Mięsień gruszkowaty – przyczyny, objawy, leczenie zespołu

Mięsień gruszkowaty jest mięśniem znajdującym się w głębi pośladka. Odpowiada za ruchy w stawie biodrowym. Gdy uciska położony pod nim nerw kulszowy może dojść do pojawienia się grupy dolegliwości nazywanej zespołem mięśnia gruszkowatego lub rwą gruszkowatą. Jakie objawy daje zespół mięśnia gruszkowatego i jak leczyć to schorzenie?

Co to jest mięsień gruszkowaty?

Mięsień gruszkowaty (łac. musculus piriformis) jest niedużym płaskim mięśniem szkieletowym znajdującym się w głębi pośladka. Nazwa pochodzi od jego kształtu, który przypomina gruszkę. Kiedy mięsień gruszkowaty uciska lub drażni nerw kulszowy (najdłuższy nerw w ciele człowieka) mogą wystąpić nieprawidłowości określane jako zespół mięśnia gruszkowatego lub rwa gruszkowata.

Gdzie zlokalizowany jest mięsień gruszkowaty?

Mięsień gruszkowaty rozciąga się od kości krzyżowej do wierzchołka krętarza większego kości udowej. Przebiega na skos, pod mięśniem pośladkowym większym. Mięsień gruszkowaty leży bezpośrednio nad nerwem kulszowym i w związku z tym może powodować jego uciskanie.

Za co odpowiada mięsień gruszkowaty?

Mięsień gruszkowaty odpowiada za rotację zewnętrzną, odwodzenie i wyprost w stawie biodrowym. Do jego funkcji należy także stabilizacja tego stawu. Mięsień gruszkowaty umożliwia nam więc chodzenie, przekładanie ciężaru ciała z jednej stopy na drugą i zachowywanie równowagi. Jest wykorzystywany przy ruchach obejmujących podnoszenie i rotowanie ud.

Co to jest zespół mięśnia gruszkowatego?

Zespół mięśnia gruszkowatego to grupa objawów wywołanych uciskiem mięśnia gruszkowatego na nerw kulszowy. Rezultatem tego stanu są dolegliwości bólowe, które bywają określane mianem rwy gruszkowatej.

Przyczyny zespołu mięśnia gruszkowatego

Najczęstszą przyczyną rwy gruszkowatej jest uraz powodujący zapalenie mięśnia gruszkowatego i skutkujący uciskiem na nerw kulszowy. Może nastąpić np. na skutek nagłego skrętu bioder, upadku, uderzenia w czasie uprawiania sportu lub wypadku samochodowego. Innym powodem wystąpienia zespołu mięśnia gruszkowatego są mikrourazy związane z przeciążeniem mięśnia (obserwowane np. u biegaczy). Bezpośredni, długotrwały ucisk wywoływany siedzeniem na twardej powierzchni również może stanowić źródło objawów.

Mięsień gruszkowaty – objawy zespołu

Głównymi objawami zespołu mięśnia gruszkowatego są ból, mrowienie i drętwienie promieniujące od kości krzyżowej, przez okolicę pośladków do uda. Odczuwany dyskomfort zazwyczaj nie sięga niżej niż do kolana. Ból pojawia się przy siedzeniu, staniu lub leżeniu przez czas dłuższy niż 15-20 minut. Chodzenie może uśmierzać dolegliwości bólowe, a brak ruchu je nasilać, jednak dyskomfort pojawia się także przy wstawaniu z pozycji siedzącej lub z przysiadu. Zmiana ustawienia ciała nie powoduje całkowitego ustąpienia objawów rwy gruszkowatej.

Do innych dolegliwości związanych z zespołem mięśnia gruszkowatego należą:

• trudności w chodzeniu (wywołane bólem lub opadaniem stopy),
• mrowienie stopy,
• ból głowy,
• ból szyi,
• ból brzucha, miednicy, pachwiny.

Rozpoznanie zespołu mięśnia gruszkowatego

Rozpoznanie rwy gruszkowatej często wiąże się z dużymi trudnościami, ponieważ objawy są niespecyficzne a brakuje testu, który mógłby jednoznacznie potwierdzić obecność schorzenia. Podstawą w diagnostyce zespołu mięśnia gruszkowatego jest dokładny wywiad medyczny oraz badanie mające na celu ocenę, przy jakich ruchach pacjent odczuwa dyskomfort. Do różnicowania rwy gruszkowatej z innymi schorzeniami przydatne mogą okazać się badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny). W diagnostyce wykorzystuje się również badanie USG mięśnia gruszkowatego.

Jak leczyć zespół mięśnia gruszkowatego?

W łagodnych przypadkach rwa gruszkowata może być leczona poprzez unikanie aktywności powodujących ból, w tym biegania oraz jeżdżenia na rowerze. Rozciąganie mięśni, masaż oraz elektroterapia również są istotnymi elementami leczenia zespołu mięśnia gruszkowatego. W terapii bólu wykorzystuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz zastrzyki z kortykosteroidów. Pomóc może przykładanie okładów z lodu lub ogrzewaczy do miejsc, w których odczuwany jest dyskomfort. W przypadku wystąpienia zaawansowanego stadium choroby czasami zaleca się przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego mającego na celu dekompresję nerwu.

Ile trwa zespół mięśnia gruszkowatego?

Na czas trwania dolegliwości składających się na zespół mięśnia gruszkowatego wpływają różne czynniki, w tym przyczyna schorzenia i możliwość jej wyeliminowania, prawidłowa diagnostyka oraz sposób leczenia. Przy braku rozpoznania, w niektórych przypadkach objawy mogą utrzymywać się latami. Na ogół jednak po postawieniu odpowiedniej diagnozy i wprowadzeniu terapii pacjenci po kilku dniach lub tygodniach wracają do pełnej sprawności.

Bibliografia:

1. National Institute of Neurological Disorders and Stroke (2019) Piriformis Syndrome Information Page.
2. National Center for Advancing Translational Sciences (2017) Piriformis syndrome.
3. Boyajian-O’Neill L. A., McClain R. L., Coleman M. K., Thomas P. P. (2008) Diagnosis and Management of Piriformis Syndrome: An Osteopathic Approach, The Journal of American Osteopathic Association, 108: 657-664.