Skąd bierze się moczówka prosta? Jakie badania wykonać w jej kierunku?

Moczówka prosta to choroba, która objawia się wydalaniem dużej ilości moczu na skutek niedoboru wazopresyny – hormonu powodującego zagęszczanie uryny w nerkach. Pacjenci cierpiący na to schorzenie zmuszeni są do częstego korzystania z toalety, również w nocy. Ponadto towarzyszy im ciągłe uczucie pragnienia i suchość w jamie ustnej. Czym spowodowana jest moczówka prosta i jak ją wykryć? Na czym polega jej leczenie? 

Przyczyny moczówki prostej 

Moczówka prosta (ang. diabetes insipidus, DI) jest schorzeniem przebiegającym ze zwiększoną diurezą. W warunkach fizjologicznych człowiek wydala ok. 1,5-2,5 litra uryny na dobę. W moczówce prostej względny lub bezwzględny niedobór wazopresyny (hormonu antydiuretycznego, ADH) powoduje, że mocz nie zostaje zagęszczony i powstaje w nadmiernej ilości wynoszącej od 3 do nawet 30 litrów na dobę. 

Moczówka prosta jest stosunkowo rzadką chorobą, występuje z częstotliwością 4/100000 przypadków. Schorzenie może mieć charakter przewlekły lub czasowy. CDI pojawia się zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, dotyka też dzieci. Wyróżnia się moczówkę prostą centralną, nefrogenną i ciążową. 

Moczówka prosta centralna 

Moczówka prosta centralna (inaczej moczówka prosta neurogenna) powstaje na skutek uszkodzenia podwzgórza lub przysadki mózgowej, np. po urazie głowy, operacji neurochirurgicznej lub w przebiegu chorób o podłożu genetycznym. W rezultacie dochodzi do zaburzonego wydzielania lub magazynowania hormonu antydiuretycznego.

Moczówka prosta nefrogenna 

Moczówkę prostą nefrogenną stwierdza się, gdy kanaliki nerkowe nie reagują na wydzielaną wazopresynę. Za przyczynę braku reaktywności nerek uznaje się: 

• choroby genetyczne związane z defektem receptora ADH lub zaburzeniem kanałów akwaporynowych, 
• choroby przewlekłe: anemia sierpowata, wielotorbielowatość nerek.

Moczówka prosta ciążowa

Moczówka prosta w ciąży jest wynikiem zmian hormonalnych – dochodzi wtedy do zmniejszonego wydzielania wazopresyny i związanego z tym niższego progu odczuwania pragnienia. Ponadto łożysko wytwarza wazopresynazę, czyli enzym, który rozkłada hormon antydiuretyczny. Większe ryzyko pojawienia się moczówki prostej ciążowej występuje u kobiet w ciąży mnogiej, z zaburzeniami pracy wątroby czy stanem przedrzucawkowym.

Jakie są objawy moczówki prostej?

Podstawowym symptomem moczówki prostej jest wielomocz. Chorzy odczuwają potrzebę oddawania moczu nawet kilkanaście razy w ciągu dnia i kilka razy w nocy, co zakłóca codzienne funkcjonowanie oraz prowadzi do zaburzeń snu. Poliuria przyczynia się do zwiększonego odczuwania pragnienia, a w efekcie wypijania znacznej ilości płynów. Zaburzenia wydzielania wazopresyny sprawiają, że oddawany mocz jest rozcieńczony i ma jasną barwę. Jeśli chory wypija za mało płynów, dodatkowo mogą pojawić się: 

• wzrost temperatury ciała, 
• suchość w ustach i na dłoniach, 
• fascykulacje mięśni, 
• zaparcia. 

Moczówka prosta u dzieci objawia się: 

• nadmiernym pragnieniem, 
• moczeniem nocnym, 
• drażliwością, 
• apatią, 
• gorączką, 
• wymiotami, 
• biegunką – dotyczy dzieci poniżej 2. roku życia, 
• gorączką oraz zaburzeniami wzrastania – u niemowląt. 

Diagnostyka moczówki prostej

Pierwszym elementem diagnostyki moczówki prostej jest wywiad lekarski ukierunkowany na występujące objawy i schorzenia towarzyszące. Przy podejrzeniu moczówki prostej zleca się badania laboratoryjne. Stwierdza się w nich hiperosmolalność osocza (>300 mOsm/l), niekiedy również wysokie stężenie sodu w surowicy. Obniżona jest z kolei osmolalność moczu (50-200 mOsm/kg H2O) i ciężar właściwy moczu (< 1,005 g/cm3).   

Dodatkowe badania diagnostyczne w kierunku moczówki prostej to test odwodnieniowy oraz test wazopresynowy. W badaniu różnicowym wykluczyć należy choroby o podobnym obrazie klinicznym, a więc cukrzycę, schorzenia nerek (niewydolność, śródmiąższowe zapalenie nerek) oraz polidypsję psychogenną.

Na czym polega leczenie moczówki prostej?

U pacjenta z moczówką prostą konieczne jest unormowanie elektrolitów, które odbywa się w warunkach szpitalnych. Jeśli chory stosował dotychczas leki takie jak sole litu czy demeklocyklina, lekarz powinien zmodyfikować leczenie, wprowadzając inne preparaty. Moczówkę prostą centralną leczy się desmopresyną, która jest analogiem wazopresyny, natomiast w przypadku moczówki prostej nerkowej konieczna jest terapia choroby podstawowej. 

Bibliografia: 

1. Linshaw M., Wrodzona nefrogenna moczówka prosta, Pediatria po Dyplomie 2010, vol. 14 nr 1. 
2. Maciejewski T., Hinek E., Chotkowska E., Witek P, Moczówka prosta związana z ciążą – opis przypadku Ginekologia Polska 2011, 82, 537-540. 
3. Posz A., Kowalski M., Moczówka prosta – podstawowe informacje i opis przypadku, Nowa Pediatria 2006, 3, 66-59.