Męski układ rozrodczy – budowa oraz najważniejsze funkcje

Męski układ rozrodczy (in. męski układ płciowy) odpowiada głównie za rozród, a także produkcję typowo męskich hormonów. Czasami opisuje się go jako układ płciowo-moczowy ze względu na liczne zależności pomiędzy dwoma układami. Poznaj budowę wewnętrznego i zewnętrznego układu płciowego u mężczyzn i dowiedz się, jak działa oraz jakie są jego najczęściej występujące schorzenia. 

Budowa męskiego układu rozrodczego 

Męski układ rozrodczy składa się z części wewnętrznej oraz zewnętrznej. Zewnętrzną część układu płciowego tworzy prącie (łac. penis) oraz moszna (łac. scrotum). Do części wewnętrznej należą: 

• jądra (łac. testis); 
• najądrza (łac. epididymis); 
• nasieniowody (łac. ductus deferens); 
• pęcherzyki nasienne (łac. besicula seminalis); 
• przewód wytryskowy (łac. ductus ejaculatorius); 
• cewka moczowa (łac. urethra); 
• gruczoły męskiego układu płciowego – gruczoł krokowy (łac. prostata), gruczoły opuszkowo-cewkowe (łac. glandula bulbourethralis). 

Jądra i najądrza – jakie funkcje pełnią? 

W jądrach produkowane są plemniki, czyli męskie komórki rozrodcze. Gonady wytwarzają też męskie hormony płciowe, w tym testosteron. Miąższ jądra zamknięty jest w błonie wytworzonej z tkanki łącznej zbitej. Masa pojedynczego jądra u człowieka waha się między 20-30 g, przy czym jedno z reguły jest umieszczone nieco niżej niż drugie, co ma związek z różnicami w budowie układu naczyniowego.  

Wraz z najądrzami, jądra znajdują się w worku mosznowym. Najądrza ściśle przylegają do jąder i za pomocą sieci kanalików odprowadzają oraz gromadzą wyprodukowane w nich nasienie. Jedną z najczęstszych wad rozwoju jąder jest tzw. wnętrostwo, polegające na niezstąpieniu jednego lub obu gonad do moszny. 

Do czego służą nasieniowody? 

Nasieniowód wychodzi z najądrza i odpowiada za transport plemników w kierunku przewodu wytryskowego. 

Pęcherzyki nasienne – co to takiego? 

Pęcherzyki nasienne to gruczoły znajdujące się po bokach nasieniowodów. Ich zadaniem jest produkcja enzymów rozcieńczających i wzbogacających ejakulat. Szacuje się, że związki wydzielane przez pęcherzyki stanowią około 70% składu całego nasienia. Usunięcie pęcherzyków najczęściej pociąga za sobą bezpłodność. 

Cewka moczowa jako element układu moczowo-płciowego 

Męska cewka moczowa mierzy od 15 do 20 centymetrów. Jej zadaniem jest wyprowadzanie moczu i nasienia na zewnątrz organizmu, za pośrednictwem przewodu wytryskowego. Ujście cewki moczowej znajduje się na końcu żołędzia prącia, od jego spodniej strony. 

Prącie to męski narząd kopulacyjny 

Prącie umożliwia odbycie stosunku seksualnego i wprowadzenie nasienia do organizmu kobiety. Odpowiada także za wydalanie moczu. Znajduje się w nim specyficzny rodzaj komórek określanych jako ciała jamiste, do których może napływać krew tętnicza, co umożliwia wzwód. Prącie zakończone jest żołędzią, silnie unerwioną strukturą podatną na stymulację.  

Moszna to ochrona dla jąder 

Moszna to skórno-mięśniowy worek ulokowany między prąciem a odbytem, w którym znajdują się jądra. Znajdująca się w niej błona kurczliwa pozwala na kurczenie się i rozkurczanie. Dzięki temu jądra stale pozostają w temperaturze niższej o ok. 3-4 stopnie Celsjusza niż ta, która panuje w jamie brzusznej. Zmiany w mosznie zachodzą pod wpływem temperatury otoczenia. 

Funkcje męskiego układu rozrodczego 

Podstawową funkcją męskiego układu rozrodczego jest produkcja plemników oraz ich przechowywanie. Należy też do nich zaliczyć wyprowadzenie komórek rozrodczych na zewnątrz organizmu, tak aby umożliwić spłodzenie potomstwa. Męski układ rozrodczy odpowiada również za produkcję hormonów – testosteronu oraz w mniejszym stopniu estrogenów. 

Najczęstsze choroby męskiego układu płciowego 

Do przykładowych chorób męskiego układu płciowego należą: 

• grzybica narządów płciowych – odczuwalna jako świąd i pieczenie, czemu towarzyszy zaczerwienienie i obecność białego nalotu. Dolegliwości mogą nasilać się podczas oddawania moczu oraz w trakcie stosunku; 
• zakażenie bakterią Chlamydia trachomatis – objawia się ropną wydzieliną z cewki moczowej, a także stanami zapalnymi jąder i moszny; 
• zapalenie jąder – może być spowodowane infekcją bakteryjną lub wirusową. Objawia się bólem i obrzękiem jąder, a także ogólnym osłabieniem oraz wzrostem temperatury ciała; 
• stulejka – wrodzona lub nabyta wada napletka polegająca na jego zwężeniu, przez co nie jest możliwe pełne odsłonięcie żołędzia penisa. 

Aby męski układ rozrodczy mógł odgrywać swoją rolę, wszystkie jego elementy muszą działać w sposób prawidłowy. Leczeniem chorób w tym zakresie zajmuje się przede wszystkim urolog, endokrynolog albo androlog, w zależności od bezpośredniej przyczyny dolegliwości. 

Bibliografia: 

1. Bochenek A. i in., Anatomia człowieka, PZWL Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2022. 
2. Brzozowski T. (red.); Fizjologia człowieka. Konturek, edra Urban&Partner 2019. 
3. Cooke P. S., Nanjappa M. K., Ko C., Prins G. S., Hess R. A., Estrogens in Male Physiology, Physiology Review 2017, 97(3):995-1043.