Morfologia krwi – jakie są normy, jak interpretować wyniki?

Morfologię krwi kontrolnie co 12 miesięcy powinien wykonywać każdy z nas. Przewlekły stres, infekcja, a nawet poważniejsze choroby mogą nie dawać żadnych objawów. Co innego, jeśli zrobimy podstawowe badanie krwi, które pozwoli nam dostrzec, że coś złego dzieje się w naszym organizmie. Jak interpretować wyniki tego podstawowego badania?

Morfologia krwi obwodowej – co to za badanie?

Morfologia krwi jest jednym z badań podstawowych, tzn. takich, które każdy z nas, bez względu na objawy, powinien wykonać raz w roku. Dzięki morfologii lekarze są w stanie wykryć wiele mniej lub bardziej niepokojących stanów chorobowych.

Pamiętajmy, że zasada „im wcześniej, tym lepiej” dotyczy także leczenia: wczesna diagnoza to większa szansa na skuteczne poradzenie sobie z problemem.

Morfologia – wskazania

Morfologia powinna być wykonywana profilaktycznie, nawet wtedy, gdy czujemy się dobrze i nie podejrzewamy żadnej z chorób. Badanie krwi zleca się np. często w przypadku zdiagnozowania anemii czy różnego rodzaju infekcji.

Morfologia – powikłania

Czasami po badaniu morfologii krwi mogą pojawić się niepożądane powikłania. To np. krwiak w miejscu wkłucia, ból ręki czy niewielkie krwawienie.

Jak się przygotować i jak wygląda badanie morfologii krwi?

Przed pobraniem krwi pacjentka bądź pacjent nie powinien wykonywać wysiłku fizycznego ani długotrwale stać. Najlepiej, by osoba pojawiła się w laboratorium krótko po przebudzeniu i bez śniadania. Osoba powinna być również na czczo – nie należy jeść przez 8 godzin przed badaniem.

Jak wygląda badanie morfologii krwi? Z żyły pobiera się 5 ml krwi do specjalnych probówek zawierających EDTA, czyli substancję zapobiegającą krzepnięciu pobranej krwi. Materiał w odpowiednio oznakowanych i szczelnie zamkniętych próbówkach trafia następnie do laboratorium. 

Co się składa na morfologię krwi i jak interpretować wyniki?

Erytrocyty – krwinki czerwone

RBC to czerwone krwinki (czerwone ciałka krwi), inaczej nazywane erytrocytami. Norma RBC w morfologii krwi to 4,5–5,9 mln/mm³ dla mężczyzn i 4,2–5,4 mln/mm³ dla kobiet.

Zbyt niskie stężenie erytrocytów obserwuje się w niedokrwistościach lub przewodnieniu. Zbyt wysokie z kolei w czerwienicy prawdziwej, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, odwodnieniu, a także niedotlenieniu organizmu związanym np. z długim przebywaniem na dużych wysokościach nad poziomem morza.

HGB – hemoglobina

Hemoglobina to białko, które jest odpowiedzialne za transport tlenu do tkanek organizmu. Jest składnikiem czerwonych krwinek. Norma to 14–18 g/dl dla mężczyzn i 12–16 g/dl dla kobiet.

Zbyt niskie stężenie hemoglobiny wskazuje na niedokrwistość lub przewodnienie. Zbyt wysokie może być konsekwencją odwodnienia, czerwienicy prawdziwej, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc lub niedotlenienia organizmu. W przypadku nieprawidłowości lekarz może zlecić oznaczenie parametrów gospodarki żelazowej (transferryna, TIBC, ferrytyna).

HCT – hematokryt

Hematokryt to stosunek objętości krwinek czerwonych do osocza. Norma to 40-54 proc. dla mężczyzn i 37-47 proc. dla kobiet.

Zbyt niska wartość może być obserwowana w niedokrwistości, przewodnieniu organizmu. Zbyt wysoka: w odwodnieniu, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, czerwienicy prawdziwej czy niedotlenieniu.

MCV – średnia objętość erytrocytu

MCV to średnia objętość erytrocytu. Norma to 80–96 fl, czyli femtolitrów (1fl=1×10-15 litra).

Zbyt niska wartość MCV, w połączeniu z niskim stężeniem Hgb, wskazuje na niedokrwistość mikrocytarną (taką, w której czerwone krwinki są bardzo małe, przez co nie są zdolne do przenoszenia odpowiednio dużej ilości natlenowanej hemoglobiny). Najczęstszą przyczyną takiej niedokrwistości jest niedobór żelaza.

Z kolei niedobór żelaza może występować w przypadku utraty krwi (np. z przewodu pokarmowego, podczas miesiączki, krwioplucia czy krwawienia z układu moczowego), nieodpowiedniej podaży żelaza w diecie, talasemii czy chorób przewlekłych.

Zbyt wysoka wartość MCV w połączeniu z niskim stężeniem Hgb może występować w niedokrwistości z niedoboru witaminy B12, niedoboru kwasu foliowego a także u osób nadużywających alkoholu. Ten rodzaj niedokrwistości (z dużą czerwoną krwinką) nazywa się niedokrwistością makrocytarną.

Leukocyty – krwinki białe

WBC, czyli białe krwinki, inaczej leukocyty, mają za zadanie walczyć z bakteriami, wirusami czy grzybami. Leukocyty dzielą się na pięć zasadniczych grup. To neutrofile, eozynofile, bazofile, monocyty i limfocyty.

Norma leukocytów we krwi to 4-10 tys./μl.

Zbyt niskie wartości (leukopenia) występują w przypadku:

• ciężkich zakażeń bakteryjnych (sepsa),
• chorób wirusowych (np. w przeziębieniu, grypie),
• gruźlicy,
• duru brzusznego,
• malarii,
• tocznia rumieniowatego układowego,
• boreliozy,
• chorób nowotworowych.

Podwyższone leukocyty spotykamy natomiast np.:

• po intensywnym wysiłku,
• spożyciu dużego posiłku,
• podczas stresu,
• gorączki,
• w krwawieniu,
• zawale serca,
• w szeroko pojętych zakażeniach,
• chorobach nowotworowych.

W grupie leukocytów są także:

NEU, czyli neutrofile (neutrocyty)

Norma to 1,9–8,0×10³/μl.

Wysokie neutrofile mogą być obecne w wyniku stresu, po spożyciu dużego posiłku. Podwyższone neutrofile (wysokie neutrocyty) pojawią się także w chorobach autoimmunologicznych, urazach, schorzeniach mieloproliferacyjnych.

Obniżone neutrocyty (obniżone neutrofile) wskazują na zakażenia (np. różyczka, gruźlica, malaria) oraz białaczki.

LYM, czyli limfocyty

Norma to 0,9–5,2×10³/μl.

Obniżone limfocyty obserwowane są m.in. podczas terapii glikokortykosteroidami, w infekcjach. Niskie limfocyty mogą być też obecne w ciężkim stresie, długotrwałym wysiłku fizycznym, sarkoidozie, reumatoidalnym zapaleniu stawów, białaczkach, chłoniakach.

Podwyższone limfocyty mogą być obecne w infekcjach, nowotworach, białaczkach, chorobach autoimmunologicznych, które przebiegają z przewlekłym zapaleniem, mononukleozie, gruźlicy.

MONO, czyli monocyty

Norma to 0,16–1,0×10³/μl.

Zbyt niska wartość może być związana z infekcjami, stresem, leczeniem glikokortykosteroidami, białaczką. Monocyty podwyższone mogą być obecne w zakażeniach, chorobach autoimmunologicznych, nowotworowych. Wysokie monocyty pojawiają się też w sarkoidozie.

EOS, czyli eozynofile

Norma to 0,00–0,80×10³/μl.

Niskie wartości eozynofilów obserwuje się po wysiłku fizycznym, w urazach, oparzeniach, zakażeniach.

Z kolei wysokie mogą być obecne w przebiegu chorób o podłożu alergicznym (katar sienny, astma oskrzelowa) lub pasożytniczych, a także w toczniu układowym, chorobie Leśniowskiego-Crohna, ziarnicy złośliwej.

BASO, czyli bazofile

Norma to 0,000–0,200×10³/μl.

Niska liczba bazofilów może oznaczać infekcję, nowotwory, ciężki uraz, a podwyższona występuje np. po wycięciu śledziony, w białaczce, zakażeniu opryszczką.

PLT, czyli płytki krwi

Wartość PLT oznacza liczbę płytek krwi. Norma to 150–400×10³/μl.

Nadpłytkowość (zbyt wysoka liczba płytek krwi) może być objawem stanu zapalnego, ale także niedoboru żelaza, zespołu mieloproliferacyjnego.

Z kolei trombocytopenia (zbyt niska liczba płytek krwi) może wskazywać na chorobę hematologiczną i wymaga bardziej zaawansowanej diagnostyki.

Morfologia krwi z rozmazem

Należy pamiętać, że morfologia morfologii nierówna. Rozmaz krwi służy do oceny wielkości komórek, ich kształtu i innych zaburzeń. Może być on wykonywany automatycznie lub ręcznie. W przypadku rozmazu automatycznego specjalny analizator określa wielkość komórek i przydziela je do odpowiedniej frakcji. Niestety, zdarza się, że to urządzenie się myli i błędnie kwalifikuje komórki.

Dodatkowo, gdy występują patologiczne komórki stwierdzane np. w białaczkach, analizator także może je nieprawidłowo zaklasyfikować i dać fałszywy wynik. Dlatego bardziej wartościowy, ale i bardziej czasochłonny jest rozmaz ręczny, który pozwala na precyzyjną ocenę preparatu przez diagnostę. Dzięki temu nieprawidłowe komórki nie powinny zostać przeoczone.

Podsumowując, morfologia krwi z rozmazem to badanie podstawowe, które każdy powinien wykonywać raz do roku. Pozwala ona na rozpoznanie różnych stanów i może pomóc w planowaniu dalszych badań niezbędnych do znalezienia przyczyny objawów pacjenta. Należy pamiętać, że trudno postawić diagnozę wyłącznie na podstawie oceny morfologii krwi z rozmazem, bardzo często konieczne jest wykonanie dodatkowych badań.

Ponadto nieprawidłowy wynik rozmazu krwi jest często wynikiem przebytego przeziębienia, a np. niska hemoglobina u kobiet – skutkiem krwawienia podczas miesiączki. Wtedy zwykle zaleca się powtórzenie badania.