Mikrobiom – co to jest, wpływ na organizm człowieka, badanie

Mikrobiom to zespół mikroorganizmów, które występują w danym środowisku ekologicznym. Wyróżnić można mikrobiom człowieka, a także zwierząt, roślin oraz gleby. Jak pokazują współczesne badania, mikrobiom człowieka nie pozostaje bez wpływu na funkcjonowanie całego organizmu. Czym jest mikrobiom jelitowy? Czy mikrobiom dziecka różni się od mikrobiomu dorosłej osoby?

Co to jest mikrobiom?

Pojęcie „mikrobiom” po raz pierwszy zostało użyte przez amerykańskiego genetyka i mikrobiologa – Joshue Lederberg’a w 2001 roku. Zdefiniował je jako populację drobnoustrojów lub zespół wszystkich drobnoustrojów, które występują w danym środowisku. Poza mikrobiomem człowieka, wyróżnił mikrobiom zwierząt, roślin i gleby. Co ciekawe, ich skład jest bardzo podobny. Znaczący postęp w poznaniu mikrobiomu człowieka współczesna medycyna zawdzięcza zaś programowi Human Microbiome Project, który wdrożony został w 2007 roku. To właśnie program HMP przybliżył złożoność ludzkiego mikrobiomu.

Mikrobiom człowieka składa się z drobnoustrojów, które występują w poszczególnych częściach organizmu. Stąd możemy mówić o mikrobiomie jamy ustnej, jamy nosowej, dróg oddechowych, skóry, pochwy, czy układu moczowego, a także mikrobiomie przewodu pokarmowego i jelit.

Mikrobiom a mikrobiota

W kontekście drobnoustrojów zasiedlających dane środowisko możemy spotkać się także z pojęciem „mikrobiota”. Choć w ścisłym znaczeniu przez mikrobiotę rozumie się wszystkie drobnoustroje obecne w organizmie człowieka, a mikrobiom odnosi się do zbioru tych samych genomów, pojęcia te stosuje się najczęściej zamiennie.

Restauracja dla dobrych bakterii. Wypróbuj probiotyki Guut i nakarm swój mikrobiom tym, co najlepsze!

Mikrobiom jelitowy

Mikrobiom układu pokarmowego, w tym mikrobiom jelitowy, uważany jest za najbardziej zróżnicowany i najliczniejszy spośród wszystkich, które wyróżniamy w organizmie człowieka. Jako pierwszy jego znaczenie podkreślił rosyjski mikrobiolog, laureat Nagrody Nobla – Ilja Iljicz Miecznikow.

Mikrobiom przewodu pokarmowego składa się z czterech rodzajów grup bakterii. Ich liczba i różnorodność zmienia się w zależności od odcinka przewodu. Najwięcej bakterii składa się na mikrobiom jelitowy.

Uznaje się, że mikrobiom jelit kształtuje się już w życiu płodowym dziecka, a  jego skład różni się w zależności od wieku człowieka. Mikrobiom dziecka będzie zatem zupełnie inny niż osoby w podeszłym wieku. Mikrobiom noworodka stanowią głównie bakterie z grupy Bifidobacterium, Enterobacteriaceae, Staphylococcus i  Streptococcus, zaś na jego kształtowanie wpływ ma zarówno sposób karmienia – karmienie piersią, mlekiem modyfikowanym lub metodą mieszaną – a także, późniejsze rozszerzanie diety dziecka. Przyjmuje się, że do ustabilizowania flory bakteryjnej jelit dochodzi około drugiego roku życia.

Wpływ mikrobiomu jelitowego na organizm

Organizmy wchodzące w skład mikrobiomu jelit można podzielić na trzy grupy:

• pożyteczne,
• oportunistyczne,
• chorobotwórcze.

Wszystkie powinny pozostawać ze sobą w równowadze, co jest niezbędne z punktu widzenia prawidłowej pracy jelit.

Wśród funkcji, które spełnia zrównoważona mikroflora jelit wyróżnić można:

• rozkład resztek pokarmowych,
• wpływ na metabolizm tłuszczów w wątrobie,
• stymulowanie układu odpornościowego poprzez m.in. różnicowanie limfocytów,
• poprawa przyswajalności składników mineralnych i elektrolitów,
• ochrona przed toksynami i drobnoustrojami chorobotwórczymi – wykazuje się obecnie związek pomiędzy chorobami jelitowymi, a także schorzeniami ogólnoustrojowymi takimi jak otyłość, cukrzyca, alergie, choroby nowotworowe, a nawet zburzenia depresyjne.

Mikrobiom jelitowy – badanie

Badanie mikrobiomu jelitowego polega na analizie próbki kału pod kątem określonych bakterii jelitowych i grzybów. W zależności od wybranego zakresu badania określić można także inne parametry, takie jak pH kału czy markery stanu zapalnego.

W jakim celu wykonać takie badanie? Przede wszystkim pozwala ono określić precyzyjnie ilości bakterii, także tych chorobotwórczych, co może przyczynić się do wczesnego wykrycia zmian w obrębie jelita. Badanie polecane jest w szczególności osobom:

• po długo stosowanej antybiotykoterapii,
• z zaburzeniami ze strony układu pokarmowego takimi jak wzdęcia, zaparcia, biegunki,
• cierpiącym na zespół jelita nadwrażliwego i nieswoistych chorób zapalnych jelit,
• z nietolerancją pokarmową oraz chorobami autoimmunologicznymi, w tym celiaką,
• borykającym się z częstymi nawrotami infekcji wirusowych lub bakteryjnych.

Dieta a mikrobiom jelitowy

Nie bez powodu wiele mówi się ostatnio o tym, że jelita to nasz drugi mózg. Bakterie rządzą naszymi myślami, mogą decydować o osobowości, a nawet wpływać na rozwój depresji. Jak o nie dbać, by nie fundować sobie złego samopoczucia? Jednym z czynników najmocniej oddziałujących na mikrobiom jelitowy jest dieta. Jaka powinna być dieta na zdrowy mikrobiom naszych jelit? Przede wszystkim zrezygnuj z przetworzonej żywności, cukrów prostych, alkoholu. Zwiększ spożycie produktów roślinnych, szczególnie tych bogatych w błonnik, inuliny i skrobię oporną. Są to tzw. prebiotyki, czyli substancje, które nie są trawione w przewodzie pokarmowy, a stymulujące rozwój mikrobiomu. Wzbogać swoją dietę o żywność fermentowaną, czyli kiszonki, a także jogurty i kefiry, które stymulują wzrost mikroflory i dostarczają naturalnych probiotyków.

Źródła:

1. Z. Gliński, K. Kostro, Mikrobiom – charakterystyka i znaczenie, Życie Weterynaryjne, 2015,
2. M. Malinowska, B. Tokarz-Deptuła, W. Deptuła, Mikrobiom człowieka, Postepy Mikrobiologii 2017,
3. W. Tylman, I. Rzeszutko, G. Dąbrowska, Mikrobiom człowieka i jego znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, Edukacja Biologiczna i Środowiska 2016/3.