Metaplazja – na czym polega i czym różni się od dysplazji?

Metaplazja to termin określający zmiany w tkankach nabłonkowych bądź łącznych. Odnosi się do procesu powstawania komórek, które – w stosunku do swojej macierzy – są zmienione pod względem czynnościowym i morfologicznym. Na przykład metaplazja jelitowa oznacza zmianę błony śluzowej żołądka w błonę śluzową jelita.

Metaplazja, w przeciwieństwie do dysplazji, nie ma uwarunkowań genetycznych. Do zmian pierwotnego typu zróżnicowania dochodzi w wyniku chronicznego podrażnienia, obecności patogenu lub karcynogenów.

Na czym polega metaplazja?

Metaplazja to określenie obejmujące zmiany w tkance łącznej lub nabłonkowej. Termin ten opisuje sytuację, w której komórki zmieniają swój dojrzały typ zróżnicowania na inny typ (również zróżnicowanych) komórek. Do zjawiska metaplazji dochodzi na przykład, gdy komórki charakterystyczne dla błony śluzowej żołądka zmieniają się w te budujące błonę śluzową jelita. Metaplazja nie ma podłoża genetycznego (w przeciwieństwie do dysplazji), natomiast rozwija się jako odpowiedź adaptacyjna na patogen, karcynogen lub chroniczne podrażnienie. W efekcie, na powstałych w wyniku metaplazji zmianach, rozwijać się mogą zmiany nowotworowe.

Rodzaje metaplazji

Metaplazja jelitowa jest jednym z najbardziej znanych typów metaplazji, ponieważ zmiana błony śluzowej żołądka w błonę śluzową jelit bardzo często staje się przyczyną nowotworów przewodu pokarmowego. To jednak niejedyny typ metaplazji, do jakiego może dojść w ludzkim organizmie.

Uwagę zwraca m.in.:

• metaplazja płaskonabłonkowa błony śluzowej dróg oddechowych – w jej wyniku nabłonek wielorzędowy migawkowy zostaje zastąpiony nabłonkiem płaskim,
• metaplazja Barretta, czyli metaplazja nabłonka wielowarstwowego płaskiego przełyku, który zastąpiony zostaje nabłonkiem walcowatym,
• metaplazja apokrynowa, czyli przemiana komórek prawidłowego nabłonka gruczołu piersiowego w duże komórki przypominające budujące apokrynowe gruczoły potowe,
• metaplazja oksyfilna dotycząca zmian komórek tarczycy,
• metaplazja tkanki łącznej o charakterze kostnienia (blizny, migdałki podniebienne),
• metaplastyczne kostnienie chrząstek krtani, tchawicy i oskrzeli w wieku starczym.

Nazwy typów metaplazji opisują sposób przejścia między jednym a drugim typem komórki. Dookreślenie (oksyfilna, apokrynowa, jelitowa) wskazuje na typ tkanki, jaki ostatecznie uzyskuje zmieniona komórka. W tym kontekście metaplazja żołądka jest niepełnym i nie do końca prawidłowym określeniem. Na skutek przewlekłego zapalenia żołądka dochodzi bowiem do metaplazji jelitowej, a więc zmiany błony śluzowej żołądka w tę charakterystyczną dla jelit.

Metaplazja a nowotwory

Metaplazja jelitowa uznawana jest za schorzenie bardzo niebezpieczne, które może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Rak przy metaplazji jelitowej jest bardziej prawdopodobny. Przewlekły stan zapalny żołądka uszkadza bowiem zdolność do przeprowadzenia procesu regeneracji organu i tworzenia nowych komórek nabłonka wypełniających ubytki. Upośledzenie to prowadzi do zwiększenia ryzyka nowotworu.

Metaplazja nie jest jednak równoznaczna z podejrzeniem złośliwej zmiany nowotworowej. W przypadku tarczycy metaplazja oksyfilna może, ale wcale nie musi, oznaczać rozwijający się nowotwór. W przypadku piersi metaplazja apokrynowa jest uznawana za rodzaj łagodnej zmiany, która w większości przypadków nie wiąże się z chorobą nowotworową. Nie zmienia to jednak faktu, że tak metaplazja płaskonabłonkowa szyjki macicy, jak i metaplazja jelitowa czy oksyfilna, powinny skłonić do wizyty u specjalisty i szerokiej diagnostyki.

Metaplazja jelitowa żołądka

Metaplazja jelitowa jest jedną z częściej występujących, a przy tym bardzo niebezpiecznych zmian. Pojawia się przede wszystkim u ludzi starszych. W 80% za jej pojawienie się odpowiadają przewlekła infekcja błony śluzowej żołądka oraz choroba wrzodowa dwunastnicy.

Metaplazja jelitowa w żołądku może się pojawiać również w efekcie zakażenia Helicobacter pylori, długotrwałego przyjmowania leków podrażniających błonę śluzową żołądka. Dieta przy metaplazji jelitowej również ma ogromne znaczenie. Jeśli jest bogata w pokarmy ciężkostrawne, jedzenie odbywa się nieregularnie, a dodatkowo pacjent pali papierosy lub nadużywa alkoholu, to ryzyko wystąpienia metaplazji rośnie.

Objawy metaplazji jelitowej wiążą się przede wszystkim z rozwijającym się stanem zapalnym w żołądku, któremu mogą towarzyszyć:

• uczucie pełności w nadbrzuszu,
• nudności i wymioty,
• nieprzyjemne odbijanie się,
• uczucie zbyt wczesnej sytości,
• brak łaknienia,
• zgaga,
• w niektórych przypadkach może dojść do krwawienia z żołądka.

Metaplazja jest poważną dolegliwością, która przez wielu uważana jest za zmianę przednowotworową, dlatego tak ważne jest jak najszybsze jej wykrycie. Leczenie metaplazji obejmuje farmakologię i restrykcyjną (lekkostrawną, pozbawioną używek) dietę.