dyskomfortu. 

Co jest przyczyną łokcia tenisisty? 

Łokieć tenisisty jest diagnozowany przede wszystkim w grupie osób między 35. a 55. rokiem życia. Znamienita większość z nich (bo aż 95 proc.) to ludzie, których praca wymaga stałego obciążania stawu nadgarstkowo-promieniowego. Nie są to bynajmniej wyłącznie pracownicy fizyczni. Najczęściej z problemem zgłaszają się do fizjoterapeutów i ortopedów: 

• muzycy (pianiści, perkusiści), 
• stomatolodzy, 
• informatycy, 
• krawcowe, 
• pracownicy biurowi, 
• hydraulicy i elektrycy, 
• malarze i murarze, 
• ogrodnicy, 
• sportowcy (tenisiści oraz amatorzy squasha i badmintona). 

Łokieć tenisisty nie jest więc konsekwencją podnoszenia ciężarów. Wynika ze zmian zwyrodnieniowych, które mogą być następstwem: 

• drobnych, lecz częstych i licznych urazów (niestety połączenie prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka ze stawem jest bardzo delikatne, a przez to podatne na uszkodzenia), 
• niedokrwienie ścięgna prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka, 
• uszkodzenia mechaniczne przez długotrwałą pracę statyczną i dynamiczną przy nieznacznym obciążeniu. 

Jeszcze do niedawna sądzono, że łokieć tenisisty to choroba zapalna. Jak jednak wykazały badania histopatologiczne, w tkance objętej patologią nie występuje stan zapalny lub jest na tyle niewielki, że nie można uznać go za przyczynę silnego bólu.

Jakie są objawy łokcia tenisisty? 

Najbardziej charakterystycznym objawem łokcia tenisisty jest silny ból. Pojawia się zwłaszcza podczas zaciskania pięści oraz przy przeproście nadgarstka, czyli jego wygięciu do pozycji jak przy wykonywaniu pompek. Jeśli odczuwasz silny dyskomfort na wysokości dwóch palców poniżej łokcia – prawdopodobnie zmagasz się z tym schorzeniem. 

Do tego siła w ręce, w której występuje zmiana patologiczna, ulega wyraźnemu osłabieniu. Trudnością może okazać się nawet przeniesienie krzesła. Mało tego, czynności tak mało wymagające, jak przyjacielski uścisk dłoni czy pisanie na klawiaturze, zaczną wywoływać grymas bólu. 

Ponieważ łokieć tenisisty rozwija się w okolicy przyczepu kilku mięśni prostowników nadgarstka, w tym także prostownika wspólnego palców, przez to możesz odczuwać ból przy silnym wyprostowaniu wszystkich palców. Przybijanie piątki będzie przez to mocno utrudnione.

Jak diagnozowany jest łokieć tenisisty? 

Łokieć tenisisty to schorzenie zwyrodnieniowe. To znaczy, że zaniechanie terapii skutkuje postępami choroby. Innymi słowy – samo nie przejdzie. Faza ostra nie będzie co prawda trwać bardzo długo i ból nieco ustąpi, wówczas jednak schorzenie przechodzi w postać przewlekłą, kiedy terapia jest bardziej skomplikowana i czasochłonna (a przez to i kosztowna).  

W związku z tym, gdy tylko zaczniesz odczuwać ból – skonsultuj się z ortopedą lub fizjoterapeutą. W celu zdiagnozowania, czy dolegliwości są faktycznie związane z łokciem tenisisty, a nie innym schorzeniem, poza zebraniem wywiadu, oględzinami ręki i jej palpacyjnym badaniem (dłońmi lekarza), konieczne może się okazać wykonanie: 

• RTG, 
• rezonansu magnetycznego, 
• USG, 
• badania histopatologicznego pobranego wycinka ścięgna.

Jak leczyć łokieć tenisisty? 

Podstawą leczenia łokcia tenisisty jest… odpoczynek. Tylko w ten sposób uszkodzone tkanki zyskają czas na regenerację. O ile raczej nie zrezygnujesz z dnia na dzień z pracy biurowej, to możesz zmienić nawyki podczas jej wykonywania. Szczególnie destruktywne dla łokci jest pisanie na klawiaturze w pozycji, gdy nadgarstek oprzesz na stole lub laptopie, a palce wciąż będziesz unosić. 

Jeśli uprawiasz łucznictwo, tenis czy squash – przerwij treningi na kilka tygodni (albo i dłużej, jeśli tak zaleci ortopeda lub fizjoterapeuta). W ostrej fazie choroby specjalista może zaproponować ci noszenie ortezy lub stabilizatora, które pozwolą utrzymać łokieć w stabilnym zgięciu pod kątem prostym. To zapobiega powstawaniu dalszych uszkodzeń i tym samym pogłębianiu się zmian zwyrodnieniowych. 

Jeśli ból jest bardzo silny, możesz sięgnąć po niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen), które wydawane są bez recepty. Skonsultuj jednak ze specjalistą odpowiednią w twoim przypadku dawkę. Możesz też stosować maść na łokieć tenisisty. Działa miejscowo znieczulająco, co pozwoli ci na normalne funkcjonowanie, jeśli ból jest bardzo intensywny. 

Szybkiemu złagodzeniu objawów sprzyja też wykonanie zastrzyku z czynnikami wzrostu w miejsce przyczepu mięśni. Taki zabieg pobudza również procesy regeneracyjne, a co za tym idzie, skraca czas ostrej fazy schorzenia. To ważne, ponieważ dopiero gdy ten etap ustąpi, możesz rozpocząć fizjoterapię. Korzystne działanie terapeutyczne mają: 

• zabiegi fizykalne (np. masaż), 
• ćwiczenia na łokieć tenisisty (np. z taśmą oporową), 
• jonoforeza, 
• zastosowanie impulsywnego pola magnetycznego, 
• ultradźwięki, 
• laseroterapia, 
• akupunktura. 

Połączenie w terapii kilku elementów rehabilitacyjnych redukuje ból, usprawnia krążenie krwi w tkankach, obniża wzmożone napięcie mięśniowe, a także poprawia ruchomość ręki w stawie. Ultradźwięki dodatkowo uelastyczniają włókna kolagenowe. Po zakończeniu rehabilitacji nie wracaj natychmiast do dotychczasowej aktywności.  

Może to spowodować natychmiastowy nawrót dolegliwości. Zamiast tego zadbaj o częste przerwy w pracy, a przy uprawianiu sportu – zwiększaj wysiłek i obciążenie stopniowo. W przypadku, gdy ból nie ustąpi pomimo rehabilitacji ani nawet nie zmniejszy się w ciągu trzech miesięcy, konieczna może okazać się operacja. 

Bibliografia: 

1. https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/14508/Mobilizacje%20tkanek%20mi%C4%99kkich%20w%20leczeniu%20%C5%82okcia%20teninisty.pdf?sequence=1 [dostęp 20.09.2023]. 
2. Kuncewicz E., Samborski W., Aktualny stan wiedzy na temat patomechanizmu tzw. łokcia tenisisty, Annales Academiae Medicae Stetinensis 2008, t. 54, nr 3, s. 48-53. 
3. Wójcik G., Stawińska T., Szulc A., Sokołowska B., Diagnostyka i leczenie zachowawcze łokcia tenisisty, Journal of Education, Health and Sport 2016, nr 6(11), s. 98-107.