Mięsień pierzasty – budowa, rodzaje, jaką pełni funkcję?

Mięsień pierzasty to typ mięśnia wyodrębniony ze względu na przebieg włókien w stosunku do ścięgna. Można go poznać po charakterystycznym kształcie przypominającym pióro. Do mięśni pierzastych zalicza się m.in. mięśnie ręki pozwalające na precyzyjne i delikatne ruchy, mięśnie glistowate, mięśnie międzykostne dłoniowe i mięśnie międzykostne grzbietowe, a także mięsień prosty uda zginający udo oraz mięsień naramienny odpowiadający za zginanie ramienia.

Podział mięśni człowieka

W klasyfikacji mięśni uwzględnia się różne cechy tkanki mięśniowej. Podział poszczególnych rodzajów mięśni powstał w oparciu o budowę, czynność, kształt oraz rodzaj i przebieg włókien mięśniowych. Ze względu na budowę wyróżnia się tkankę mięśniową gładką obecną m.in. w przewodzie pokarmowym i naczyniach krwionośnych, tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną szkieletową występującą w mięśniach szkieletowych oraz tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną serca budującą mięsień sercowy.

Ze względu na liczbę stawów mięśnie dzieli się na jednostawowe i dwustawowe, natomiast w odniesieniu do czynności wyodrębnia się mięśnie prostowniki, zginacze, przywodziciele, odwodziciele oraz rotory wewnętrzne i zewnętrzne. Ponadto mięśnie klasyfikuje się ze względu na kształt jako mięśnie długie, krótkie i płaskie. Niektóre mięśnie mają przewagę włókien typu I, które wolno się kurczą; inne występują z przewagą włókien typu II czyli włókien szybko kurczących się.

Ostatni typ klasyfikacji dzieli mięśnie ze względu na przebieg włókien w stosunku do ścięgna na:

• mięśnie wrzecionowate: mają kształt wrzeciona, którego okrągły brzusiec zwęża się na końcach; są to np. mięśnie pośladkowe, mięsień dwugłowy ramienia, mięsień trójgłowy ramienia,
• mięśnie płaskie: mogą pokrywać dużą powierzchnię, czasami łączą się z rozścięgnami, czyli szerokimi pasmami tkanki łącznej; przykładem mięśnia płaskiego jest mięsień skośny zewnętrzny brzucha,
• mięśnie pierzaste: mają kształt pióra, np. mięśnie międzykostne, mięsień prosty uda, mięśnie glistowate,
• mięśnie półpierzaste, np. mięsień piszczelowy tylny, mięsień strzałkowy krótki, mięsień prostownik długi palców,
• mięśnie okrężne – ich skurcz zamyka wejście otworów ciała, należy tu mięsień okrężny oka,
• mięśnie zbiegające się – tworzą układ wachlarza, ich początek przyczepiony jest do dużej powierzchni, następnie zbiega się i kończy na wąskim  ścięgnie; niekiedy przyjmują kształt trójkąta, jak np. mięsień piersiowy większy.

Budowa mięśni człowieka

Mięśnie szkieletowe utworzone są z włókien biegnących przez całą ich długość. Włókna połączone są otaczającą je namięsną (epimysium), która wnika do wnętrza mięśnia i dzieli go na pęczki osłonięte omięsną (perimysium). Każde włókno wewnątrz pęczka mięśniowego otacza śródmięsna (endomysium). Wszystkie mięśnie łączą się z kośćmi za pomocą ścięgien, czyli mocnej tkanki włóknistej. Układ pęczków włókien mięśniowych ma wpływ na działanie i siłę mięśni. Aby doszło do skurczu mięśnia, długość włókien musi skrócić się o ok. 70 proc. w odniesieniu do ich długości początkowej. Mięśnie poprzecznie prążkowane kurczą się silnie lub delikatnie, w zależności od rodzaju wykonywanych ruchów.

Mięśnie gładkie zawdzięczają swoją nazwę wyglądowi pod mikroskopem –  w przeciwieństwie do mięśni poprzecznie prążkowanych nie mają prążkowania i są mięśniami niezależnymi od woli, dlatego nie można kontrolować ich działania. Komórki mięśni gładkich kurczą się wolniej niż mięśnie szkieletowe i mogą pozostawać w skurczu przez długi czas. Ich zadaniem jest m.in. kontrolowanie autonomicznego układu nerwowego oraz wywoływanie fali perystaltycznej w jelitach i moczowodach.

Mięsień sercowy to mięsień poprzecznie prążkowany występujący w sercu oraz ścianach aorty i żyły głównej górnej. Jego funkcją jest wypompowywanie krwi z serca. Choć w budowie mikroskopowej mięśnia sercowego widoczne są prążkowania poprzeczne, nie podlega on świadomej kontroli tak jak mięśnie szkieletowe, kurczy się samoistnie i spontanicznie.

Czym są mięśnie pierzaste?

Mięśnie pierzaste zawdzięczają swoją nazwę charakterystycznemu wyglądowi – kształtem przypominają ptasie pióra. Wyróżnia się trzy rodzaje mięśni pierzastych:

• mięśnie jednopierzaste, w których wiązki włókien mięśniowych przyczepione są z jednej strony; są to m.in. mięśnie międzykostne dłoniowe,
• mięśnie dwupierzaste, w których wiązki włókien mięśniowych przyczepione są do środkowej części ścięgna z dwóch stron, należy tu m.in. mięsień prosty uda,
• mięśnie wielopierzaste, przypominają kilka piór położonych jedno na drugim, w których wiązki włókien mięśniowych przyczepione są w jednym punkcie, jak np. w przypadku mięśnia naramiennego.

Jakie funkcje pełnią mięśnie pierzaste?

Mięśnie pierzaste pełnią różnorodne funkcje. Mięśnie glistowate i mięśnie międzykostne znajdują się głęboko i biegną wzdłuż dłoni. Wyróżnia się cztery mięśnie glistowate; są one przyczepione po stronie dłoniowej i przechodzą z boku palców od strony kciuka na powierzchnię grzbietową ręki. To one odpowiadają za precyzyjne ruchy ręki, w tym zginanie palców w stawach śródręczno-paliczkowych oraz prostowanie ich w stawach międzypaliczkowych. Mięśnie międzykostne mięśnie środkowe dłoni leżą w dwóch warstwach – jedna blisko powierzchni grzbietowej, druga blisko powierzchni dłoniowej ręki. Wyróżnia się mięśnie międzykostne dłoniowe, których skurcz powoduje zbliżenie do siebie palców ręki oraz mięśnie międzykostne grzbietowe, których skurcz przyczynia się do rozszerzenia palców.

Do mięśni pierzastych należy też mięsień prosty uda stabilizujący staw biodrowy i zginający udo w stawie biodrowym. Jego rolą jest również prostowanie stawu kolanowego. Innym przykładem mięśnia pierzastego jest mięsień naramienny, który okrywa staw barkowy i nadaje mu zaokrąglony kształt. Dzięki temu mięśniowi możliwe jest odwodzenie ramienia (odsuwanie od tułowia) do poziomu i obracanie go. Mięsień naramienny jest głównym mięśniem odwodzącym, a ponadto odpowiada za zginanie ramienia.

Bibliografia:

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,  2004.
2.  Ignasiak Z., Anatomia układu ruchu, Elsevier Urban&Partner, 2013.