Metoda Bobath – rehabilitacja, ćwiczenia, poradnik

Metoda Bobath to metoda rehabilitacyjna, która stosowana jest na całym świecie – zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Została opracowana przez dwóch czeskich naukowców – Karela i Bertę Bobath. Na czym polega rehabilitacja metodą Bobath? Odpowiedź znajdziesz poniżej.

Czym jest metoda Bobath?

Co to jest metoda NDT-Bobath?  To metoda terapeutyczna, której celem jest usprawnienie ruchowe pacjenta poprzez eliminowanie nieprawidłowych odruchów oraz odpowiedni wpływ na jego napięcie mięśniowe. Stosuje się ją u pacjentów z różnego rodzaju deficytami neurologicznymi, a więc np. z mózgowym porażeniem dziecięcym czy też schorzeniami nerwowo-mięśniowymi. Doskonale sprawdza się również w korygowaniu nieprawidłowości ortopedycznych oraz ogólnorozwojowych. Wykorzystywana jest także u osób z niewłaściwym napięciem mięśniowym oraz asymetrycznym ułożeniem ciała.

Metoda Bobath została opracowana z myślą o dzieciach, jednak doskonale sprawdza się również u osób dorosłych. Opiera się ona na założeniu, że deficyt ruchowy spowodowany jest zaburzeniami odruchów postawy i że aby uzyskać właściwe efekty, należy zaangażować całe ciało pacjenta. Ponieważ pacjenci z dysfunkcjami ruchowymi lub zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym inaczej odbierają wrażenia czuciowe niż osoby zdrowe, ich odruchy fizjologiczne są nieprawidłowe. Sposób ich poruszania się oddziałuje natomiast na ich dalszy rozwój. Zadaniem terapii jest więc pozbywanie się nieodpowiednich wzorców ruchowych oraz utrwalanie tych właściwych. Cały ten proces opiera się z kolei na wykorzystywaniu plastyczności mózgu – w praktyce oznacza to jego zdolność uczenia się na bazie docierających z zewnątrz informacji.

Na czym polega rehabilitacja metodą Bobath? Oto jej główne założenia:

• stosowanie technik, które zmniejszają zbyt duże napięcie mięśniowe lub zwiększają zbyt niskie napięcie mięśniowe,
• eliminowanie odruchów patologicznych,
• wyzwalanie ruchów, które są możliwie jak najbardziej zbliżone do ruchów fizjologicznych – można tego dokonać poprzez poprowadzenie i stymulację tych ruchów z punktów kontroli, a więc m.in. z głowy i obręczy barkowej,
• przenoszenie nabytych umiejętności na aktywności życia codziennego.

Metoda Bobath dla dzieci

Dużym atutem metody Bobath jest to, że wiele ćwiczeń może stanowić element codziennej aktywności. Przykładowo, w przypadku niemowląt, rodzice mogą pomóc je wykonywać maluszkom nawet podczas zwykłej czynności rozbierania. Praca z tą metodą nie kończy się zatem po wyjściu z gabinetu rehabilitacyjnego, a tak naprawdę – dopiero się tam zaczyna.

W rehabilitacji niemowląt metodą Bobath ważne jest to, aby rodzice wiedzieli, jak pielęgnować dziecko od urodzenia. Istotny jest nawet sposób, w jaki podnoszą i noszą dzieci, ponieważ wpływa to na ich układ napięć, właściwy rozwój, jak również związane z nim komplikacje. Warto zwrócić uwagę również na to, jak dzieci na co dzień leżą.

Metoda NDT Bobath – przykłady ćwiczeń dla dzieci

U dzieci bardzo istotna jest umiejętność rotacji, którą ćwiczy się m.in. podczas obrotów. Jeśli twoje maleństwo ma trudności ze zmienianiem pozycji, należy wykonywać obroty poprzez kończynę dolną lub górną. Poniżej podajemy przykładową instrukcję różnych obrotów maluszka.

• Prawą rękę dziecka ułóż w bok.
• Chwyć swoją lewą ręką lewą rękę dziecka, tak aby palcem wskazującym skierować ją w kierunku łokcia.
• Chwyć za łopatkę i przesuń ją po osi łuku na bok.
• Ułóż dziecko tak, aby lewa pacha była lekko dociśnięta do podłoża.
• Dziecko powinno leżeć na lewej stronie, a prawa powinna być luźna. Dziecko powinno samodzielnie wyciągnąć prawą rękę do przodu. Jeśli tego nie robi, należy zgiąć prawą nóżkę i wyciągnąć tę rączkę w przód.
• Po wyciągnięciu ręki należy ułożyć nóżkę do poprzedniej pozycji.
• Kiedy dziecko jest ułożone na brzuszku, włóż palce w okolicę jego klatki piersiowej, chwytając pod ramiona – włóż je na kształt litery „V”, delikatnie rozciągnij i poprowadź dysocjację (czyli lekkie kołysanie). Dzięki temu dziecku będzie łatwiej podnieść główkę i oprzeć się na przedramionach.
• Obróć dziecko na prawą stronę, wydłużając ją i – trzymając łopatkę – wróć do poprzedniej pozycji. Dziecko ma być ułożone na plecach.
• Lewą rękę ułóż w bok. Chwyć za prawą rękę, tak aby kciuk był do góry.
• Palec wskazujący ułóż w kierunku łokcia. Przez łopatkę, po łuku, obróć dziecko do leżenia na brzuszku. Na prawą rękę powinien być przeniesiony ciężar ciała, lewa ręka powinna być luźna. Dziecko powinno samo swoją lewą rękę wyciągnąć do przodu. Jeśli nie wykonuje tej czynności, należy mu pomóc poprzez zgięcie nóżki lub też przeniesienie bioderka w bok, na prawą stronę.

Metoda Bobath – ćwiczenia na piłce

Jeśli chodzi o metodę Bobath, ćwiczenia na piłce są również dobrym rozwiązaniem dla wielu niemowląt. Można wspomóc rozwój dzieci poprzez ćwiczenia na piłce plażowej lub specjalnej piłce do ćwiczeń. Metoda ta stymuluje unoszenie i utrzymywanie główki, a także przygotowuje do zmiany pozycji, pełzania, czworakowania oraz siadania. Rekomenduje się ją szczególnie u tych dzieci, które nieco wolniej się rozwijają niż ich rówieśnicy. Poniżej podajemy przykładowe ćwiczenie z piłką.

• Napompuj piłkę do 2/3 objętości, tak aby nie była zbyt twarda.
• Na początku oswój dziecko z piłką, a dopiero potem ułóż niemowlę na niej. Na początku ułóż je na brzuszku – w takiej pozycji czuje się ono najbezpieczniej.
• Trzymaj piłkę tak, aby się nie przesuwała.
• Kiedy dziecko oswoi się z piłką, zacznij delikatnie manewrować ją na boki.
• Podobne ćwiczenie wykonaj na boku dziecka i na jego pleckach.

Metoda NDT-Bobath – poradnik dla rodziców

Bardzo ważna jest również odpowiednia pielęgnacja dziecka i właściwe wykonywanie zwykłych, codziennych czynności.

• Kiedy dziecko leży, ważne jest to, aby nie pozwalać mu się rozkładać na boki – powinno ono leżeć w linii prostej. W tym celu warto obkładać symetrycznie jego ciało materiałem, który zapobiegnie tego typu problemom.
• Podnosząc dziecko, należy zwrócić uwagę na to, aby nie odginało się ono do tyłu. Dzięki temu w ciele dziecka nie zostanie wytworzony system odgięć, uzyska ono natomiast silny przód.
• Przy noszeniu dziecka bardzo ważne jest to, aby nie pozwalać mu się odginać i rozkładać na boki. Dzięki temu wytworzy się w nim również silny przód i długi tył.
• Podobnie wygląda to w przypadku odbijania po jedzeniu – podczas tej czynności ciało dziecka nie powinno odginać się i kierować do tyłu, powinno kierować się do przodu i mieć podwiniętą miednicę, co kolei spowoduje utworzenie lepszego rozkładu napięcia.
• Warto dziecko nosić również w chuście elastycznej, która otula dziecko i ustanawia prawidłowy układ napięć w ciele.

Metoda rehabilitacji Bobath dla dorosłych

Metoda Bobath dedykowana jest również osobom dorosłym, z zaburzeniami napięcia mięśniowego, ruchu i funkcji – zmiany te wywołane są nieprawidłowościami w działaniu ośrodkowego układu nerwowego, a więc np. po udarze niedokrwiennym mózgu. U takich osób część informacji nie dociera do niego.

Podczas terapii z wykorzystaniem metody Bobath u pacjentów po udarze bierze się pod uwagę bardzo wiele czynników. Ocenia się m.in. ustawienie głowy, tułowia, kończyn górnych i dolnych w siadzie. Analizuje się też prawidłowe i nieprawidłowe sekwencje ruchu przy zmianie pozycji z siedzącej na stojącą. Pacjenci pracują też nad poprawą różnych faz chodu oraz nad samą równowagą. Uczą się wykonywania codziennych czynności, starając się wyeliminować zbędne reakcje współtowarzyszące.

Metoda Bobath czy Vojta – która z nich jest lepsza?

Metoda Vojta czy Bobath – która z nich przynosi najlepsze efekty? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Mimo że terapie te bardzo się od siebie różnią, są one metodami prowadzącymi do tego samego celu. Każda z nich ma również swoje plusy i minusy.

Wiadomo, że metoda Bobath jest przyjemniejsza dla dziecka. Jeżeli nie jest ono chętne do współpracy, nie należy prowadzić terapii. W przypadku tej metody ważne jest również to, że wszelkie ćwiczenia można łatwo wprowadzić do codziennych aktywności oraz do samej zabawy. Jednak nie można postawić znaku równości między przyjaznością a skutecznością.

Metoda Vojta zakłada, że rozwój dziecka postępuje według określonego programu. Należy stymulować je do wykonywania prawidłowych wzorców ruchów. W ramach terapii wykonuje ono zatem te ruchy, których nie jest w stanie wykonać samodzielnie. Terapia nie powinna sprawiać mu bólu, jednak może się zdarzyć, że podczas niej zacznie ono płakać. Często efekty tej metody widoczne są szybciej niż w przypadku metody Bobath. Nie oznacza to jednak, że tak jest zawsze.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538920/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23289255/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31017023/