Mięśnie brzucha – podział, anatomia, funkcje

Mięśnie brzucha wpływają na prawidłową postawę ciała oraz stabilizują kręgosłup. A to dopiero początek ich możliwości. W ludzkim ciele można wyróżnić aż dziewięć ich rodzajów, podzielonych na dwie grupy. Przeczytaj ten artykuł, aby dowiedzieć się, jaka jest ich budowa, podział i funkcje.

Rodzaje mięśni brzucha i ich podział

Jakie są mięśnie brzucha? Okazuje się, że można podzielić je na dwie grupy: mięśnie ściany przednio-bocznej oraz mięśnie ściany tylnej brzucha.

Mięśnie ściany przednio-bocznej to:

• mięsień prosty brzucha,
• mięsień skośny zewnętrzny brzucha,
• mięsień skośny wewnętrzny brzucha,
• mięsień poprzeczny brzucha,
• mięsień piramidowy.

Mięśnie ściany tylnej brzucha to:

• mięsień czworoboczny lędźwi,
• mięsień lędźwiowy większy,
• mięsień lędźwiowy mniejszy,
• mięsień biodrowy.

Mięśnie brzucha zbudowane są w 60-80 proc. z włókien wolnokurczliwych. Połączone są z innymi częściami ciała specjalnym przyczepem. Poszczególne ich rodzaje opisujemy szczegółowo w kolejnych podrozdziałach.

Mięśnie ściany przednio-bocznej

Mięsień prosty brzucha

To silny, prosty i płaski mięsień, który w wyniku treningów brzucha staje się bardziej widoczny. Wyróżnia się tym, że poprzedzielany jest jednym ścięgnem pionowym oraz trzema poziomymi, tworząc sławny. „kaloryfer” czy też „sześciopak”. Zaczyna się w okolicach mostka i kończy dopiero w pobliżu miednicy. Współpracuje z mięśniami płaskimi brzucha, a także przeponą oraz mięśniami krocza. Bierze udział w zginaniu tułowia do przodu – dzieje się tak w wyniku jego skurczów. Uczestniczy również w obniżaniu żeber i klatki piersiowej do miednicy, jako mięsień wydechowy. Unosi także miednicę oraz wzmacnia tłocznię brzuszną. Czym jest ta tłocznia? To zjawisko fizjologiczne, które pojawia się podczas oddziaływania mięśni brzucha na narządy jamy brzusznej – ma to miejsce głównie podczas defekacji, oddawania moczu oraz porodu.

Mięsień skośny zewnętrzny brzucha

To cienki, a zarazem szeroki mięsień, który położony jest najbardziej na zewnątrz ze wszystkich mięśni brzucha. Usytuowany jest w części przedniej i bocznej brzucha, pomiędzy kością miedniczną a V żebrem. Umożliwia zginanie tułowia w jedną stronę, z jednoczesnym jego obrotem w drugą stronę – w tym przypadku współpracuje z mięśniem skośnym wewnętrznym brzucha. Kiedy następuje natomiast skurcz obu tych skośnych mięśni, dochodzi do zgięcia tułowia w przód. Obniża on też żebra, uczestniczy w procesie oddychania (podczas wydechu), a także ruchach kręgosłupa i klatki piersiowej. Ćwicząc ten mięsień, możesz zlikwidować zwisające boczki.

Mięsień skośny wewnętrzny brzucha

Mięsień skośny wewnętrzny położony jest tuż pod mięśniem skośnym zewnętrznym, zapewniając tym samym stabilność korpusu. Łączy też grzebienie biodrowe z dolnymi żebrami, a na co dzień wykonuje bardzo dużą pracę, o której często nawet nie wiemy. Jest on znacznie dłuższy z przodu niż z tyłu. Jako mięsień wydechowy zgina obustronnie tułów do przodu. Przy niektórych ruchach współpracuje on z mięśniem skośnym zewnętrznym, umożliwiając boczne zgięcie tułowia. Mięsień ten obniża również żebra. Od jego dolnego brzegu odczepia się natomiast wiązka włókien, tworząca mięsień dźwigacz jądra.

Mięsień poprzeczny brzucha

Mięsień poprzeczny daje o sobie znać głównie wtedy, gdy odczuwamy ból w okolicach lędźwi. Oznacza to wówczas, że jest on osłabiony – warto go w takich sytuacjach wzmocnić podczas treningów. Położony jest on po najbardziej wewnętrznej stronie brzucha oraz stabilizuje kręgosłup. Pozwala zwiększyć ciśnienie w jamie brzusznej, zwęża także klatkę piersiową (jako mięsień wydechowy) i umożliwia przyśrodkowe zbliżanie się żeber. To również najważniejszy mięsień, uczestniczący w tworzeniu wyżej wspomnianej tłoczni brzusznej. Ciekawostką jest to, że odpowiednio wzmocniony mięsień poprzeczny tworzy naturalny gorset wokół narządów wewnętrznych, który może ochronić nas podczas wypadków.

Mięsień piramidowy

To relatywnie mały i płaski mięsień, który jest również niezbyt znany. Umiejscowiony jest w miednicy, natomiast jego początek ma miejsce w spojeniu łonowym i kości łonowej. Znajduje się przed mięśniem prostym brzucha, a swoją nazwę zawdzięcza trójkątnemu kształtowi. Jego zadaniem jest napinanie kresy białej. Ciekawostką jest to, że 20% populacji nie posiada tego mięśnia, a u o tych, co go mają, jest on zróżnicowany pod względem wielkości. Obecnie uznaje się go za mięsień szczątkowy, który – jak twierdzą niektórzy naukowcy – może być pozostałością np. po kangurach czy misiach koala, u których łączy się on z torbą, w której z kolei rośnie potomstwo.

Mięśnie ściany tylnej brzucha

Mięsień czworoboczny lędźwi

Mięsień czworoboczny lędźwi to spłaszczony mięsień o kształcie czworoboku. Znajduje się po obu stronach kręgosłupa, w odcinku lędźwiowym, między ostatnimi, położonymi najniżej żebrami a miednicą. Jego głównym zadaniem jest stabilizacja kręgosłupa lędźwiowego, jeżeli napina się jednostronnie (czyli np. podczas wykonywania skłonów na jeden bok). Kiedy pojawia się jednak skurcz obustronny, ściąga on żebra w dół (do miednicy).

Mięsień ten zbudowany jest z dwóch warstw, których włókna krzyżują się ze sobą:

• warstwa powierzchowna – jej początek znajduje się na wyrostkach żebrowych od piątego do drugiego kręgu lędźwiowego, natomiast koniec – przy brzegu dolnym XII żebra oraz trzonie dwunastego kręgu piersiowego,
• warstwa tylna – jej początek znajduje się na wardze wewnętrznej grzebienia biodrowego oraz więzadle biodrowo-lędźwiowym, natomiast koniec – na wyrostkach żebrowych od czwartego do pierwszego kręgu lędźwiowego oraz przy dolnym brzegu XII żebra.

Warto dodać, że odpowiednio rozciągając mięsień czworoboczny lędźwi, można skutecznie zniwelować ból pleców, jeśli dotyczy on odcinka lędźwiowego.

Mięsień lędźwiowy większy

To podłużny, lekko zaokrąglony mięsień, który określany jest również mianem „mięśnia szybkobiegaczy”. Biegnie on z okolicy lędźwiowej do krętarza mniejszego. Uznawany jest za element większego mięśnia biodrowo-lędźwiowego. Składa się z dwóch warstw, między którymi usytuowany jest fragment splotu lędźwiowego. Odpowiedzialny jest on za maksymalne zgięcie w stawie biodrowym, które ma miejsce podczas przyciągania kolana do klatki piersiowej.

Mięsień lędźwiowy mniejszy

Podobnie jak mięsień piramidowy, występuje on tylko u części populacji. Jest płaski, wydłużony i słaby rozwinięty. Jego początek ma miejsce w trzonach ostatniego kręgu piersiowego i pierwszego lędźwiowego, a koniec w powięzi biodrowej, w łuku biodrowo-łonowym. To słaby zginacz tułowia. Odpowiedzialny jest on za napinanie powięzi oraz samego łuku. W ten sposób zwiększa on rozstęp mięśni, zabezpieczając nerw udowy przed uciskiem.

Mięsień biodrowy

Mięsień biodrowy kształtem, rozpiętością i przebiegiem włókien przypomina wachlarz. Jest on trójkątny i płaski, a jego grubość wynosi dwa centymetry. Wyścieła dolną część kości biodrowej. Rozciąga się od grzebienia biodrowego kości biodrowej aż do kolców biodrowych przednich: górnego i dolnego. Odpowiada on za stabilizację stawu biodrowego oraz zginanie uda.

Funkcje mięśni brzucha

Rola mięśni brzucha jest bardzo ważna w organizmie. Przede wszystkim:

• podtrzymują organy wewnętrzne, takie jak: wątroba, śledziona, trzustka, dwunastnica, żołądek,
• odpowiadają za stabilizacje kręgosłupa,
• wpływają na odpowiednią postawę ciała,
• uczestniczą w procesie oddychania,

Współpracując z innymi mięśniami, mięśnie brzucha mają również wpływ na przebieg takich procesów fizjologicznych, jak np. oddawanie moczu czy stolca.

Źródło:

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9775401/