Metody i zasady pomiaru ciśnienia tętniczego krwi

Pomiar ciśnienia tętniczego krwi to jedno z najczęściej wykonywanych badań. Pomiar może być wykonany w warunkach domowych i stanowi istotny element samokontroli stanu zdrowia. Niekiedy zachodzi konieczność całodobowej kontroli ciśnienia krwi, czyli wykonania tzw. holtera ciśnieniowego. Pomiary wartości ciśnienia krwi wykonywane są przy pomocy aparatów (ciśnieniomierzy) klasycznych lub automatycznych.

Czym jest ciśnienie krwi?

Ciśnienie krwi to siła naporu wywierana na ściany naczyń krwionośnych przez przepływającą krew. Wielkość tego parametru wyrażana jest w mm słupa rtęci (mmHg). Wartość ciśnienia krwi zależy od kilku czynników. Jednym z najistotniejszych jest odległość od serca. Najbliżej serca, czyli w okolicy największych tętnic ciśnienie krwi ma wyższe wartości. Z kolei w oddalonych od serca żyłach i naczyniach włosowatych ciśnienie krwi jest niższe. Ponadto wartość ciśnienia krwi zmienia się w zależności od fazy pracy serca. Najwyższa wartość ciśnienia krwi pojawia się podczas skurczu serca, gdy krew jest wtłaczana do tętnic. Taka wartość ciśnienia krwi określana jest jako ciśnienie skurczowe. Z kolei rozkurczowe ciśnienie krwi to ta najniższa wartość ciśnienia krwi, która odnotowywana jest podczas rozkurczu mięśnia sercowego.

Kolejne istotne czynniki mogące wpływać na wartość ciśnienia krwi to elastyczność ścian naczyń krwionośnych oraz objętość krwi, czyli stopień wypełnienia łożyska naczyniowego. Za utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi odpowiada wiele powiązanych ze sobą mechanizmów hormonalno – nerwowych.

Pomiar ciśnienia krwi w gabinecie lekarza

Pomiary wartości ciśnienia tętniczego krwi dokonywane są podczas wykonywania okresowych wizyt w gabinecie lekarza ogólnego, a także podczas wizyt u kardiologa. Pomiar ciśnienia krwi w gabinecie lekarskim zazwyczaj wykonywany jest przy pomocy klasycznego aparatu, czyli sfigmomanometru. Jest to aparat wyposażony w mankiet zaciskowy zakładany na ramię pacjenta, gumową pompkę napełniającą komorę powietrzną mankietu, a także manometr wskazujący wartość ciśnienia. Zasada wykonywania pomiaru przy pomocy sfigmomanometru jest następująca:

• należy napompować powietrzem mankiet umieszczony na ramieniu pacjenta,
• stetoskop powinien być przyłożony do zgięcia łokciowego,
• podczas wypuszczania powietrza z mankietu (odkręcając powoli zawór pompki) należy nasłuchiwać dźwięku pulsu serca,
• wartość ciśnienia skurczowego odczytywana jest na manometrze wówczas, gdy usłyszeć można pierwszy dźwięk w stetoskopie; z kolei ostatniemu dźwiękowi powinien towarzyszyć odczyt wartości rozkurczowej ciśnienia.

Lekarz może zlecić także wykonanie badania całodobowego pomiaru wartości ciśnienia. Badanie to, czyli holter ciśnieniowy jest prowadzone nieprzerwanie przez całą dobę i pozwala na dokładną zmianę wartości ciśnienia krwi na przestrzeni całej doby. Na ramię pacjenta zakładany jest mankiet, a aparatura pompująca i opróżniająca mankiet, a także dokonująca pomiarów umieszczana jest w okolicy talii.

Samokontrola ciśnienia krwi w domu

Pomiar ciśnienia krwi w domu najczęściej realizowany jest przy pomocy ciśnieniomierzy elektronicznych. Jest to łatwa w obsłudze aparatura, umożliwiająca zautomatyzowany pomiar wartości ciśnienia krwi. Ciśnieniomierz nadgarstkowy jest mniejszy i dobrze sprawdza się u osób otyłych, w przypadku których mankiet ciśnieniomerza naramiennego może okazać się za mały. Z kolei ciśnieniomierz naramienny cechuje się dokładniejszym pomiarem. Ciśnieniomierz automatyczny naramienny lub nadgarstkowy jest bardzo prosty w obsłudze – wystarczy nacisnąć przycisk, co uruchomi proces pompowania mankietu i pomiaru ciśnienia.

Wskazania do pomiaru ciśnienia krwi

Pomiary ciśnienia krwi powinny być wykonywane profilaktycznie przez każdego. Osoby z prawidłowym poziomem ciśnienia tętniczego powinny mierzyć ciśnienie nie rzadziej niż co dwa lata. Natomiast w przypadku osób ze zdiagnozowanym nadciśnieniem konieczne jest znaczne częstsze wykonywanie pomiarów – najlepiej dwa razy w tygodniu.

Szczególnym wskazaniem do wykonania pomiaru ciśnienia jest wystąpienie objawów mogących sugerować nadciśnienie. Najczęstsze z tych objawów to:

• nadmierna potliwość,
• kołatanie serca,
• pulsujący ból głowy,
• problemy ze snem,
• uderzenia gorąca,
• zaczerwienienie twarzy,
• przewlekłe zmęczenie.

Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie krwi?

Aby uzyskać wiarygodny wynik pomiaru ciśnienia krwi, należy pamiętać o kilku ważnych zasadach. Na 30 minut przed pomiarem warto unikać picia kawy i palenia papierosów, a kilka minut przed badaniem zalecany jest odpoczynek w pozycji siedzącej. Pomiar ciśnienia powinien być wykonywany w pozycji siedzącej, najlepiej na lewej ręce. W przypadku stosowania mankietu naramiennego należy umieścić go około 1,5 cm powyżej łokcia, z kolei ciśnieniomierz nadgarstkowy powinien być umieszczony około 1,5 cm od dłoni, a dłoń powinna być skierowana wewnętrzną powierzchnia do góry.

Interpretacja wyniku pomiaru ciśnienia krwi

Prawidłowa wartość ciśnienia krwi to 120 – 129 mmHg dla ciśnienia skurczowego i 80 – 89 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego. Niedociśnienie stwierdzane jest wówczas, gdy wartość ciśnienia skurczowego spada poniżej 100 – 105 mmHg. Natomiast nadciśnienie diagnozowane jest, gdy ciśnienie przekracza wartości 140 mmHg dla ciśnienia skurczowego oraz 90 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego. Osobom z nadciśnieniem polecana jest odpowiednia dieta z ograniczeniem spożycia soli, aktywność fizyczna oraz odpowiednia farmakoterapia.

Bibliografia:

1. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym – 2019 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.
2. Choroby wewnętrzne. Kompedium Medycyny Praktycznej pod red. A. Szczeklika i P. Gajewskiego; Medycyna Praktyczna, 2010