Małopłytkowość – jakie są przyczyny małopłytkowości i skuteczne sposoby leczenia?

Małopłytkowość należy do poważnych zaburzeń składu krwi. Niska ilość płytek krwi może wynikać z kilku chorób, zarówno wrodzonych, jak i nabytych. Małopłytkowość krwi może mieć związek również z zaburzeniami immunologicznymi.

Małopłytkowość to zaburzenie homeostazy fizjologicznych procesów krwiotwórczych. Jeśli wszystko przebiega prawidłowo (bez względu na czynniki zewnętrzne), dzięki obecności płytek krwi krew potrafi zachować odpowiednią gęstość. Małopłytkowość krwi to sytuacja, kiedy ta homeostaza jest zachwiana.

Przyczyny małopłytkowości

Przyczyn rozwoju małopłytkowości może być wiele. Małopłytkowość samoistna, inaczej immunologiczna, należy do chorób autoimmunologicznych. Na skutek działania przeciwciał usuwane są bardzo duże ilości płytek krwi. Ma to miejsce wówczas, gdy organizm rozpoznaje płytki krwi jako obce, a nie jako element własnego krwiobiegu i zwyczajnie je niszczy. Małopłytkowość może być również konsekwencją przetoczenia krwi lub innych produktów krwiopochodnych. Wiąże się również z długotrwałym przyjmowaniem niektórych leków, głównie antybiotyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz soli złota. Dość powszechna jest małopłytkowość w ciąży. Ma to związek z krótszym czasem przeżycia płytek krwi oraz ich aktywacją w krwi łożyskowej. Małopłytkowość u dzieci natomiast to najczęściej występująca skaza krwotoczna.

Innymi możliwymi przyczynami małopłytkowości są: zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS), zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC) czy hipersplenizm (upośledzenie śledziony). Istnieje też małopłytkowość rzekoma. Powstaje ona w wyniku nieprawidłowego zlepiania się płytek krwi w próbce laboratoryjnej, do której uprzednio pobrano krew.

Objawy małopłytkowości

Objawy skazy krwotocznej widoczne są w momencie, gdy liczba płytek jest mniejsza niż 30000/µl. Symptomy małopłytkowości zazwyczaj nie nasilają się wraz ze zmniejszeniem liczby płytek. Typowymi objawami są krwawienia z błon śluzowych lub skóry. Często chorym towarzyszy również silne krwawienie z dziąseł (czasem tuż po ekstrakcji zęba). U kobiet pojawiają się obfite miesiączki, krwawienia z dróg rodnych i moczowych. Cierpiący na małopłytkowość mają zwiększoną skłonność do powstawania siniaków i wybroczyn. Do rzadszych objawów zalicza się również wymioty o ciemnym zabarwieniu lub krwawienia z przewodu pokarmowego.

Leczenie małopłytkowości

Kiedy objawy wskazujące na małopłytkowość nie ustępują, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego na konsultację. Na podstawie wywiadu lekarz zaplanuje dokładne badania krwi i wypisze na nie skierowanie. Jeśli wyniki badań morfologii wskażą na niepokojąco niski poziom płytek krwi, konieczna będzie wizyta u hematologa.

Dalsza diagnostyka powinna opierać się na wykryciu przyczyn małopłytkowości oraz zapobieganiu ewentualnym powikłaniom. Czasami koniecznością jest wykonanie badania szpiku kostnego lub jego trepanobiopsji. Kluczowe są również szczegółowe badania oceniające wygląd megakariocytów. Celem leczenia małopłytkowości nie jest przywrócenie prawidłowej liczby płytek krwi, tylko ochrona przed groźnymi konsekwencjami choroby np. zapobieganie krwawieniom. Optymalny poziom płytek pozwalający na prawidłowe działanie układu krzepnięcia zawiera się w zakresie 30000–50000/µl. Obecnie leczenie małopłytkowości opiera się na jednym lub kilku z poniższych rozwiązań:

• eliminacja leków, które mogłoby wpłynąć na proces krzepnięcia u pacjenta;
• podawanie leków z grupy glikokortykosteroidów, co może wpływać na systematyczny wzrost liczby płytek krwi;
• przetoczenie koncentratu krwinek płytkowych;
• w niektórych przypadkach koniecznie jest usunięcie śledziony – splenektomia;
• dożylne podanie immunoglobulin;
• stosowanie antybiotykoterapii w przypadku chorób mogących skutkować małopłytkowością (np. przy zakażeniu Helicobacter pylori);
• przeszczep szpiku kostnego.

Niestety małopłytkowość zaliczana jest do chorób przewlekłych – jej całkowite wyleczenie nie jest możliwe. Leczenie i zapobieganie związane jest wyłącznie z ograniczeniem objawów lub ich złagodzeniem. Ciężkie przypadki choroby na ogół związane są z dziedziczeniem genetycznym i wymagają przeszczepu szpiku kostnego. Jeśli małopłytkowość związana jest ze skutkiem ubocznym działania leków, zaleca się odrzucenie leków lub podjęcie leczenia alternatywnego. Po zakończeniu leczenia chory powinien przynajmniej raz na pół roku odwiedzać lekarza i wykonywać morfologię w celu oceny poziomu płytek krwi. Nie ma skutecznej diety, która pozwoliłaby na znaczną poprawę liczby megakariocytów. Wiadomo natomiast, że należy unikać spożywania dużych ilości alkoholu, negatywnie wpływa to bowiem na gęstość krwi i procesy krzepnięcia.