Migotanie przedsionków – przyczyny, objawy i leczenie tej postaci arytmii

Migotanie przedsionków należy do najczęściej diagnozowanych zaburzeń rytmu serca. Szacuje się, że z tą postacią arytmii boryka się blisko 12 milionów osób na całym świecie. Przy migotaniu przedsionków objawy mogą być niezauważalne, a wczesna właściwa diagnoza jest kluczowa dla wdrożenia leczenia.

Co to jest migotanie przedsionków?

Migotanie przedsionków (MP lub z ang. atrial fibrillation AF) to jedna z postaci arytmii, która wiąże się z zaburzeniem rytmu serca. Podczas ataku serce chorego bije 300–700 uderzeń na minutę, co staje się niebezpieczne dla jego zdrowia.

Na zaburzenie to cierpi kilkanaście milionów osób na całym świecie.  Przy migotaniu przedsionków objawy mogą być niezauważalne – zaburzenie zresztą przez długi czas rozwija się bezobjawowo. Może mieć ono postać napadową albo przewlekłą. Kluczowe w diagnostyce migotania przedsionków jest EKG lub założenie Holtera – właściwe rozpoznanie arytmii pozwala na wdrożenie leczenia. Brak terapii może doprowadzić do udaru mózgu, niewydolności serca, zatorowości i tym samym do zgonu chorego.

Migotanie przedsionków – rodzaje

Medycyna rozróżnia cztery rodzaje migotania przedsionków:

• napadowe migotanie przedsionków trwające krócej, niż 7 dni, które ustępuje zwykle w ciągu doby;
• przetrwałe migotanie przedsionków, które trwa ponad tydzień i ustępuje dopiero po podaniu leków;
• przetrwałe długo trwające migotanie przedsionków, które trwa około roku;
• utrwalone migotanie przedsionków, które nie ustępuje nawet po zabiegu kardiowersji (polegającego na przyłożeniu do klatki piersiowej chorego elektrod emitujących impulsy elektryczne).

Kod chorobowy klasyfikujący migotanie przedsionków w ICD 10 (Międzynarodowej Klasyfikacja Chorób) to I48.

Przyczyny migotania przedsionków

Zaburzenia rytmu serca związane z migotaniem przedsionków serca powstają z wielu powodów. Choć główną przyczyną patologicznych zmian są choroby serca, to u ponad 50% chorych etiologia opiera się na schorzeniach pozasercowych, takich jak: nadczynność tarczycy, ostre zakażenia ogólnoustrojowe, choroby płuc, guzy chromochłonne i znieczulenia ogólne.

U chorych, u których stwierdza się migotanie przedsionków związane z uszkodzeniami strukturalnymi przedsionka serca, przyczyna powstania migotania leży po stronie:

• wad zastawkowych,
• niewydolności serca,
• wad wrodzonych,
• zapalenia mięśnia sercowego i osierdzia,
• przebytych operacji serca,
• chorób układowych, takich jak sarkoidoza,
• nowotworów serca.

U około 10% pacjentów migotanie przedsionków powstaje bez konkretnej przyczyny (tzw. postać idiopatyczna). Potwierdzono również, że zaburzenia rytmu serca mogą być dziedziczne.

Objawy migotania przedsionków

Jak wykryć migotanie przedsionków, skoro choroba może przez długi czas rozwijać się bezobjawowo? Przede wszystkim należy być uważnym na wszelkie symptomy, które mogą zwiastować zaburzenia rytmu serca. Charakterystycznymi objawami AF (migotania przedsionków) są:

• narastająca duszność powstała bez wysiłku,
• uczucie osłabienia prowadzące do omdlenia,
• mroczki przed oczami i zawroty głowy,
• w niektórych przypadkach parcie na pęcherz, co zmusza do częstych wizyt w toalecie.

Podczas napadu migotania, jeśli kołatanie serca jest uporczywe, można stracić przytomność.

Kto jest najbardziej narażony na MP?

Podatność na zachorowanie wzrasta z wiekiem, dlatego na wystąpienie migotania przedsionków serca są najbardziej narażeni ludzie starsi. Chorują zwykle osoby po 65 roku życia. Ponad 50% z nich boryka się z tą chorobą przewlekle.

Czynnikiem ryzyka są również choroby współtowarzyszące, takie jak:

• nadciśnienie tętnicze krwi,
• choroba niedokrwienna serca,
• nadczynność tarczycy,
• cukrzyca,
• astma,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

Mężczyźni zapadają na migotanie przedsionków częściej niż kobiety.

Czy migotanie przedsionków jest groźne?

Krótko mówiąc – tak, MP może być niebezpieczne dla zdrowia. Najpoważniejszym i wciąż najczęstszym powikłaniem nieleczonego lub nieskutecznie leczonego migotania przedsionków jest dar niedokrwienny mózgu. Szacuje się, że ten rodzaj arytmii jest odpowiedzialny za około 20% przypadków udarów mózgu.

Inną konsekwencją migotania przedsionków jest ryzyko wystąpienia:

• objawów niewydolności serca,
• zawału serca,
• zaburzeń poznawczych.

Z tego powodu problemu nie można ignorować. We wdrożeniu odpowiedniego leczenia kluczowe jest rozpoznanie arytmii.

Migotanie przedsionków – diagnostyka

W przypadku migotania przedsionków zapis EKG (elektrokardiogramu) jest najważniejszym badaniem, jeśli chodzi o dalsze postępowanie. Pomocny jest również, zwłaszcza przy postaci utrwalonej, holter EKG rejestrujący całodobową czynność serca. Jeśli migotanie przedsionków powstaje z powodu przyczyn pozasercowych, chory musi wykonać podstawowe badania laboratoryjne. W takich sytuacjach przydatne są badania obrazowe np. rentgen klatki piersiowej lub echokardiografia (echo serca).

Leczenie migotania przedsionków

Leczenie zaburzeń rytmu serca jest uzależnione od częstotliwości ich występowania. Postaci napadowej zazwyczaj się nie leczy. Ma ona charakter okresowy i ustępuje samoistnie. Terapię farmakologiczną wdraża się dopiero przy postaci przetrwałej. Leki na migotanie przedsionków mają zwolnić tempo pracy serca i zapobiec powikłaniom (co jakiś czas pojawia się jakiś nowy lek na migotanie przedsionków, który ma być „przełomowy” w walce ze schorzeniem, jednak w terapii stosuje się zazwyczaj odpowiednio dobrane kombinacje  różnych medykamentów).

Jeśli leczenie farmakologiczne nie przynosi rezultatów, u pacjenta wykonuje się zabieg kardiowersji lub ablacji termicznej. To bezpieczne zabiegi, często wykonywane w przypadkach migotania przedsionków. Operacja polega  na uszkodzeniu obszaru serca, który jest odpowiedzialny za przyspieszanie rytmu.

Leczenie naturalne przy migotaniu przedsionków trzeba traktować jedynie jako wspomagające. Nie ma bowiem czegoś takiego jak „domowy sposób na migotanie przedsionków”. Chory może przyjmować preparaty roślinne na bazie głogu i ziół uspokajających, które mają dobroczynne działanie na serce. Dobrą metodą będzie również zmiana nawyków żywieniowych i zastosowanie korzystnej dla chorego na migotanie przedsionków diety ograniczającej produkty mające negatywny wpływ na serce i układ krzepnięcia.

Jak zapobiegać migotaniu przedsionków?

W profilaktyce migotania przedsionków bardzo istotna jest zmiana stylu życia. Poza modyfikacją diety należy pamiętać o:

• utrzymywaniu odpowiedniej wagi (MI nie powinien przekraczać 25),
• regularnej aktywności fizycznej – najlepiej 4-5 razy w tygodniu,
• ograniczeniu spożycia alkoholu,
• zakazie palenia papierosów,
• skutecznym leczeniu nadciśnienia tętniczego i cukrzycy.

Bibliografia:

A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, t. I, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005, s. 196–198.