Mięśniaki macicy – przyczyny, objawy, leczenie

Mięśniaki macicy mogą wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej w okresie rozrodczym. Mięśniaki macicy są guzami gładkokomórkowymi, czyli włókniakami. Bardzo rzadko zdarza się, że złośliwieją, ale ich obecność jest przyczyną wielu dolegliwości i problemów zdrowotnych utrudniających codzienne życie, jak i możliwość zajścia w ciążę. Ze względu na ich lokalizację wyróżniamy kilka typów mięśniaków.

Czym są mięśniaki?

Mięśniaki macicy, nazywane też włókniakami macicy, to łagodne zmiany o charakterze nowotworowym, które zbudowane są z miometrium (komórek gładkich mięśnia macicy).  To kuliste guzy o zbitej konsystencji o wielkości od ziarna grochu do zmian o wielkości kilku-kilkunastu cm. Zazwyczaj jest ich kilka i mają różną wielkość.

We wczesnym stadium mięśniaki macicy nie dają żadnych objawów. Z czasem, gdy mięśniaki rosną, pojawiają się obfite krwawienia menstruacyjne oraz ból w okolicy podbrzusza. Postępowanie zazwyczaj polega na obserwacji mięśniaków, czasem jednak zdarza się, iż konieczne jest leczenie farmakologiczne i chirurgiczne.

Mięśniaki macicy są nowotworami niezłośliwymi. Bardzo rzadko, bo jedynie 0,1–0,8% wszystkich mięśniaków złośliwieje. Wówczas nowotwór ten nazywany się mięsakiem gładkokomórkowym.

Mięśniaki macicy to najczęściej występujące guzy układu rozrodczego. Jak się ocenia, mogą dotyczyć nawet 60 proc. kobiet. Najczęściej diagnozowane są po 50. roku życia. Zazwyczaj nie występują u bardzo młodych kobiet.

Rodzaje mięśniaków macicy

Mięśniaki macicy dzielą się na:

• śródścienne – mięśniaki zlokalizowane wewnątrz ścian macicy, powodują powiększanie się mięśnia macicy;
• podśluzówkowe – mięśniaki umiejscowione na wewnętrznej powierzchni ściany macicy, rosną w kierunku jej błony śluzowej;
• podsurowicówkowe – mięśniaki znajdujące się na zewnętrznej powierzchni ściany macicy, rosną w kierunku jamy brzusznej.

Mięśniaki – patogeneza i czynniki ryzyka

Przyczyny powstawania mięśniaków macicy nie są do końca poznane, jednak można wyróżnić kilka czynników, które bez wątpienia mają na to wpływ:

• zaburzenia w gospodarce hormonalnej, w szczególności dotyczą one zmian w stężeniu estrogenów oraz progesteronu. Istnieje teoria, która mówi, iż nadmierna produkcja oraz działanie estrogenów silnie działa na błonę śluzową ścian mięśnia macicy, powodując powstawanie guzów, nowotwór niezłośliwych,
• wystąpienie mięśniaków w rodzinie,
• brak porodów,
• czynniki genetyczne,
• brak homeostazy, czyli równowagi chemicznej w ludzkim organizmie.

Mięśniaki macicy – objawy

Zdarza się, iż kobiety dowiadują się, że mają mięśniaki macicy, przypadkowo – podczas wykonywania rutynowych badań, ponieważ mają one czasem przebieg bezobjawowy.

Do grupy najbardziej charakterystycznych objawów możemy zaliczyć:

• obfite oraz przedłużające się krwawienia menstruacyjne,
• wzdęcia oraz zaparcia,
• uczucie pełności w podbrzuszu,
• plamienie między miesiączkami,
• ból podbrzusza,
• ucisk w okolicy lędźwiowo-krzyżowej.

Objawy oraz ich nasilenie jest głównie uzależnione od rozmiarów guza lub guzów. Jeśli duże mięśniaki macicy w dalszym ciągu rosną, uciskają na narządy oraz tkanki sąsiadujące. Jeżeli osiągają duże rozmiary, mogą uciskać na drogi moczowe, powodując ich schorzenia. Do takich schorzeń możemy zaliczyć: zapalenie dróg moczowych, zapalenie cewki oraz zaburzenia w funkcjonowaniu pęcherza moczowego, w skrajnych przypadkach może dojść do powstania wodonercza, które bezpośrednio zaburza prawidłowe działanie nerek. W przypadku braku interwencji lekarskiej mogą powstać zmiany martwicze tkanek, czego konsekwencją są procesy gnilne w organizmie.

Mięśniaki macicy – diagnozowanie

Lekarz diagnozuje mięśniaki macicy wykonując badanie ultrasonograficzne (USG) przezpochwowe. Pozwala ono z dużą dokładnością ocenić wielkość i lokalizację zmian.  Badaniem dodatkowym jest histeroskopia, czyli wprowadzenie w znieczuleniu ogólnym kamery przez pochwę i kanał szyjki macicy i dokładne obejrzenie wnętrza jamy macicy.  W niektórych przypadkach do diagnozy wykorzystuje się  rezonans magnetyczny (MRI) i tomografię komputerową miednicy.

Każda zmiana w obrębie macicy wymaga wykluczenia innych zmian, takich jak endometrium, guz jajnika czy mięsak macicy.

Mięśniaki macicy – leczenie

Leczenie mięśniaków jest zróżnicowane i zależy od przyczyny oraz nasilenia objawów. Istnieje leczenie farmakologiczne i chirurgiczne.

Na mięśniaki macicy stosowane są leki hormonalne. Podczas leczenia mięśniaków stosuje się: antyestrogeny, androgeny, inhibitory aromatazy, selektywne modulatory receptora estrogenowego, analogi gonadoliberyn, selektywne modulatory receptora progesteronowego. Mechanizm działania wszystkich wyżej wymienionych leków polega na zmniejszeniu stężenia estrogenów oraz progesteronu, co ma spowodować zmniejszenie rozmiarów mięśniaków.

Leczenie chirurgiczne może polegać na:

• histerektomii, czyli usunięciu macicy,
• miomektomii, czyli usunięciu przez wyłuszczenie mięśniaków macicy,
• leczeniu ultradźwiękami (HIFU, FUS) – wiązka ultradźwięków uderza bezpośrednio w tkanki mięśniaków; rozgrzewając ją, niszczą mięśniaki,

Embolizacji – jest to małoinwazyjny zabieg chirurgiczny polegający na podaniu w naczynia krwionośne zaopatrujące guzy w krew preparatu PVA, przez co mięśniak nie jest „dożywiany” i zmniejsza objętość.

Mięśniaki macicy a ciąża

W czasie ciąży znacznie wzrasta poziom estrogenów, które bezpośrednio wpływają na błonę śluzową macicy. Przyczynić się to może do powstania niezłośliwych nowotworów w ścianie macicy, między innymi do powstania mięśniaków.

Mięśniaki macicy w ciąży mogą być przyczyną wielu komplikacji. Uniemożliwiając zagnieżdżenie lub być przyczyną poronienia. Ucisk na płód może spowodować zaburzenia w jego wzroście oraz rozwoju. W późniejszym okresie ciąży może wywołać pęknięcie worka owodniowego i przedwczesne odpłynięcie wód płodowych. Jest to sytuacja medyczna, która wymaga wzmożonej opieki oraz kontroli lekarskiej. Podczas kontroli ginekologicznej konieczne jest wykonywanie badania ultrasonograficznego (USG), aby obserwować wzrost mięśniaków oraz rozwój płodu.