Mózg u osoby z ADHD. Dopamina i jej znaczenie w przebiegu choroby 

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi wpływa na codzienne funkcjonowanie zarówno dzieci, jak i dorosłych. Choć objawy takie jak trudności z koncentracją, impulsywność czy nadmierna aktywność są dobrze znane, ich neurobiologiczne podłoże wciąż budzi wiele pytań. W centrum tych poszukiwań znajduje się dopamina – neuroprzekaźnik, który odgrywa kluczową rolę w regulacji uwagi, motywacji oraz mechanizmu nagrody. 

Czym jest ADHD? 

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD, ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to złożone zaburzenie neurorozwojowe, które najczęściej ujawnia się już w dzieciństwie, jednak jego objawy mogą utrzymywać się również w życiu dorosłym. ADHD manifestuje się przede wszystkim poprzez trudności w koncentracji, nadmierną ruchliwość oraz impulsywność – cechy, które mogą znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie. 

Nieleczone, może prowadzić do pogorszenia samooceny oraz rozwoju wtórnych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, stany lękowe czy uzależnienia. Warto jednak pamiętać, że osoby z ADHD często cechują się ponadprzeciętną kreatywnością, energią i wrażliwością, a odpowiednio zaopiekowane – zarówno medycznie, jak i społecznie – mogą w pełni wykorzystać swój potencjał i wnosić cenną wartość do otoczenia. 

Czym jest dopamina? 

Dopamina to związek chemiczny, odgrywający podwójną rolę – neuroprzekaźnika w układzie nerwowym oraz hormonu oddziałującego na funkcje całego organizmu. Wytwarzana głównie przez neurony dopaminergiczne w mózgu, a w mniejszym stopniu przez korę nadnerczy, dopamina odgrywa kluczową rolę w regulacji wielu procesów fizjologicznych i psychicznych.  

Wspiera ona kontrolę ruchów ciała, odpowiada za motywację, koncentrację, procesy uczenia się oraz zapamiętywania. Ponadto jest jednym z głównych elementów układu nagrody – to właśnie ona sprawia, że odczuwamy przyjemność, satysfakcję, a nawet euforię. Jednocześnie wpływa na rytm snu i czuwania, ciśnienie krwi oraz wydzielanie innych hormonów, takich jak prolaktyna czy hormon wzrostu. 

Dopamina a ADHD. Jaki jest związek? 

U osób z ADHD obserwuje się obniżony poziom dopaminy w korze przedczołowej. To właśnie niedobór tego neuroprzekaźnika sprawia, że mózg osób z ADHD ma trudność z utrzymaniem uwagi na zadaniach niewzbudzających emocji czy silnej stymulacji.  

Dopamina działa jak swoiste „paliwo do działania” – im niższy jej poziom, tym trudniej zmobilizować się do aktywności wymagających dłuższego skupienia. Dlatego osoby z ADHD często szukają intensywnych bodźców – emocji, ryzyka, zmienności – które, choć na chwilę podnoszą poziom tego związku chemicznego i ułatwiają koncentrację.  

Niestety, ta neurochemiczna nierównowaga może prowadzić do frustracji, impulsywności, a także ryzykownych zachowań. Zrozumienie roli dopaminy w ADHD otwiera drzwi do bardziej skutecznych terapii farmakologicznych i behawioralnych. 

Dopamina w ADHD. Czym grozi jej niski poziom? 

Niski poziom dopaminy w mózgu osoby z ADHD to coś znacznie więcej niż tylko chwilowy spadek motywacji – to neurochemiczna przeszkoda, która wpływa na całe funkcjonowanie psychiczne i społeczne. W szczególności niedobór tego kluczowego neuroprzekaźnika w korze przedczołowej przekłada się na trudności z koncentracją, planowaniem, kontrolą impulsów i podejmowaniem działań wymagających systematyczności.  

To sprawia, że codzienne obowiązki – jak nauka, organizacja dnia czy dotrzymywanie terminów – mogą być dla osoby z ADHD frustrująco nieosiągalne, mimo najszczerszych chęci. W efekcie pojawiają się nie tylko zaległości edukacyjne czy zawodowe, ale także napięcia w relacjach interpersonalnych i obniżone poczucie własnej wartości. 

Niedobór dopaminy w ADHD. Jak sobie radzić? 

Radzenie sobie z niedoborem dopaminy w ADHD wymaga podejścia wieloaspektowego – łączącego farmakoterapię, wsparcie psychoterapeutyczne oraz świadome działania w codziennym życiu. Choć leki stymulujące mogą zwiększyć dostępność dopaminy w mózgu, poprawiając koncentrację i zdolność skupienia uwagi, nie rozwiązują wszystkich trudności, takich jak dezorganizacja, impulsywność czy prokrastynacja.  

Z tego względu kluczowe jest uzupełnienie leczenia o terapię poznawczo-behawioralną, która pomaga rozwijać umiejętności radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami, zarządzania czasem, emocjami i relacjami. Równie istotna jest higiena snu. Brak odpowiedniego wypoczynku osłabia funkcjonowanie receptorów dopaminowych, pogłębiając objawy. Ponadto warto świadomie dbać o dietę – osoby z ADHD często intuicyjnie sięgają po produkty bogate w cukier i węglowodany, które chwilowo zwiększają poziom dopaminy, ale na dłuższą metę może to przynieść odwrotny efekt. 

Bibliografia: 

1. Cohen D.J., Cicchetti D., Developmental Psychopathology, Developmental Neuroscience, Wiley, 2006. 
2. Wu J., Xiao H., Sun H., Zou L., Zhu LQ., Role of dopamine receptors in ADHD: a systematic meta-analysis, Molecular neurobiology, 45(3):605-20, 2012. 
3. https://add.org/adhd-dopamine/ [dostęp: 24.03.2025] 
4. https://www.termedia.pl/mz/ADHD-niewidzialna-choroba,47386.html [dostęp: 24.03.2025] 
5. https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/farmakoterapia-adhd-korzysci-i-zagrozenia/2/ [dostęp: 24.03.2025]